آخرین سه شنبه ی آخر سال را شب چهار شنبه سوری می گویند. شبی است که امروزه فقط بوته افروزی آن مانده است. این کار را عصر سه شنبه ی آخر سال که آخرش چهارشنبه است انجام می دهند. بدین ترتیب که کوپه های هیزم را روی هم می گذارند خورشید که غروب کرد هیزم را در حیاط خانه یا در کوچه یا در میدان باز آتش می زنند.
یکی از آیین‌های سالانه و دیرینه ایرانیان جشن سوری، چهارشنبه سوری یا به عبارتی دیگر چارشنبه سوری است. ایرانیان آخرین سه شنبه سال خورشیدی را با بر افروختن آتش و پریدن از روی آن به استقبال نوروز می روند. چهارشنبه سوری، یک جشن بهاری است که پیش از رسیدن نوروز برگزار می شود.
مردم در این روز برای دفع شر و بلا و برآورده شدن آرزوهایشان مراسمی را برگزار می کنند که ریشه اش به قرن‌ها پیش باز می گردد که مراسم ویژه آن در شب چهارشنبه صورت می‌گیرد برای مراسم در گوشه و کنار کوی و برزن نیز بچه‌ها آتش های بزرگ می افروزند و از روی آن می پرند و ترانه (سرخی تو از من، زردی من از تو) می‌خوانند. ظاهرا مراسم چهارشنبه سوری برگرفته از آئینهای کهن ایرانیان است که همچنان در میان آنها و با اشکال دیگر در میان باقی بازماندگان اقوام آریائی رواج دارد و سور در زبان و ادبیات فارسی و برخی گویش های ایرانی به معنای جشن، مهمانی و سرخ آمده است.
جشن سور از زمان‌های بسیار دور در ایران مرسوم بوده است. قبل از ورود اسلام به ایران هر سال ۱۲ ماه، و هر ماه به ۳۰ روز بوده که هر کدام از این ۳۰ روز اسمی مشخص داشته است که بعد از ورود اسلام به ایران تقسیمات هفته نیز به آن اضافه شد. در ایران باستان در پایان هر ماه جشن و پای کوبی با نام سور مرسوم بوده است. مختار برای کشتن یزید که در شهر کوفه که اکثر آنان ایرانی بوده اند از این فرصت استفاده کرده و در زمان همین جشن که مصادف با چهارشنبه بود یزید را قصاص نمود. بعد از گذشت چند سال بعد از ورود اسلام به ایران به آرامی جشن سور در ایران کم رنگ و به آخرین چهارشنبه سال محدود شد. جشن سور از مراسم اصیل ایرانی است و منشا خارجی ندارد. آتش از عناصر چهارگانه است و تنها عنصری است که آلوده نمی شود به همین منظور از گذشته های بسیار کهن تاکنون این آداب مرسوم بوده است.
حوادث چهارشنبه سوری و نحوه پیشگیری
در این میان باید توجه کرد که هرگونه بی توجه ای به نکات ایمنی و سهل انگاری در برپایی مراسم چهارشنبه سوری می تواند زیان های جانی و مالی سنگین و غیر قابل جبرانی را در پی داشته باشد. خانواده ها نیز در این میان و در پیشگیری از حوادث نقش مهمی را ایفاء می کنند.ممکن است موضوع ایمنی و پیشگیری از حوادث مربوط به چهارشنبه سوری، در بدو امر برای گروه سنی نوجوانان زیاد جالب نباشد، چرا که آنها مجبورند مقداری محدودیت در ترقه بازی، فشفشه بازی و آتشبازی خود متحمل شوند ولی میتوان با نشان دادن این موضوع که این امر با زندگی آنها مرتبط است، آموزش در این زمینه را برای آنها جالبتر کرد. حادثه برای هرکسی اتفاق میافتد. در برخی حوادث افرادی کشته شده یا به شدت آسیب میبینند. اما از بروز اغلب حوادث از جمله حوادث چهارشنبه سوری میتوان جلوگیری کرد.
باید کودکان و نوجوانان را تشویق کرد که از حوادث درک خوبی داشته باشند. باید به آنها آموزش داد که آنها در مقابل مواد محترقه و منفجره و آتشبازی آسیب پذیر هستند. آموزش آسیب پذیری در مقابل خطرات مذکور، از اهمیت خاصی برخوردار است.
والدین در تهیه وسایل آتشبازی بیخطر فرزندانشان را همراهی نمایند. کودکان به هیچ عنوان شخصاَ نباید از مواد آتش بازی و محترقه استفاده نمایند.
از نگهداری مواد محترقه، تهیه و ساخت وسایل آتش بازی به خصوص در منزل،زیر زمین،محل کار و ... جداً جلوگیری کنید.
از حمل مواد محترقه و آتش گیر و انفجاری حتی به مقادیر بسیار کم، در جیب لباس و کیف جدا خودداری کنید.
