انتشار یک فیلم کوتاه در فضای مجازی درباره آلودگی هندوانه های صادراتی به نیترات، بار دیگر به گمانه زنی ها درباره کیفیت محصولات کشاورزی که در داخل مصرف یا صادر می شود، دامن زد و کاربران نسبت سلامت محصولات کشاورزی ابراز نگرانی کردند.
به گزارش ایرنا، باقی ماندن سموم و کودهای شیمیایی در محصولات کشاورزی در سال های اخیر به یکی از دلمشغولی های مصرف کنندگان داخلی و بازارهای صادراتی ایران تبدیل شده است؛ در سال‌های گذشته شاهد بودیم که در مقاطعی برخی محموله های صادراتی به دلیل انطباق نداشتن با استانداردهای مربوطه به کشور برگشت خورده و همین امر به دغدغه‌های مردم درباره کیفیت محصولات کشاورزی افزوده است.
برخی کارشناسان علل اصلی آلودگی محصولات کشاورزی ایران را استفاده بی رویه از سموم و کودهای شیمیایی و نبود نظارت کافی در مراحل تولید و صادرات و آلودگی آب و خاک (نفوذ فاضلاب صنعتی و پساب‌ های آلوده به زمین‌ های کشاورزی) می‌دانند.
در بحث استفاده بی رویه از سموم و کودهای شیمیایی آنچه مطرح است، اینکه کشاورزان ایرانی به دلیل نداشتن آگاهی و دسترسی آسان به سموم بیش از حد مجاز از این مواد استفاده می‌کنند، حتی برخی سموم مورد استفاده حتی در کشورهای مقصد ثبت نشده‌ است. همچنین دولت کود را با یارانه ارزان یا رایگان توزیع می‌ کند اما نظارتی بر میزان مصرف آن‌ ها وجود ندارد.
این کاستی‌ها و کوتاهی‌ها در حالی در حوزه کشاورزی صورت می‌گیرد که این بخش یکی از محصولات عمده صادراتی بخصوص به کشورهای همسایه و بازارهای هدف صادراتی است و انتظار می رود برای پایداری بازار مصرف در خارج از کشور، توجه بیشتری به کیفیت محصولات کشاورزی شود.
آمارهای گمرک نشان می‌دهد که صادرات محصولات کشاورزی ایران در سال گذشته بیش از ۳۵ درصد افزایش ثبت کرده است و همین امر ضرورت نظارت دقیق تر بر کیفیت محصولات را دوچندان می کند و نیاز است تا نهادهای ذی ربط در زمینه استاندارد موادغذایی از جمله جهادکشاورزی، سازمان غذا و دارو و سازمان ملی استاندارد هماهنگی بیشتری داشته باشند تا گواهی های بهداشت و قرنطینه بر اساس استانداردهای جهانی و کشور مقصد تهیه و صادر شود.
صادرات هندوانه به روسیه همچنان ادامه دارد
در چنین شرایطی، انتشار فیلمی از تست وجود نیترات در هندوانه‌های وارداتی در روسیه که ادعا می شود از ایران صادر شده‌اند و میزان نیترات موجود در آن پنج برابر استاندارد است. در فضای مجازی بار دیگر به نگرانی افکار عمومی درباره کیفیت این محصولات دامن زده است.
اگرچه به دنبال انتشار این فیلم ادعا شد که واردات هندوانه از ایران در روسیه ممنوع شده است اما هادی تیزهوش تابان رئیس اتاق مشترک ایران و روسیه در گفت و گو با خبرنگار اقتصادی ایرنا درباره اینکه آیا ممنوعیتی برای واردات هندوانه ایران به روسیه صورت گرفته است یا خیر گفت: در حال حاضر واردات در حال انجام است و تاکنون ممنوعیتی برای واردات هندوانه ایران به روسیه رخ نداده است.
پس از آن سازمان ملی استاندارد ایران در اطلاعیه‌ای به این فیلم واکنش نشان داد و با یادآوری این نکته که فقط ۶ محصول زیره، زعفران، پسته، کشمش، برگه زردآلو و خرما مشمول اجرای استاندارد اجباری هستند، چنین نوشت: تست مورد استفاده در این فیلم از نوع Rapid Test بوده که «فاقد دقت علمی و اعتبار قانونی» است، مگر آن‌که توسط آزمایشگاه‌های مرجع تأیید شده باشد.
همچنین تاکید شد که روسیه خود دارای سیستم کنترل کیفی بسیار سختگیرانه است و هیچ محصولی بدون تأیید وارد بازار آن کشور نمی‌شود.
سازمان ملی استاندارد از شهروندان خواست به شایعات فضای مجازی و اطلاعات نادرست بلاگرها توجه نکنند و اخبار مرتبط با کیفیت و سلامت محصولات را فقط از مراجع رسمی و معتبر پیگیری کنند.
نیترات هندوانه ایرانی کمتر از ۱۰ میلی گرم در کیلوگرم است
در این ارتباط حسین اصغری مدیرکل دفتر سبزی‌ها و گیاهان جالیزی وزارت جهاد کشاورزی نیز بدون ارایه آمار از میزان صادرات هندوانه ایران به روسیه به رسانه ها اعلام کرد که سخت‌ گیرانه‌ ترین استانداردهای جهانی باقی‌مانده نیترات در روسیه انجام می شود و محصولات کشاورزی ایران هم این استانداردها را رعایت می‌کنند و به همین دلیل روسیه یکی از اصلی‌ترین مقاصد صادراتی سبزی و صیفی ایرانی از جمله هندوانه است.
