خانه منتسب به «عارف قزوینی» سال‌هاست وضعیت خوبی ندارد و با وجود وعده‌های واهی به عنوان یک ویرانه آخرین نفس‌هایش را می‌کشد. نگران‌کننده‌تر آن‌که این خانه قاجاری که غفلت به بند بند آن نفوذ کرده، عاقبت به چه سرنوشتی دچار خواهد شد؟
به گزارش ایسنا، «ابوالقاسم عارف قزوینی»‌* شاعر و تصنیف‌ساز قزوینی و سراینده شعر شناخته شده «از خون جوانان وطن لاله دمیده» است که، می‌گویند تنها یادگارِ او در قزوین خانه‌ای است که در وضعیت وخیمی قرار داد و تقریبا بخش زیادی از آن تخریب شده است و این روزها نیز فقط گرد بی‌توجهی و بی‌مهری بر چهره خانه منتسب به «عارف» نشسته است و حتی ثبت این خانه در فهرست میراث ملی در سال ۱۳۸۴ که می‌توانست قدم مؤثری برای نجات آن باشد، پرفایده نبوده است.
سال ۱۳۹۵ دوستداران میراث فرهنگی، نسبت به وضعیت خانه منسوب به عارف قزوینی که به بیغوله‌ای شبیه شده بود، هشدار دادند اما متولیانی مانند میراث‌ فرهنگی و شهرداری قزوین در تمام این سال‌ها از آن غفلت کردند. مالکان خانه هم که به گفته الهام حاجی ملکی ـ دبیر انجمن دوستداران یادمان‌ها و کارشناس مرمت بناها و بافت‌های تاریخی ـ که از وارثان «عارف قزوینی» نیستند، گویی دغدغه‌ای برای حفظ این خانه تاریخی ندارند.
سعید زارع‌پور ـ کنش‌گر میراث‌فرهنگی قزوین ـ اکنون در سال‌مرگ این شاعر ملی سری به این خانه زده و درباره آخرین وضعیت آن به ایسنا گفت: اسناد و مدارک قطعی در تایید این‌که، خانه متعلق به «عارف قزوینی» بوده است، وجود ندارد اما این خانه را به او نسبت داده‌اند. هرچند این شاعر متولد و بزرگ شده همین محله (حمدالله مستوفی) است؛ در قزوین گذری به نام «صوفیان» وجود دارد که در حال حاضر به نام «حمدالله مستوفی» شناخته می‌شود، این گذر به خیابان‌های «محمدیه» و «سپه» وصل می‌شود که در گذشته کوچه بوده و در سال‌های اخیر به دلیل عقب‌نشینی و تخریب‌ خانه‌های قدیمی، تعریض و تبدیل به خیابان شدند. این در حالی است که خانه منتسب به عارف قزوینی به همان شکل در این محله باقی مانده است و از همه خانه‌های جدید محله جلوتر قرار گرفته است. با این حال، از این خانه قدیمی و منتسب به عارف قزوینی خرابه‌ای بیش باقی نمانده است.
البته برای حفظ خانه منتسب به «عارف» چند باری از سوی شهرداری وعده‌هایی داده شد، اما سرانجامِ تمام این وعده‌ها به وضعیت کنونی خانه «عارف» منتهی شده است!
سال ۱۳۹۵ برای نخستین‌بار زنگ خطر درباره تخریب تدرجی این خانه در رسانه‌ها به صدا درآمد و الهام حاجی ملکی ـ دبیر انجمن دوستداران یادمان‌ها و کارشناس مرمت بناها و بافت‌های تاریخی ـ به ایسنا گفته بود: در مواجهه با خانه‌ی «عارف قزوینی»، با آن‌چه روبه‌رو شدیم نه یک خانه‌ی شاعر، که فقط یک ویرانه‌ کوچک بود. آسیب‌ها و تخریب‌هایی که این خانه با دو اتاق، یک زیرزمین، یک مطبخ و سرویس بهداشتی با آن مواجه بود، به حدی است که امروز دیگر هیچ نشانی از خانه شاعر ملی در خود ندارد. در زمان ثبت، این خانه‌ تاریخی تقریبا همه‌ عناصرِ یک خانه را در خود داشته است، اما متاسفانه تنها چیزی که امروز از این بنا باقی مانده، تنها یک اتاق و یک زیرزمین است، این در حالی است که چند سال پیش شهرداری دیوار اصلی این خانه را برای تعریض معبر تخریب کرد، اما خوشبختانه با ممانعت مالک، از عقب‌نشینی آن جلوگیری شده است.
سرپرست وقت سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری قزوین نیز در دی ماه سال ۱۳۹۶ از تملک خانه عارف قزوینی و احیای آن در سال ۱۳۹۷ خبر داده و گفته بود: «بی‌توجهی به نگهداری از این اثر تاریخی سبب تخریب تدریجی آن شده و هم‌اکنون به محلی برای نگهداری ضایعات تبدیل شده است. مرمت و احیای خانه‌های مشاهیر نشان‌دهنده توجه به فرهنگ ایرانی است و منجر به حفظ و تقویت هویت فرهنگی ما می‌شود.»
شهردار وقت قزوین در سال ۱۳۹۹ نیز گفته بود: «با توجه به درخواست هنرمندان موسیقی استان، خانه تاریخی عارف قزوینی، شاعر شهیر استان را به موزه موسیقی قزوین تبدیل کنیم.»
با وجود آن اظهارات و وعده‌ها که تا چندی پیش نیز ادامه داشت، اما تا کنون هیچ اقدامی برای حفظ، مرمت و تغییر وضعیت این خانه تاریخی صورت نگرفت است و تمام حرف‌ها در حد وعده باقی مانده، درحالی‌که در خانه منسوب به عارف قزوینی دیگر آجر روی آجر بند نیست.
