اختلال‌های فرمایشی در شبکه اینترنت کشور در حالی زیست مجازی شهروندان کشور را مختل کرده که مسوولان دولت ابراهیم رئیسی زیر بار آن نمی‌روند. ارسال پیام، بارگزاری و بارگیری تصاویر در پیام‌رسان‌های داخلی با سرعت انجام می‌شود؛ به این معنی که اختلال فرمایشی علاوه بر زیرساخت‌های شبکه اینترنت، در عملکرد وی‌پی‌ان‌ها و فیلترشکن‌ها نیز اعمال می‌شود. حالا دیگر بیش از چهار ماه از موج گسترده فیلترینگ می‌گذرد و تعداد محدودی پژوهش و نظرسنجی درباره تاثیر آن بر تقاضای کار ساکنان ایران انجام شده است. بیشتر این نظرسنجی‌ها درباره تاثیری است که محدودیت‌ها بر کسب‌وکارهای اینترنتی مثل صفحه‌های اینستاگرامی داشته است؛ این میان اما بررسی کمی درباره آنچه بر دیگر متقاضیان کار به تفکیک جنسیت و سن گذشته، انجام شده است. دیروز ۱۱ بهمن‌‌ماه بیش از 160 روز از نخستین اعتراضات خیابانی به مرگ مهسا امینی گذشته و اینترنت کشور همچنان دچار اختلال است. مسوولان دولت سیزدهم از جمله وزیر ارتباطات، هنوز زیر بار اختلال فرمایشی در شبکه اینترنت کشور نمی‌روند اما شواهد گویای همه چیز است. کافی است چرخی در صفحات مجازی و تایم‌لاین شبکه‌های اجتماعی بزنید تا تعداد زیادی از کاربرانی را که از وضعیت اینترنت گلایه می‌‌کنند ببینید.
افزایش بیکاری در جامعه با فیلترینگ
در همین حال تازه‌ترین گزارش سازمان نظام صنفی و رایانه‌ای تهران بر اساس نظرسنجی از ۱۰۴ شرکت که تقریباً نیمی از آن‌ها بیش از ۵۰۰ نفر کارمند دارند، نشان داده است که بیش از ۴۱ درصد شرکت‌ها با ادامه یافتن محدودیت‌های اینترنت، بین ۲۵ تا ۵۰ درصد یا به بیان دیگر نزدیک به نیمی از درآمد خود از پنجره فروش را از دست داده‌اند. تازه این تمام ماجرا نیست. ۵۳ درصــد از شرکت‌ها، روزانــه ۵۰ میلیــون تومان، ۲۱ درصد آن‌ها ۵۰ تــا ۱۰۰ میلیون تومان و حدود ۱۸ درصد فعالان اقتصادی، بیــن ۱۰۰ تــا ۵۰۰ میلیون تومان و قریــب بــه ۸ درصد کسب و کار‌ها نیز روزانه بیش از ۵۰۰ میلیون تومان خســارت می‌بیننــد.
در یک دهه اخیر اشتغال زنان در ایران، با نوسانات قابل توجهی روبه‌رو بوده است. به نظر می‌رسد «تحریم‌های اقتصادی» و «کرونا» دو عامل اثرگذار بر کاهش میزان مشارکت اقتصادی زنان و افت سهم اشتغال آنان در بازار کار بوده‌اندو حال باید عامل سوم، یعنی اختلال اینترنتی نیز به آن ها افزوده شود. مطابق برآوردها، زنان سهم قابل توجهی در مشاغل فضای اینترنت داشتند که تحولات هفته‌های اخیر، ضربه جدیدی به اشتغال آنها وارد کرده است. مقایسه میزان فعالیت اقتصادی زنان ایران با میانگین جهانی نشان‌دهنده یک شکاف قابل‌توجه است. میانگین جهانی مشارکت اقتصادی زنانی که در سن کار هستند حدود 50درصد است.
