ایران و عربستان سعودی در مسیری مثبت و صعودی، گام به گام، بدون عجله و کندی حرکت می کنند. به گزارش سیاست خارجی ایرنا، «حسن المصطفی» کارشناس و تحلیل‌گر در یادداشتی در روزنامه شرق الاوسط درباره رابطه تهران و ریاض نوشت: علیرغم دیدگاه های متفاوت عربستان و ایران در مورد این رویدادها، دو کشور توانسته‌اند زمینه مشترکی برای هماهنگی و همکاری ایجاد کنند، نقاط اختلاف را خنثی و بر اولویت توقف تجاوزات اسرائیل، تامین نیازهای بشردوستانه غیرنظامیان بی دفاع و جلوگیری از گسترش جنگ تمرکز کنند.
ناظر روند روابط ایران و عربستان شاهد این موضوع است که دو کشور در مسیری مثبت و صعودی، گام به گام، بدون عجله و کندی حرکت می کنند. از زمان امضای «توافقنامه پکن» در ۱۰ مارس ۲۰۲۳، در پی رویدادهای محوری در خاورمیانه، پس از عملیات «طوفان الاقصی» در ۷ اکتبر ۲۰۲۳ و جنگ خونین اسرائیل در نوار غزه و لبنان و پیامدهای منفی آن بر امنیت ملی عربی؛ روابط دو طرف در معرض آزمون‌های واقعی قرار گرفته است.
علیرغم دیدگاه های متفاوت عربستان و ایران در مورد این رویدادها، دو کشور توانسته اند زمینه مشترکی برای هماهنگی و همکاری ایجاد کنند، نقاط اختلاف را خنثی و بر اولویت توقف تجاوزات اسرائیل، تامین نیازهای بشردوستانه غیرنظامیان بی دفاع و جلوگیری از گسترش جنگ تمرکز کنند.
تمایل ریاض و تهران برای عدم بازگشت روابط به گذشته، آگاهی آنها از اهمیت حل اختلافات از طریق گفتگوی جدی و شفاف، واقعیت های ژئوپلیتیک و وجود چالش های مشترک در منطقه، از جمله چالش های امنیتی مانند جنگ اسرائیل، چالش های اقتصادی مانند قیمت انرژی و چالش های اجتماعی مانند لفاظی های فرقه ای افراطی؛ تمامی این عوامل دست به دست هم دادند تا جستجو برای چارچوب اولیه برای همکاری امکان پذیر شود.
البته باید توجه داشت «توافق پکن» بر اجرای توافقنامه های قبلی دو کشور، به ویژه «توافقنامه امنیتی» دوجانبه تاکید دارد. هر دو رهبری سیاسی در عربستان سعودی و ایران توانستند بر لحظه حساسی که در سال ۲۰۱۶ پس از حمله به نمایندگی‌های دیپلماتیک سعودی در تهران و مشهد و قطع روابط دیپلماتیک منجر شد، غلبه کنند.
در مسیر روند رو به رشد مناسبات دو کشور، سفر شاهزاده خالد بن سلمان، وزیر دفاع عربستان سعودی به ایران و دیدار وی با حضرت آیت الله علی خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب دیدار و تسلیم پیام کتبی خادم حرمین شریفین ملک سلمان بن عبدالعزیز، جایگاه ویژه ای دارد. حضرت آیت الله خامنه ای در این دیدار تصریح کرد: رابطه با عربستان به نفع هر دو کشور است و می توانیم مکمل یکدیگر باشیم.
طبق آنچه شاهزاده خالد در حساب کاربری خود در شبکه ایکس نوشت، در دیدار وی با حضرت آیت الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب «به دستور رهبری سعودی» انجام شده و «روابط دوجانبه» و همچنین «مسائل و موضوعات مورد علاقه مشترک» مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. حقیقت آن است که از کنار دیدار شاهزاده خالد با رهبر انقلاب نمی توان به سادگی گذشت. چرا که این دیدار با بالاترین رهبری ایران که دارای نفوذ سیاسی و مذهبی است، صورت گرفته است.