توضیحات میراث فرهنگی درباره خانه «عارف قزوینی»
به دنبال انتشار گزارش ایسنا از آخرین وضعیت خانه منسوب به «عارف قزوینی» ـ شاعر ملی ـ که مخروبه‌ای از آن به جا مانده است، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان قزوین درباره چالش‌های این خانه توضیحاتی ارائه داد.
علیرضا خزائلی ـ مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی قزوین ـ پس از انتشار گزارشی با عنوان «این ویرانه خانه یک شاعر پرآوازه است؟ »، در تماس با ایسنا درباره اقدامات انجام شده از سوی میراث فرهنگی برای این خانه قاجاری، توضیح داد: این خانه در مالکیت خصوصی قرار دارد که مالکان کنونی آن خواهان خروج این خانه از ثبت میراث ملی شده‌اند. شکایتی هم علیه میراث‌فرهنگی ثبت کرده‌اند و از طریق مراجع قضایی، مسیر خروج از ثبت خانه را پیگیری می‌کنند.
او اضافه کرد: مسئول قضایی این پرونده مطابق با قوانین، پیگیر این قضیه است. درباره روند قضایی پرونده هم باید بگویم در حال حاضر در مرحله طرح شکایت در دادگاهِ تجدید نظر در دیوان عدالت کشور است و ما هم منتظر هستیم که فرآیند قانونی آن طی شود.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی قزوین گفت: همه افراد در وزارتخانه میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی تلاش می‌کنند که خانه‌های ثبت‌شده حفظ شوند و مطابق با این رویه ما هم مخالف خروج خانه «عارف» از فهرست میراث ملی هستیم و امیدواریم دفاعیه‌ها و لایحه‌هایی که تنظیم و ارسال می‌کنیم، موجب حفظِ ثبت این خانه شود.
خزائلی ادامه داد: ما با مالکان خانه در حال مذاکره هستیم تا مرمت و احیای این خانه را انجام دهیم و آن‌ها بتوانند از مزایایی که وزارت میراث‌فرهنگی برای احیای بناهای این چنینی فراهم کرده است، از قبیل مرمت مشارکتی، کمک‌های فنی و مالی بلاعوض، استفاده از تسهیلات تبصره ۱۸، صندوق توسعه ملی و کاربری‌های فرهنگی و گردشگری استفاده کنند. در جلسات متعدد، این موضوعات را با مالکان مطرح کردیم تا حدودی هم از نظرشان، این پیشنهاد جذاب بوده است. مشاورینی را هم استخدام کرده‌اند که با آن‌ها هم جلساتی داشتیم و امیدواریم این خانواده درباره موضوع خروج از ثبت، تجدید نظر کنند و وارد فاز مرمت و احیای این خانه شویم.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی قزوین در پاسخ یه این پرسش که چرا میراث‌فرهنگی در طول این سال‌ها که خانه منتسب به «عارف قزوینی» در حال تخریب و فرسودگی بوده است، اقدامتی برای حفظ آن انجام نداده است، به ایسنا گفت: مدتی است که با این خانواده در حال مذاکره هستیم و سال‌هاست که پرونده قضایی این خانه در دیوان عدالت در دست بررسی است.
او درباره وعده‌های شهرداری قزوین در سال‌های گذشته برای تملک و احیای این خانه نیز بیان کرد: درباره اظهارات شهرداری برای تملک این خانه اطلاعاتی ندارم و در این باره نمی‌توانم اظهار نظر کنم.
خزائلی همچنین درباره انتساب این خانه به «عارف قزوینی»، شاعر ملی اظهار کرد: درباره انتساب این خانه به «عارف قزوینی» در سال‌های گذشته، چه در مطبوعات و چه در جاهای دیگر صحبت‌هایی شده است، اما این نکته دلیل اصلی برای ثبتِ این خانه در فهرست میراث ملی نبوده است. این خانه منسوب به خانه «عارف قزوینی» است و مانند خیلی از موارد دیگر در آن شک و شبهه وجود دارد و عده‌ای مخالف این موضوع هستند، اما ثبت ملی این خانه به واسطه انتساب آن به این شخص نیست. این خانه یک بنای تاریخی بوده و مؤلفه‌های معماری و تاریخی داشته که شورای ثبت کشور آن را ثبت کرده‌اند و یکی از شماره‌های ثبت آثار ملی به آن اختصاص داده شده است. درباره انتساب این خانه هم متخصصان دیگری می‌توانند اظهار نظر کنند و ما هم از این نظرات استفاده خواهیم کرد، اما اساس آن چیزی که این بنا را دارا یا فاقد ارزش می‌کند، در وهله اول کالبد و ارزش‌های بناست.
خانه منتسب به «عارف قزوینی» سال‌هاست وضعیت خوبی ندارد و با وجود وعده‌های واهی به عنوان یک ویرانه، آخرین نفس‌هایش را می‌کشد. این خانه در گذر «صوفیان» شهر قزوین که درحال حاضر به نام «حمدالله مستوفی» شناخته می‌شود، واقع شده است. این گذر به خیابان‌های «محمدیه» و «سپه» وصل می‌شود که در گذشته کوچه بوده و در سال‌های اخیر به دلیل عقب‌نشینی و تخریب‌ خانه‌های قدیمی، تعریض و تبدیل به خیابان شدند. این در حالی است که خانه منتسب به عارف قزوینی به همان شکل در این محله باقی مانده است. با این حال، از این خانه قدیمی و منتسب به عارف قزوینی خرابه‌ای بیش باقی نمانده است.