اختلال در اینترنت به تفکیک استان ها
هم چنین به گزارش فراز و به نقل از رصدخانه اینترنتی IODA، شبکه اینترنت در شبانه روز منتهی به شامگاه ۱۰بهمن‌ماه، در دو استان کردستان و آذربایجان شرقی با اختلال مواجه بوده است. استان کردستان، در بین استان‌های دیگر کشور، در ۴ ماه گذشته با بیشترین اختلال اینترنت مواجه بوده است. به گزارش IODA، اختلال شبکه اینترنت در این استان از حالی ساعت ۱۳:۴۰ روز یکشنبه آغاز شده و تا ساعت ۲۲ همان روز ادامه داشت. رصد آی‌پی‌های منحصر به فرد کاربران استان کردستان نشان می‌دهد که دسترسی به اینترنت در ساعات مختلف، با مشکلاتی روبه‌رو بوده است.
استان آذربایجان شرقی نیز، هرچند برای مدت کوتاه، وضعیت مشابهی داشته است. نقشه رصدخانه اینترنتی نشان می‌دهد که اختلال اینترنت در این استان از حدود ساعت ۰۳:۱۰ بامداد روز دوشنبه آغاز شده و به مدت حدود یک ساعت استمرار داشته است. حاضرین در مناطق زلزله‌زده خوی و روستاهای اطراف، دسترسی مناسب به اینترنت آزاد محرومند. گزارش خبرنگار فراز از خوی، از اختلال اینترنت و محدودیت دسترسی به فیلترشکن حکایت می‌کند.
استان‌های دیگر نیز در شبانه‌روز گذشته با اختلال‌های جزیی همراه بوده‌اند. کردستان، آذربایجان، کهکیلویه و بویراحمد، بوشهر و اصفهان به ترتیب بیشترین اختلال اینترنتی را داشته‌اند. اختلال‌های فرمایشی در شبکه اینترنت کشور در حالی زیست مجازی شهروندان کشور را مختل کرده که مسوولان دولت ابراهیم رئیسی زیر بار آن نمی‌روند. چند هفته پیش بود که«عیسی زارع‌پور»، در پاسخ به یکی از خبرنگاران، اختلال‌ها در اینترنت کشور را «جزئی» خواند و گفت که اختلال‌ها برطرف شده و مشکلی وجود ندارد.
ادامه اختلال در زیرساخت ها
البته به گزارش تعدادی از کاربران پیامرسان‌های داخلی، ارسال پیام، بارگزاری و بارگیری تصاویر در این پیام‌رسان‌ها با سرعت تمام انجام می‌شود؛ به این معنی که اختلال فرمایشی علاوه بر زیرساخت‌های شبکه اینترنت، در عملکرد وی‌پی‌ان‌ها و فیلترشکن‌ها نیز اعمال می‌شود. این در حالی است که انجام کارهای روزمره بسیاری از مشاغل، بدون دسترسی به فیلترشکن عملا غیرممکن است. البته مسوولان، این را نیز توجیه می‌کنند. ارایه اینترنت بدون فیلتر به نزدیکان دولت، از جمله خبرنگاران رسانه‌های وابسته یا حامی دولت، نمایندگان مجلس و دارندگان پست‌های دولتی در وزارتخانه‌ها انتقاد‌های بسیاری در پی داشته است. مسوولان از اعطای اینترنت بدون محدودیت به برنامه‌نویس‌ها و گیمرها در آینده نزدیک نیز خبر دادند اما همین نیز از حجم انتقادات نکاست. طبقاتی کردن اینترنت به عنوان رانتی که نزدیکان دولت از آن بهره‌مند شده و مردم عادی از آن محروم باشند، در هر صورت شایسته نیست.
