در پی حملات آمریکا و اسرائیل به تأسیسات هسته‌ای ایران، بحث فعال‌سازی مکانیسم بازگشت خودکار تحریم‌ها (اسنپ‌بک) دوباره داغ شده است. این اقدام می‌تواند ایران را به خروج از ان.پی.تی و تشدید بحران سوق دهد. نویسنده پیشنهاد می‌کند آمریکا و اروپا با تمدید مهلت اسنپ‌بک، فرصت دیپلماسی را افزایش دهند تا ضمن حفظ ابزار فشار، از بازگشت فوری به جنگ جلوگیری شود و شرایط برای مذاکره و توافق احتمالی آینده فراهم گردد.
به گزارش فرارو به نقل از مجله دِ آمریکن کانسرویتیو، در پی ادعای «دونالد ترامپ»، رئیس‌جمهور آمریکا، مبنی بر این‌که حملات اسرائیل و ایالات متحده در ماه ژوئن «برنامه هسته‌ای ایران را به‌طور کامل نابود کرده است»، واقعیت این است که توانمندی‌های هسته‌ای تهران به سادگی قابل حذف یا بمباران نیست.
اکنون واشنگتن، تهران و قدرت‌های اروپایی در آستانه رویارویی تازه‌ای بر سر احیای شش قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل قرار دارند؛ قطعنامه‌هایی که اجرای آن‌ها در پی توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ متوقف شده بود. تصمیم نهایی برای فعال‌سازی این مکانیزم در دست فرانسه، آلمان و بریتانیا است؛ تصمیمی که می‌تواند تعیین‌کننده باشد: آیا هنوز مجالی برای دستیابی به یک توافق «ترامپی» با ایران باقی مانده یا خیر.
پشت پرده تصمیم اروپا؛ حفظ جایگاه بین‌المللی یا همراهی با فشارهای آمریکا و اسرائیل؟
در نگاه نخست، این تصمیم بیش از هر چیز به یک معادله «باخت-باخت» شباهت دارد. در صورت خودداری قدرت‌های اروپایی از فعال‌سازی مکانیسم بازگشت خودکار تحریم ها، احتمالاً آن‌ها و ایالات متحده برای همیشه فرصت احیای قطعنامه‌های جامع شورای امنیت علیه ایران را از دست خواهند داد؛ نتیجه‌ای که ظاهراً هیچ‌یک از طرف‌ها مایل به پذیرش آن نیستند. هرچند این قطعنامه‌ها در مقایسه با تحریم‌های شدیدتر آمریکا اثر عملی محدودی دارند، اما مفاد کلیدی و حساس را در بر می‌گیرند؛ از جمله همان اولتیماتوم بحث‌برانگیز «غنی‌سازی صفر» که سال‌ها به‌عنوان مانعی جدی بر سر راه تلاش‌های دیپلماتیک برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای عمل کرده است.
بازگشت این قطعنامه‌ها می‌تواند مشروعیت بین‌المللی لازم را برای اقدامات پرریسک اسرائیل در حذف گزینه دیپلماسی از میز مذاکرات فراهم کند و عملاً مسیر را برای آغاز فصل تازه‌ای از تقابل با ایران هموار سازد. هرچند اروپایی‌ها در سال‌های اخیر بیش از گذشته با فشارهای آمریکا و اسرائیل علیه تهران همراهی کرده‌اند، به نظر می‌رسد انگیزه اصلی آن‌ها از بررسی ابزار «اسنپ‌بک» نه الزاماً پیشبرد تحولات در جهت منافع مستقیم‌شان، بلکه حفظ جایگاه و نقش خود در معادلات پیچیده آینده است.
آیا اسرائیل و آمریکا به دنبال تحریک ایران برای خروج از معاهده هسته‌ای هستند؟
با این حال، فعال‌سازی مکانیسم بازگشت خودکار تحریم ها به‌احتمال فراوان برای تقریباً تمامی طرف‌ها جز شاید تندروهای تهران و اورشلیم که از تشدید رویارویی ایران و غرب سود می‌برند پیامدهایی فاجعه‌بار خواهد داشت. ایران پیش‌تر هشدار داده که در صورت بازگشت تحریم‌های سازمان ملل، از معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) خارج خواهد شد؛ موضعی که در دوره‌های گوناگون و از سوی دولت‌های مختلف ایران تکرار شده و نمی‌توان آن را به سادگی نادیده گرفت.
به‌سادگی می‌توان پیش‌بینی کرد که مقامات ایرانی، پس از فعال‌سازی «اسنپ‌بک» و در حالی که زیر فشار «شش‌گانه» تحریم‌ها قرار دارند و حتی هدف حملات نظامی قرار گرفته‌اند؛ آن هم با وجود تأیید اطلاعات آمریکا مبنی بر نداشتن برنامه فعال برای ساخت سلاح هسته‌ای، دیگر دلیلی قانع‌کننده برای ماندن در ان.پی.تی نیابند. در چنین وضعیتی، ایران ممکن است اسرائیل ، قدرت هسته‌ای اعلام‌نشده منطقه که به‌تازگی با پشتیبانی آمریکا خاک ایران را هدف قرار داده یا کره‌شمالی که پیش از آزمایش سلاح هسته‌ای از ان.پی.تی خارج شد، به‌عنوان الگوهای امنیتی مؤثرتر در نظر بگیرد. در این چارچوب، پایبندی به قوانینی بین‌المللی که در بهترین حالت به‌شکل گزینشی و ناعادلانه اجرا می‌شوند، برای تهران بیش از پیش به یک بازی بازنده شباهت خواهد داشت؛ به‌ویژه وقتی یک موشک اسرائیلی تا آستانه هدف گرفتن مقامات یا مردم ایران پیش رفته باشد.
چه بخواهیم چه نه، خروج ایران از معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) در صورت فعال‌شدن مکانیسم بازگشت خودکار تحریم ها، پیامی است بسیار محتمل و این رخداد بلافاصله زنگ خطر را در واشنگتن به صدا درخواهد آورد. در چنین شرایطی، فشارها بر ترامپ برای حمله به ایران بار دیگر به اوج می‌رسد؛ این بار احتمالاً بدون حاشیه‌امنِ امکان چرخش به سمت آتش‌بس. رئیس‌جمهور آمریکا خود را دوباره در مسیری خواهد دید که مدعی است قصد ورود به آن را ندارد: یک جنگ بی‌پایان دیگر در خاورمیانه.