آلودگی هوا که هر ساله در نیمه دوم سال شدت می‌گیرد، امسال همزمان با شیوع گسترده آنفلوآنزا سلامت مردم را بیش از پیش تهدید کرده است؛ وضعیتی که به گفته مسئولان وزارت بهداشت سالانه ده‌ها هزار مرگ و میلیاردها دلار هزینه بر نظام سلامت تحمیل می‌کند و موجب افزایش مراجعه بیماران تنفسی به بیمارستان‌ها و مراکز درمانی شده است.
آلودگی هوا مهمترین معضل زیست محیطی در کشور است که در سال‌های اخیر خسارت‌های فراوانی به سلامت شهروندان و کاهش کیفیت زندگی وارد کرده و منجر به تعطیلی مدارس و ادارات شده است و نه تنها کسی آن را گردن نمی‌گیرد، بلکه دستگاه‌های مختلف از شرایط پیش آمده طفره می‌روند و جالب این‌که فقط وزارت بهداشت برای این وضعیت پیش آمده، عذرخواهی کرده و انگار کسی هوای هوا را ندارد.
به گزارش ایرنا، آلودگی هوا پدیده‌ای چند وجهی است که عوامل مختلفی در شکل‌گیری آن نقش دارند؛ از وسایل نقلیه فرسوده تا کیفیت نامناسب بنزین، از ترافیک شهری تا حمل و نقل عمومی ناکافی، از مازوت سوزی تا جانمایی نامناسب کارخانه‌ها و به خصوص کیفیت پایین خودروهای تولیدی داخل و حتی وارداتی، در این ماجرا نقش فعال دارند.
هرچند بسیاری از کشورها با ماجرای آلودگی هوا دست به گریبان هستند، اما ایران در سال ۲۰۲۲ میلادی در رتبه ۲۱ آلوده‌ترین کشور جهان قرار داشته و مقایسه نتایج مربوطه برای سال‌های مختلف، بیانگر سیر صعودی آلاینده PM2.5 در کشور در ۵ سال اخیر است.
اصلی‌ترین پیامد آلودگی هوا، افزایش خسارت‌ها به سلامت جامعه است که موجب مرگ و میر و افزایش معنادار بیماری‌های مختلف می‌شود و آنگونه که علیرضا رئیسی معاون وزیر بهداشت می‌گوید، سالانه ۵۸ هزار مرگ منتسب به آلودگی هوا ثبت می شود و این وضعیت، هزینه‌های بسیار زیادی دارد که سالانه معادل ۱۷ میلیارد دلار است و در مقایسه با بودجه سلامت بسیار زیاد محسوب می‌شود.
قصه تکراری همزمانی آلودگی هوا و آنفلوآنزا
قصه تکراری که هر سال در پاییز با آن دست به گریبان هستیم، همزمانی آلودگی هوا و شیوع بیماری‌های تنفسی مانند آنفلوآنزا است. در حال حاضر ویروس آنفلوآنزا در کشور شایع شده و موارد ابتلا نیز رو به افزایش است؛ اما همزمانی این دو پدیده نامیمون، شرایط را سخت‌تر می‌کند.
«قباد مرادی» رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در گفت‌وگو با خبرنگار سلامت ایرنا در این زمینه گفت: هر آن‌چه باعث التهاب ریه شود، احتمال ابتلا به بیماری‌های تنفسی را بیشتر می‌کند؛ وقتی آلودگی هوا و عفونت‌های تنفسی مثل آنفلوآنزا همزمان می‌شوند، می‌توانند شرایط ریه را سخت‌تر کنند.
وی ادامه داد: آلودگی هوا یکی از عوامل تشدید کننده بیماری‌های فصلی مثل آنفلوآنزا است که می‌تواند بر سیستم تنفسی و ایمنی بدن اثر منفی بگذارد.
یکی از مواجهه‌ها که به ریه آسیب می‌رساند، آلودگی هوا است همچنین مواجهه مضر دیگری که به ریه آسیب می‌رساند، ویروس آنفلوآنزا است؛ حالا وقتی مواجهه‌هایی که ضرر دارند در کنار هم قرار می‌گیرند، یکدیگر را تشدید کرده و اثر هم افزایی خواهند داشت.
افزایش بار مراجعه بیماران تنفسی به بیمارستان‌ها و مراکز درمانی
بروز آلودگی هوا به خصوص در نیمه دوم سال و همزمانی آن با شیوع آنفلوآنزا، نه تنها سلامت شهروندان را با خطر بیشتری مواجه کرده، بلکه بار مضاعفی به بیمارستان‌ها و مراکز درمانی وارد می‌کند.
«عاطفه عابدینی» رئیس اورژانس بیمارستان مسیح دانشوری، دانشیار دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و فوق تخصص ریه در گفت‌وگو با خبرنگار سلامت ایرنا در این زمینه گفت: در شرایط آلودگی هوا، با افزایش انتشار ذرات معلق، اوزون، نیتروژن، دی اکسید گوگرد مواجه هستیم؛ وقتی این موارد افزایش پیدا می‌کند، بیماران مبتلا به آسم یا بیماری‌های مزمن تنفسی یا افرادی که مستعد عفونت‌های مکرر ریوی هستند، با تشدید بیماری مواجه می‌شوند.