در صورت نگهداری مواد آتش بازی، حتی کم خطر حتماً آن را در جای خشک و خنک نگهداری کنید.
مواد آتش بازی (محترقه و انفجاری) را از محل هایی که مطمئن هستند خریداری کنید. این مواد را از دست فروش تهیه نکنید.
همیشه در مواقع آتش بازی جهت اطفاء حریق، آب، کپسول اطفاء حریق و حتی الامکان جعبه کمکهای اولیه در دسترس باشد.
مواد آتش بازی (منفجره و محترقه) را به طرف افراد دیگر پرت نکنید.
هیچگاه مواد آتش بازی (منفجره و محترقه) را در ظروف شیشه ای یا فلزی قرار ندهید، زیرا در صورت انفجار ذرات شیشه یا فلز، به اطراف پرتاپ شده و سبب صدمات و خطرات جانی خواهد شد.
هیچگاه از الکل برای آتش گیری مواد استفاده نکنید و از آتش زدن لاستیک، هیزم، کارتن خالی و امثال آن چه در واحدهای مسکونی و چه در معابر ، کوچه و خیابان خودداری نمایید.
وضعیت نوجوانان در چهارشنبه سوری ها
در این میان اما وضعیت کودکان و نوجوانان در هر چهارشنبه سوری را باید بحرانی تر از سایرین دانست. رئیس بیمارستان سوانح سوختگی شهید مطهری با اشاره به این که نوجوانان آسیب‌پذیرترین گروه در حوادث چهارشنبه سوری هستند، گفت: میانگین سنی افرادی که دچار سوختگی می‌شوند بین ۱۵ تا ۲۵ سال است. این گروه سنی بسیار آسیب پذیر هستند و خانواده‌ها باید از آنها مراقبت کنند. دکتر مصطفی ده‌مرده‌ای در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به اینکه تاکنون و قبل از فرارسیدن چهارشنبه سوری سال جاری، حدود ۳۰ مجروح مرتبط با این حوادث به بیمارستان سوانح سوختگی شهید مطهری مراجعه کرده‌اند، گفت: همه این افراد هنگام ساخت مواد منفجره و ترقه مجروح شده‌اند. اکثر این افراد به شکل سرپایی مداوا شدند اما تعدادی هم بستری شدند.
وی افزود: متاسفانه نسبت به مدت مشابه در سال قبل (ایام نزدیک به چهارشنبه سوری) آمار مراجعین افزایش یافته است. تا سالیان قبل، پیش از فرارسیدن چهارشنبه سوری حدود ۱۰ مراجعه داشتیم که این آمار امسال رشد داشته است. در حوادث مرتبط با چهارشنبه سوری سال قبل میزان مراجعه به بیمارستان سوانح سوختگی شهید مطهری حدود ۱۰۰ نفر بود که ۳۰ نفر هم بستری شدند.
سوانح اصلی چهارشنبه سوری برای دست و صورت
ده‌مرده‌ای با اشاره به اینکه در حوادث چهارشنبه سوری بیشترین سوختگی مربوط به دست‌ها و صورت افراد است، اظهار کرد: این موضوع هم به دلیل استفاده از مواد محترقه است که معمولا آن را در دست می‌گیرند. بیشترین علت سوختگی هم ناشی از استفاده از مواد منفجره و ترقه‌های قاچاق است. وی با بیان اینکه بیشترین کسانی که در چهارشنبه آخر سال دچار سوختگی می‌شوند نوجوانان هستند، تصریح کرد: میانگین سنی افرادی که دچار سوختگی می‌شوند بین ۱۵ تا ۲۵ سال است. این گروه سنی بسیار آسیب‌پذیر هستند که خانواده‌ها باید از آنها مراقبت کنند، می‌توان از این مناسبت بدون خطر گذر کرد به شرط آنکه مراقب باشیم که از رفتارهای پرخطر دوری کنیم.
رئیس بیمارستان سوانح سوختگی مطهری با تاکید بر اینکه آسیب ناشی از حوادث سوختگی تا آخر عمر با افراد همراه است، گفت: نیروی انتظامی طی سالیان اخیر برای جلوگیری از توزیع مواد محترقه به خوبی اقدام کرده است، اما این به تنهایی کافی نیست و خانواده‌ها هم باید به فکر فرزندان خود که حس می‌کنند ممکن است به دنبال کارهای پرخطر در چهارشنبه سوری بروند، باشند. او تاکید کرد: متخصصان چشم پزشکی، ‌ گوش و حلق و بینی و جراحی پلاستیک و بیهوشی بیمارستان مانند سالیان قبل آماده‌باش هستند. وی در پایان گفت: توصیه می‌کنیم در مواجهه با فردی که دچار سوختگی می‌شود ابتدا موضع را با آب ۱۰ یا ۱۵ درجه شست‌وشو داده و آن محل را با ملحفه تمیز بپوشانند و به سرعت به اولین مرکز درمانی نزدیک به خود مراجعه کنند.