قیمت دلار که در سال گذشته به یکی از چالش‌های نهاد پولی کشور تبدیل شده بود، سال ۱۴۰۲ را با روند صعودی آغاز کرد. در روز‌هایی که بازار طی ۱۳ روز نوروز باز بود، این اسکناس آمریکایی کار خود را با روند افزایشی آغاز کرد دلار وارد کانال پنجم شد.تحلیلگران اقتصادی با تاکید بر تاثیر تورم بر بازار ارز معتقد بودند افزایش قیمت دلار از ۲۶ هزار تومانِ ابتدای سال ۱۴۰۱ تا رسیدن به قیمت ۴۸ هزار و ۳۰۰ تومانی پایان سال نشان از واکنش معقول این اسکناس آمریکایی نسبت به تورم است. این در حالی است که در سایر بازار‌ها تورم بالاتری را شاهد هستیم.برخی از فعالان بازار نیز می‌گویند به طور سنتی اگر مسیر دلار در بازار نیمه تعطیل نوروز با افزایش قیمت باز شده در روزهایِ بعد از تعطیلات نیز قیمت‌ها در بازار ارز صعودی خواهد بود. البته باید توجه داشت این یک تحلیل تجربی بر أساس سال‌های گذشته است.
محاسبه قیمت‌های پایه با دلار نیمایی
این در حالی است که روند قیمت دلار در بازار پشت‌خطی و کانال‌های تلگرامی طی دو روز گذشته نزولی بوده و به پله اول و دوم کانال پنج برگشته است. این کاهش قیمت متعاقب اخبار دریافتی از دفتر توسعه رخ داد. مقرر شده قیمت‌های پایه فردا براساس دلار نیمایی ۲۸۵۰۰ اعلام شود و قیمت‌های پایه به نرخ سابق باز‌گردد.شنیده‌ها حاکی از آن است که به دستور مستقیم ریاست جمهوری قیمت پایه از ۳۶۴۸۰ به ۲۸۳۸۱ بازمی‌گردد. در همین حال اما به گزارش تجارت نیوز ، این خبر در حالی از سوی انجمن صنایع پلیمر ایران منتشر شده که در روز شش فروردین این انجمن در وب‌سایت خود به نقل از سعید زمان‌زاده، نائب رییس اول انجمن ملی پلیمر ایران نوشته بود: «ساز و کار قیمت‌گذاری محصولات پایه پتروشیمی تغییر کرد و قیمت مبنا به جای ارز ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومان، بیش از ۳۶ هزار تومان شد؛ این در حالیست که در جلسات متعدد آقای وزیر بار‌ها تاکید کرده‌اند که حداقل در سه ماه اول سال ۱۴۰۲ هیچ برنامه‌ای برای تغییر قیمت وجود نخواهد داشت.» در نتیجه بازگشت قیمت‌ها به نرخ سابق دلار نیمایی حکایت از تغییر رویه‌ای دارد که زمان‌زاده به آن اشاره کرده بود.
با توجه به وزنه سنگین انتظارات تورمی بر پای دلار روند باید دید در روز‌های آینده وزنه تورم انتظاری سنگین‌تر خواهد بود یا مذاکرات برجامی.
مسیر اسکناس آمریکایی صعودی است؟
در همین راستا هومن مقراضی تحلیلگر اقتصادی با اشاره به روند صعودی قیمت دلار در سال‌جاری به تجارت‌نیوز گفت: «پیش‌بینی روند دلار با توجه به تورم صعودی است، البته این تحلیل اقتصادی است. موضوعات اقتصادی متاثر از تصمیمات سیاسی تغییر می‌کنند.» وی افزود: «مولفه سیاسی نقش اساسی در تعیین قیمت ارز دارند و مولفه‌های سیاسی مربوط به سیاست کلان کشور و تصمیمات سایر نهاد‌ها می‌شود. این بخش را می‌توان با سه رویکرد مختلف بررسی کرد.» این کارشناس اقتصادی گفت:« تفاهم با اروپا و آمریکا و احیای برجام، ثبات در شرایط فعلی بدون توافق، روابط نامساعد سیاسی ایران با سایر کشور‌های منطقه و غربی موضوعاتی است که تاثیرات متفاوتی بر قیمت دلار می‌گذارد.»
وی با اشاره به اینکه اگر ایران تفاهم خاصی با اروپا و آمریکا نرسد گفت: «اگر شرایط فعلی ثبات داشته باشد و از آنچه هست پیچیده‌تر نشود و منجر به صدور قطعنامه خاصی نشود، اما با کشور‌های منطقه مانند امارات، عربستان و سایر کشور‌ها روابط خوبی برقرار شود، می‌توان بر ثبات قیمت دلار امید داشت.» مقراضی خاطرنشان کرد: «اگر دست دولت در تامین دلار باز باشد تا بتواند به بازار، دلار تزریق کند؛ بنابراین رصد سیاست خارجی در پیش‌بینی قیمت دلار از اهمیت زیادی برخوردار است. زیرا کمک می‌کند که روند آتی قیمت و سیاست‌های دولت را پیش‌بینی کنیم.»