افزایش ساعت های خاموشی اینترنت
ساعت‌های خاموشی فرمایشی اینترنت در سال ۲۰۲۲، با افزایش ۴۵درصدی نسبت به سال ۲۰۲۱، به ۵۰هزار ۹۵ ساعت در جهان رسید. این قطعی‌ها بیش از ۲۳میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلار خسارت مالی به بار آورد که در مقایسه با سال ۲۰۲۱، افزایش ۳۲۳درصدی داشته است. روسیه در صدر و ایران در رتبه دوم کشورهایی با قطعی دولتی اینترنت قرار دارند. اختلال فرمایشی اینترنت تنها در ایران، ۷۷۳میلیون دلار خسارت مالی ایجاد کرده است. همه این‌ها در حالی است که وضعیت اینترنت و شرایط دسترسی به فضای بین‌المللی مجازی هر روز در ایران سخت‌تر می‌شود و چشم‌اندازی از بهبود اوضاع وجود ندارد.
قطعی منطقه‌ای اینترنت در روزهای برگزاری کنکور سراسری فاجعه‌بار بود. عملیات بانکی مختل شده بود، امکان خرید از دستگاه‌های کارت‌خوان مختل شده بود و تاکسی‌های اینترنتی در دسترس نبودند. چند روز پیش نیز شبکه اینترنت همراه و خانگی کشور برای حدود ۱۳ دقیقه به کلی قطع شد. همه این‌ها، علاوه بر وضعیت روزانه اینترنت در کشور، کارشناسان را به این مساله باورمند کرده که طرح صیانت از کاربران در فضای مجازی، شاید از آنچه فکر می‌کنیم به ما نزدیک‌تر باشد.
بی تفاوتی مسولان به درخواست شهروندان
این در حالی است که صاحبان کسب و کار در میدان رقابت بین پلتفرم‌های داخلی و خارجی به اینستاگرام و واتس‌اپ، تمایل نشان داده‌اند. اما مسئولان کشور به طور مداوم برای کسب و کار‌هایی که به هشدار‌های قبلی احتمال افزایش فیلترینگ و اختلال اینترنت توجه نکرده‌اند؛ تاسف می‌خورند. وزیر ارتباطات هم خود را مسئول ذی‌صلاح در حوزه مدیریت اینترنت و مشخصاً رفع محدودیت‌های اخیر فضای مجازی نمی‌داند. با وجود اینکه پیش از این در دو هفته اخیر، فیلترینگ اینستاگرام بنا بود موقتی باشد، حالا زمزمه‌هایی از دائمی شدن این وضعیت می‌آید. زمزمه‌هایی که حالا با حرف اخیر زارع پور درباره اینستاگرام دارد شکلی از واقعیت می‌گیرد. حرفی که اینستاگرام را عامل ناآرامی‌های کشور می‌داند و از تجدید نظر در سیاست‌ها درباره این پلتفرم‌ها حکایت دارد. البته هنوز موضع‌گیری رسمی از دائمی شدن فیلترینگ اعلام نشده، اما نور امید فعالان برای رفع فیلتر با ادامه این وضعیت دارد کم جان‌تر می‌شود.
هر چند تصور می‌شود همه مشکل فیلترینگ و محدودیت دسترسی به اینترنت، ایجاد مشکل در بخش فروش است، اما سازمان نصر تهران در گزارش از ۱۰۴ شرکت کننده نظرسنجی خود به ۱۰ مشکل زیرساختی نیز اشاره می‌کند. طبق این گزارش، ۸۹.۲ درصد از شرکت‌ها به طور روزانه به دلیل محدودیت استفاده از ابزار‌های ارتباطی با مشتریان به سختی افتاده‌اند. همچنین نزدیک به ۷۶.۹ درصد از شرکت‌ها، فروش یا درآمد مستقیم خود را به دلیل اختلال در کانال‌های فروش از دست داده‌اند. این شرایط در حالی رخ داده است که به نظر می رسد کسب و کار بیش از ده میلیون ایرانی برای مسولان هیچ اهمیتی ندارد و مساله فیلترینگ نیز به زودی و به راحتی قابل حل نیست.