سکوت تهران در مقابل ورود ریاض به میدان «آرش»
رییس هیأت مدیره انجمن شرکت‌های حفاری نفت و گاز ایران گفت: عربستان به میدان آرش ورود کرده، ما هم ساکت نشسته‌ایم. به طوری که به نظر می‌رسد میادین مشترک را به همسایگان واگذار کرده‌ایم.
میدان گازی آرش از میدان‌های گازی ایران است که در شمال خلیج فارس و در استان بوشهر قرار دارد. این میدان گازی از میادین مشترک ایران با کشورهای کویت و عربستان سعودی است. میدان گازی آرش از سوی دو کشور عربی میدان الدوره نامیده می‌شود.
روز ۵ فروردین سال 1401 بود و در حالی که بیشتر رسانه‌های ایران و روزنامه‌ها در تعطیلات نوروزی به سر می‌بردند خبری در رسانه‌های کویتی و عربستانی منتشر شد که نشان می‌داد این دو کشور آماده همکاری برای توسعه میدان نفتی_ گازی آرش یا الدوره هستند. میدان بزرگ گازی و نفتی که برای سال‌ها میان ایران و کویت مشترک بوده است و در سال‌های اخیر و پس ازط حل اختلافات مرزی بین کویت و عربستان حالا این کشور نیز مدعی این میدان نفتی شده است.
میدان گاز و نفت آرش- الدوره برای سال‌ها بین دو کشور ایران و کویت مشترک شناخته می‌شد، که در سمت ایران با نام «آرش» و در سمت کویت با نام «الدوره» خوانده می‌شود. این میدان گازی از میادین مشترک ایران، با کشور‌های کویت و عربستان است و ذخیره درجای گاز میدان آرش ۲۰ تریلیون فوت مکعب و ذخیره نفت درجای این میدان نیز نزدیک به ۳۱۰ میلیون بشکه برآورد می‌شود.
این میدان در جنوب غربی جزیره خارک و در جنوب میدان نفتی فراساحلی ابوذر (اردشیر سابق) در آب‌های مرزی بین ایران و منطقه سابقاً بی طرف میان کویت و عربستان قرار دارد. این میدان عظیم که حجم ذخایر گازی آن ۱۳ تریلیون فوت مکعب (۳۶۸ میلیارد متر مکعب) تخمین زده شده و در سال ۱۹۶۷ (۱۳۴۶) توسط شرکت نفتی ژاپنی «ای ـ او ـ سی»، کشف شد و از همان ابتدای کشف، این میدان گازی اختلاف میان ایران و کویت بر سر مرز آبی دو کشور، در منطقه قرارگیری این میدان مشترک آغاز شد، اما اختلافات به صورت اظهارنظر‌هایی در جلسات باقی ماند.
اختلاف مرز آبی از اولین دلایل اختلاف بر سر میدان گازی آرش
مساله مرز‌ها همواره و در میان همه کشور‌ها از اهمیت خاصی برخوردار است، اما نباید از یاد برد که مساله مرز در منطقه پرتنشی، چون خاورمیانه حتی از اهمیت بیشتری نیز برخوردار است. منطقه‌ای که فارغ از بحران‌های مداوم سیاسی امنیتی، یکی از مخازن بزرگ انرژی و سوخت‌های فسیلی در جهان محسوب می‌شود.
در همین راستا نیز فارغ از مرز‌های خاکی، مرز‌های آبی در این منطقه از اهمیت ویژه تری برخوردار هستند و ایران و کویت نیز از این قاعده مستنثی نیستند.
یکی از این مرز‌های مبهم با احیای برنامه‌های کویت و عربستان سعودی برای توسعه میدان گازی که در ایران آرش و در سمت عربی الدوره خوانده می‌شود، دوباره مورد بحث قرار گرفته است. عدم‌تعیین مرز آبی میان ایران و کویت در این منطقه، اختلافات بین طرفین بر سر میادین هیدروکربنی را تشدید خواهد کرد. عربستان سعودی و کویت پس از توافقی که در سال ۲۰۱۹ برای حل اختلافات مرز‌های آبی به دست آوردند، شروع به تقسیم سهم از میادین مشترک بین خود کردند. اما در سال‌جاری تصمیم گرفتند تا میدان گازی آرش را هم بدون در نظر گرفتن سهم ایران، بین خود تقسیم کنند.