بررسی انتظارات تورمی
اما یک کارشناس اقتصادی درباره وضعیت ارز در ماه های اخیر گفت: «باید انتظارت تورمی هم لحاظ کنیم. مشکلات سیاسی در داخل و خارج موجب شده است که مردم دیگر حس خوب و امیدواری به اوضاع اقتصادی نداشته باشند. به همین دلیل هم است که می‌بینید مردم ترجیح می‌دهند ریال خود را تبدیل به ارز یا طلا کنند تا به نحوی خودشان را نجات دهند و خیالشان راحت شود.»
مرتضی افقه کارشناس مسائل اقتصادی طی گفتگو با فرارو گفت: «موضوع این است که تحریم‌ها مداوم در حال ایجاد مشکلات جدید یا تشدید مشکلات پیشین اقتصاد ایران هستند. به عبارت ساده‌تر متغیر تاثیرگذار در اقتصاد ایران به ویژه بازار ارز همین تحریم‌ها هستند که اقدامات داخلی هم نمی‌تواند مانع از آن شود. واقعیت این است که ما طی این چند دهه هیچ وقت یک اقتصاد قوی نداشتیم هر اتفاقی توانسته بر آن تاثیر منفی بگذارد؛ بنابراین الان هم نه دولت و نه بانک مرکزی کار خاصی نمی‌توانند انجام دهند. نهایت این است که ارز‌های خود را وارد بازار آزاد کنند و در آنجا به فروش برسانند. اما این هم یک راه حل موقتی است. زیرا ما ذخایر ارزی قوی هم نداریم و با توجه به تحریم‌ها ورودی ارز به کشور بسیار محدود است.»
این استاد اقتصاد افزود: «به طور کلی تصمیمات داخلی بیشتر حکم یک دروازه بان دارد. یعنی صرفا می‌توانند تلاش کنند که شدت نوسانات را کاهش دهند، اما نمی‌توانند مانع از آن شوند یا روند آن‌ها را معکوس کنند. در عمل هم طی یک سال گذشته ما شاهد بودیم که برنامه‌ها و اقدامات دولتی‌ها حتی در این راه هم موفق نبوده و الان هم حتی اگر یک ایده خوب داشته باشند، دامنه آن بسیار محدود خواهد بود از نظر دوام هم نمی‌تواند بلند مدت مفید باشد. ضمن اینکه دولت در تمام این مدت مدام وعده داده و عمل نکرده و همین موجب شده که سرمایه اجتماعی چندانی برایش باقی نماند، پس عملا گفتار درمانی راهکار مناسبی نخواهد بود.»
تعییر در مدیریت بانک مرکزی کارساز نبود
این کارشناس مسائل اقتصادی با اشاره به اینکه برخی امیدوار بودند با تغییر در مدیریت بانک مرکزی، تغییری در بازار رخ دهد، گفت: «اصلا نباید کسی گمان می‌کرد این تغییر می‌تواند کارساز باشد. زیرا به طور کلی ساختار و موقعیت اقتصادی ایران به نحوی است که هیچ مقام تصمیم‌گیرنده و اجرایی نمی‌تواند تاثیر گذار باشد. به همین دلیل است که عمدتا وقتی نگاهی به اقدامات و سیاست‌های آن‌ها می‌اندازید می‌بیند همه منفعلانه در جایگاه خود قرار گرفته اند. البته من خیلی هم آن‌ها را مقصر نمی‌دانم. زیرا فرقی ندارد چه کسی کجا ایستاده است، مهم این است که ما از یک سو با تحریم‌هایی مواجه هستیم که فشار زیادی به اقتصاد می‌آورد و از سوی دیگر در لیست سیاه FATF قرار دادیم و اجازه نمی‌دهند ارز همین اندک مبادلاتمان هم به شکل معمول وارد کشور شود.» افقه ادامه داد: «در کنار این مسائل باید انتظارت تورمی هم لحاظ کنیم. مشکلات سیاسی در داخل و خارج موجب شده است که مردم دیگر حس خوب و امیدواری به اوضاع اقتصادی نداشته باشند. به همین دلیل هم است که می‌بینید مردم ترجیح می‌دهند ریال خود را تبدیل به ارز یا طلا کنند تا به نحوی خودشان را نجات دهند و خیالشان راحت شود. در کنار این ما سرمایه دارانی داریم که به دلیل نگرانی از اوضاع سرمایه‌های کلان خود را تبدیل به ارز و بعد از کشور خارج می‌کنند. می‌خواهم بگویم که اقتصاد ایران اسیر یک متغیر خارجی و غیراقتصادی شده است؛ لذا تغییر مدیران تاثیری در ماجرا نخواهد داشت.»
این استاد اقتصاد در پایان تاکید کرد: «این‌ها موضوعات پیچیده و مبهم نیستند و هر فردی که ذره‌ای اقتصاد خوانده باشد می‌داند که مشکل از کجا می‌آید. اما موضوع اساسی این است که بسیار از مدیران از جمله شخص رئیس جمهور تجربه اجرایی ندارند. ضمن اینکه سکان کشتی اقتصاد هم در دست افرادی قرار گرفته که اصلا سواد لازم برای این کار را ندارند؛ بنابراین ابزاری هم ندارند که بتوانند کاری کنند و به همین دلیل فکر می‌کنند اگر اظهارات خوشبینانه و امیدوار کننده داشته باشند، می‌توانند از شدت و حدت مشکلات و نوسانات اقتصادی جلوگیری کنند.»