بر اساس قانون اساسی ایران، رهبری از اختیارات گسترده ای برخوردار است و در سیاست خارجی حرف آخر را می زند. او همچنین این قدرت را دارد که مواضع را نه تنها از منظر سیاسی شکل دهد، بلکه به آنها مشروعیت دینی و بعد فکری نیز می دهد. بنابراین، صحبت های مثبت مقام معظم رهبری در مورد روابط با عربستان، پشتوانه قابل توجهی برای دولت مسعود پزشکیان، رئیس جمهور، ایجاد می کند که به دنبال ایجاد روابط خوب با کشورهای شورای همکاری خلیج فارس است.
هنگامی که دور اول مذاکرات بین ایالات متحده و ایران در ۱۲ آوریل در مسقط، پایتخت عمان برگزار شد، وزارت خارجه عربستان بیانیه ای صادر کرد که در آن "حمایت پادشاهی از این تلاش ها و پذیرش گفت وگو به عنوان ابزاری برای حل و فصل همه مناقشات منطقه ای و بین المللی" را تایید کرد.
این بیانیه ابراز امیدواری کرد که نتایج مذاکرات ایران و آمریکا منجر به افزایش اقدامات مشترک برای تقویت امنیت، ثبات و صلح در منطقه و جهان شود. پس از آن شاهزاده فیصل بن فرحان، وزیر امور خارجه عربستان سعودی و بدر البوسعیدی، همتای عمانی وی برای گفتگو درباره تحولات مذاکرات واشنگتن و تهران تلفنی تماس گرفتند.
شاهزاده فیصل بن فرحان در ۱۴ آوریل با همتای ایرانی خود عباس عراقچی گفتگوی تلفنی داشت. این تماس ها نشان می دهد که ریاض علاقه مند و نگران به مذاکرات بین آمریکا و ایران می نگرد و سعودی از آنها می خواهد به توافقی عادلانه و متعادل دست یابند که امنیت منطقه را نه تنها برای ایران و آمریکا، بلکه برای کشورهای عربی خلیج فارس نیز تامین کند. ایجاد امنیت و صلح پایدار یک مسئولیت مشترک است که همه باید برای رسیدن به آن با یکدیگر همکاری کنند.
آنچه در سفر شاهزاده خالد به ایران قابل توجه می نمود این بود که «فیاض الرویلی» رئیس ستاد ارتش و «محمد الجابر» سفیر عربستان در یمن او را همراهی می کردند. این نشان می دهد که در مذاکرات دوجانبه که بین هیئت های دو کشور برگزار شد، مسائل نظامی و موضوع یمن مطرح شده است.
عربستان سعودی با این سفر گام دیپلماتیک بلندی برداشته است و هدف آن نه تنها تحکیم روابط دوجانبه، بلکه در امان نگه داشتن منطقه از هرگونه رویارویی احتمالی بین ایران از یک سو و اسرائیل و آمریکا از سوی دیگر است.
امروز عربستان سعودی با تلاش برای نزدیک‌تر کردن ایالات متحده و روسیه و ایالات متحده و اوکراین و یا از طریق کار بر روی پرونده‌های سودان، سوریه و لبنان به‌گونه‌ای که به ثبات در این کشورها دست یابد، خود را به عنوان یک کشور اصلی صلح‌ساز مطرح می سازد.
بنابراین، بخش عمده‌ای از روند «صلح‌سازی» از طریق این نشست‌های سطح بالا که در ایران برگزار می‌شود، تحقق می یابد که انتظار می‌رود اثرات آن با گام‌های بعدی بیشتر تبلور یابد و عملا به کاهش تنش‌ در مناطقی چون دریای سرخ و مناطقی منجر شود که ایران در آن دارای نفوذ است یا متحدانی دارد.
با این حال، نباید از این موضوع غافل شد، که اسرائیل ممکن است نقش مخربی ایفا کند تا از این طریق هر گونه نزدیکی بین عربستان سعودی و ایران را خنثی کند.