بورس تهران در سال ۲۰۲۵ شبیه ترن هوایی عمل کرده است؛ شاخص کل بورس (TEDPIX) از ابتدای سال تا ماه آوریل حدود ۱۲.۵ درصد رشد داشت و به بالای ۲.۳ میلیون واحد رسید. اما چرا یک روز بازار پرواز می‌کند و روز دیگر زمین می‌خورد؟ جواب را باید در تورم، نقدینگی و نرخ ارز جست‌وجو کرد.
تورم مانند ابری سیاه بر اقتصاد کشور سایه انداخته است. صندوق بین‌المللی پول اعلام کرد تورم ایران در سال ۲۰۲۱ به ۴۰ درصد رسید و مرکز آمار ایران هم در فوریه ۲۰۲۵، تورم ماهانه را ۴.۱ درصد گزارش کرد؛ بالاترین میزان طی یک سال گذشته. وقتی تورم بالا می‌رود، ارزش پول کاهش می‌یابد و سرمایه‌گذاران به سمت دارایی‌های امن‌تر مثل طلا و دلار می‌روند. در سپتامبر ۲۰۲۳، شاخص بورس به همین دلیل حدود ۲ درصد سقوط کرد. البته در این میان شرکت‌های پتروشیمی که درآمد دلاری دارند، از این شرایط بهترین بهره را بردند.
داستان نقدینگی هم جای خودش را دارد. بانک مرکزی گفته نقدینگی هر سال چیزی بین ۲۵ تا ۳۰ درصد رشد می‌کند. این رشد گاهی مثل سوختی قوی بازار را به حرکت درمی‌آورد؛ مثلاً بهار ۲۰۲۳ ارزش بازار به ۱.۹۹ تریلیون دلار رسید. اما از سوی دیگر، نقدینگی بی‌مهار تورم را شعله‌ور می‌کند و ریسک‌های بازار را بالا می‌برد، چیزی که در سال ۲۰۲۴ با تورم بالای ۴۰ درصد، به خوبی خود را نشان داد.
ماجرای نرخ ارز هم پیچیده‌تر شده است. ژانویه ۲۰۲۵، قیمت دلار در بازار آزاد به ۸۴۵ هزار ریال رسید، یعنی ارزش ریال طی یک سال ۶۲ درصد افت کرد. این سقوط، شرکت‌های خودروسازی را که واردکننده قطعات هستند، با بحران روبه‌رو کرد و سهامشان را پایین کشید. در مقابل، شرکت‌های صادراتی سود خوبی بردند و سهامشان رشد کرد.
اقتصاددانان با نظریه‌های پرتفوی و فیشر توضیح می‌دهند که در زمان‌های تورمی، سرمایه‌گذاران به دارایی‌های امن‌تر کوچ می‌کنند. اگر سیاست‌گذاران بتوانند نقدینگی را کنترل کنند و ثبات نسبی به بازار ارز بدهند، بورس می‌تواند دوباره به موتور رشد اقتصادی تبدیل شود. فهم این پیوندهای پیچیده، برای هر سرمایه‌گذاری حیاتی است.
منابع: سازمان بورس و اوراق بهادار تهران، بانک مرکزی ایران، صندوق بین‌المللی پول (۲۰۲۲)، مرکز آمار ایران (فوریه ۲۰۲۵).
* کارشناس ارشد مالی