وی ادامه داد: در اورژانس بیمارستان مسیح دانشوری یا کلینیک‌ها و مطب‌ها مشاهده می‌شود بیمارانی که شرایط بیماری آنها قبلا تحت کنترل بود، اکنون مجبور به استفاده روزانه از اسپری‌ها هستند.
عابدینی اظهار کرد: ذرات معلق حتی در بروز عفونت‌های تنفسی و غیرتنفسی نیز تاثیر دارند؛ وقتی مژک‌های بینی در آلودگی هوا دچار آسیب می‌شود، باعث مستعدتر شدن افراد به ابتلا به عفونت‌های تنفسی خواهد شد همچنین ویروس‌ها و باکتری‌ها با ذرات معلق جابه‌جا شده و انتقال آن نیز راحت‌تر خواهد شد. در نتیجه اکنون به صورت همزمان با افزایش آنفلوآنزا و آلودگی هوا مواجه هستیم که ضریب انتقال بیماری‌ها را بیشتر می‌کند.
کسی هوای هوا را ندارد
رئیس اورژانس بیمارستان مسیح دانشوری اظهار کرد: ارجاع بیماران تنفسی به بیمارستان مسیح دانشوری معمولا زیاد است، اما با توجه به شرایط شیوع آنفلوآنزا و آلودگی هوا با افزایش مراجعه بیماران تنفسی مواجه هستیم که این موضوع فشار مضاعفی به این بیمارستان نیز وارد می‌کند.
وی افزود: در مراجعه خانواده‌ها به کلینیک‌ها و مطب‌ها مشاهده می‌شود که به دلیل ابتلای کودکان در مدارس به آنفلوآنزا، بقیه اعضای خانواده نیز به بیماری‌های تنفسی مبتلا شده‌اند همچنین در دو هفته اخیر نیز با افزایش مراجعه‌های سرپایی مواجه بودیم. در برخی استان‌ها با افزایش بستری کودکان به دلیل ابتلا به آنفلوآنزا مواجه هستیم.
عذرخواهی از مردم
نکته قابل تامل ماجرای آلودگی هوا در روزهای اخیر، عذرخواهی معاون بهداشت وزارت بهداشت از مردم به دلیل آلودگی هوا بود؛ عذرخواهی از طرف وزارتخانه‌ای که خودش به نوعی از آلودگی هوا آسیب می‌بیند و وظیفه ذاتی آن، حفاظت از سلامت شهروندان است. ولی وقتی سایر دستگاه‌ها یا صنعت اقدامی در این زمینه نمی‌کنند یا فقط به ارائه گزارش عملکرد بسنده کرده و خودشان را سفید می‌کنند، این عذرخواهی طعنه آمیز بسیار پر رنگ شده است.
«علیرضا رئیسی» معاون بهداشت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در ۶ آذر ماه ۱۴۰۴ در یک گفت‌وگوی تلویزیونی اظهار کرد: باید از مردم به خاطر عملکرد خود عذرخواهی کنیم که این بلاها را سر آنها می‌آوریم؛ اکنون وضعیت آلودگی هوا به گونه‌ای است که دیگر نیاز به اندازه گیری و محاسبه ندارد. با یک نگاه، هوای تهران و برخی کلانشهرهای کشور نمایان است.
رئیسی افزود: شرمنده مردم هستیم. من به عنوان معاون وزارت بهداشت عمیقا نگرانی خود را از وضعیتی که هست، اعلام کرده و فکر می‌کنم مهم این است که خروجی عملکرد ما این شده که اکنون وضعیت آلودگی به این شکل است.
معاون وزیر بهداشت گفت: تعطیل کردن شهر و مدرسه، راه حل مقابله با آلودگی هوا نیست. به عنوان متولی سلامت مردم باید اعلام کنیم که این وضعیت، هزینه‌های بسیار زیادی داشته که سالانه معادل ۱۷ میلیارد دلار است و در مقایسه با بودجه سلامت بسیار زیاد محسوب می‌شود.
در جست‌وجوی کمی اکسیژن
سلامت مردم شوخی بردار نیست؛ در حالی‌که نه صنعت خودرو پاسخگوی عملکرد خود در تولید خودرو است و نه کسی به کیفیت بنزین توجه می‌کند ولی طرح‌هایی مانند زوج و فرد از درب منازل اجرا می‌شود و اگر با پلاک فرد در روزهای زوج در خیابان تردد کنید، پلیس نسبت به توقف خودرو اقدام می‌کند و راننده‌ها مجبور به تنفس همین هوای آلوده در خارج از خودرو خواهند بود.
ماجرای تکراری آلودگی هوا هر ساله در نیمه دوم سال، گریبان گیر همه است و همچنان فکری اساسی برای این وضعیت نشده و مسکن‌های کوتاه مدت برای آن نسخه می‌شود. نکته قابل تامل این است که اکنون دیگر آلودگی هوا محدود به تهران نیست و در بسیاری از شهرها و حتی استان‌های شمالی نیز با آلودگی هوا مواجه هستیم و کسی عین خیالش نیست و گویا اکسیژن هم نیازمند توجه است.