وی با بیان اینکه حد مجاز باقیمانده نیترات در هندوانه در ایران و روسیه معادل ۶۰ میلی‌گرم در کیلوگرم است، افزود: طبق آنچه که مطرح شده مشخص نیست هندوانه مورد نظر محصول صادراتی ایران باشد.
اصغری اظهار داشت: روسیه به دلیل نداشتن تولید کافی از کشورهای مختلفی هندوانه وارد می کند؛ ضمن آنکه سنجش نیترات باید از قسمت خوراکی هندوانه صورت بگیرد و نه از پوست آن اگر چه دستگاه مورد استفاده هم اصلا دقیق نیست.
وی ادامه داد: بر اساس مطالعه‌ای که موسسه تحقیقات خاک و آب کشور انجام داده است، میانگین غلظت نیترات در هندوانه‌های تولیدی ایران کمتر از ۱۰ میلی‌گرم در کیلوگرم است که از نمونه‌برداری ۴۳۳ نمونه هندوانه از استان‌های اصلی تولید کننده این محصول به دست آمده است.
پای جوسازی رسانه‌ای در میان است
صدرالدین نیاورانی عضو هیات‌ رئیسه اتحادیه صادرکنندگان میوه نیز در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی ایرنا در این باره اظهار داشت: این فیلم بدون سند قابل استناد منتشر شده و بیش از هر چیز نگرانی‌ هایی را درباره کیفیت محصولات کشاورزی ایران و تاثیر آن بر صادرات ایجاد کرده است اما بررسی‌ های دقیق‌ تر نشان می‌ دهد که این ادعاها ممکن است بیشتر جنبه‌ خبرسازی داشته باشد تا واقعیت.
وی افزود: تا زمانی که سند رسمی از مرجوع شدن هندوانه‌ های ایرانی به دلیل آلودگی به نیترات ارایه نشود،‌ نمی‌توان این ادعاها را تایید کرد.
این صادرکننده محصولات کشاورزی در این حال اظهار داشت: این اتفاق باید زنگ خطری برای مسئولان باشد تا با تقویت نظارت‌ها و بهبود زیرساخت‌ های صادراتی از هرگونه آسیب به اعتبار محصولات کشاورزی ایران جلوگیری کنند.
عضو هیات‌ رئیسه صادرکنندگان میوه تصریح کرد: تاکنون هیچ گزارش رسمی از گمرک ایران، سازمان حفظ نباتات، یا نهادهای نظارتی روسیه درباره مرجوع شدن محموله‌ های هندوانه ایرانی به دلیل آلودگی شیمیایی منتشر نشده و هیچ یک از کشورهای واردکننده محصولات کشاورزی ایران مانند عراق، امارات یا هند چنین موردی را تایید نکرده‌ اند.
نیاورانی تصریح کرد: اگر چنین اتفاقی رخ داده بود، به طور قطع در گزارش‌ های رسمی بازرگانی و قرنطینه گیاهی منعکس می‌ شد.
اندازه‌گیری دقیق سموم نیاز به آزمایشگاههای مجهز دارد
عضو هیات‌ رئیسه اتحادیه صادرکنندگان میوه با بیان اینکه صادرات محصولات کشاورزی ایران به روسیه با مشکلات زیرساختی و لجستیکی روبروست، اظهار داشت: محدودیت در تعداد کامیون‌ های مجاز برای عبور از مرز آستارا (آذربایجان) به روسیه، نبود راه‌ های دریایی مستقیم و کارآمد در فصل زمستان و مشکلات در انتقال ارز حاصل از صادرات به دلیل تحریم‌ های بانکی از جمله این مشکلات است.
نیاورانی ادامه داد: این مشکلات سبب شده تا سهم ایران از بازار کشاورزی روسیه نسبت به رقبایی چون چین و ترکیه بسیار محدود باشد، با این حال هیچ نشانه‌ ای از کاهش تقاضا برای محصولات ایرانی به دلایل کیفی وجود ندارد.
این فعال حوزه صادرات محصولات کشاورزی تاکید کرد: در فیلم منتشر شده ادعا می شود که یک دستگاه قابل حمل باقیمانده سموم را در هندوانه‌ ها تشخیص داده است، اما کارشناسان آزمایشگاه‌ های کنترل کیفی محصولات کشاورزی تاکید دارند که اندازه‌ گیری دقیق سموم و نیترات نیاز به آزمایشگاه‌ های مجهز دارد و دستگاه‌ های دستی قابلیت تشخیص فوری و قابل استناد را ندارند.
وی براین باور است که اگر روسیه چنین فناوری پیشرفته‌ ای داشت، به طور قطع آن را در تمام مرزهای خود برای کنترل محموله‌ ها در مرزها بکار می برد نه اینکه در بازار این تست را انجام دهد.
مسئولیت سه دستگاه در رصد آلودگی محصولات کشاورزی
عضو هیات رئیسه صادرکنندگان میوه درباره نقش سازمان‌ های نظارتی ایران در کنترل کیفیت محصولات کشاورزی افزود: در ایران چندین نهاد مسئول رصد کیفیت این محصولات هستند؛ سازمان حفظ نباتات باقیمانده سموم را قبل از صدور مجوز صادرات بررسی می کند و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مسئولیت پایش سلامت محصولات در بازار داخلی را بر عهده دارد.
نیاورانی با یادآوری اینکه گمرک نیز در حوزه قرنطینه گیاهی کنترل محموله‌های صادراتی و وارداتی بخش کشاورزی را عهده دار است، افزود: در این فرآیند نظارتی، محصولات به طور دقیق مورد آزمایش قرار می گیرند و در صورت وجود آلودگی غیرمجاز اجازه خروج از کشور را دریافت نمی‌ کنند.