اهمیت میدان آرش علاوه بر حضور لایه‌های نفتی و گازی با مقدار زیاد میعانات گازی، حفظ حاکمیت کشورمان بر آب‌های این منطقه و مناقشه مرزی است که طی حدود ۱۰ سال اخیر توسط کشور کویت به وجود آمده است. بر اساس اطلاعات موجود و قوانین بین المللی، نظیر عمق آب و فاصله تا سرزمین خشکی، مرز دریایی در سال‌های قبل از انقلاب اسلامی تعیین شده که همین مرز مورد قبول و تاکید کشورمان است.طبق این مرز، حدود ۴۰ درصد ساختمان نفتی و گازی موجود میدان آرش در آب‌های ایران قرار دارد. سال‌ها پیش شرکت ملی نفت ایران به منظور تعیین میزان ذخایر درجای این میدان، یک حلقه چاه اکتشافی (چاه شماره یک آرش) حفر کرد که موقعیت این چاه نزدیک به خط مرزی مورد قبول کشورمان است.
ورود عربستان به میدان گازی آرش
حال اما به ناگاه هدایت‌الله خادمی در گفت‌وگو با ایلنا، درباره همکاری گازی ایران و عربستان در حوزه میادین مشترک خبر داده است که: آنچه تاکنون مشخص شده عربستان رقیب نفتی ما است و از زمانی که اوپک تشکیل شد همواره رقیب ما بوده است. در برهه‌ای ما همه‌کاره اوپک بودیم اکنون این مسئولیت به لحاظ سیاسی و مدیریت و همچنین تصمیم‌گیری در زمینه قیمت به عربستان رسیده، همچنین به لحاظ میزان تولید از  مخازن نیز عربستان گوی سبقت را از ما ربوده است.
وی افزود: از سوی دیگر ما میادین مختلفی از جمله فرزاد B و A، آرش و فروزان را با عربستان مشترک هستیم. این کشور به طور جدی توسعه داده و برداشت داشته است اما باوجودی که اولین چاه‌های اکتشافی را هم ما حفر کردیم امروز عربستان برداشت بیشتری دارد و ما کاری نکرده‌ایم، مثلا در فرزاد A عربستان برداشت با برنامه‌ای را پیش می‌برد و ایران کاری نکرده، در فرزاد B ما یک دکل حفاری مستقر کرده بودیم اما اکنون این دکل بیکار شده و به پهنه سرزمینی برگشته است. عربستان تعداد بسیار زیادی دکل دریایی در این منطقه مستقر کرده است، در گذشته چند دستگاه دکل شرکت آبان در ایران کار می‌کرد اما متوقف شد، اکنون عربستان اکثر دستگاه‌های دریایی شرکت آبان را خریداری کرده و در میادین مشترک با ما مستقر کرده و تقریبا در حال تخلیه میادین است.
رییس هیأت مدیره انجمن شرکت‌های حفاری نفت و گاز ایران گفت: ایران در سال ۱۳۴۶ با مشارکت یک شرکت ژاپنی در میدان آرش نفت و گاز کشف کرد و در سال ۲۰۱۳ شروع به تولید کردیم. ذخیره گاز درجای میدان یک تریلیون فوت مکعب و میزان نفت ذخیره‌شده آن ۴۲ میلیون بشکه و مهمترین میدان توسعه نیافته و استراتژیک کشور است که ۴۰ درصد آن در ساختارهای زمین‌شناسی و آب و خاک ایران قرار گرفته است. اما متاسفانه اقدامی صورت ندادیم، این میدان در اصل مشترک بین ایران و کویت است اما عربستان با تهدید کویت در پی سهم‌خواهی از میدان است و اکنون ریاض یک مانع بزرگ بر سر راه ایران برای توسعه این میدان است.
وی تاکید کرد: اگر ما امسال برداشت از میادین آرش و فرزاد A و B را شروع نکنیم دیگر قابل برداشت نیستند چون از نظر اقتصادی فایده‌ای ندارد چراکه عربستان و کشورهای همسایه در حال تخلیه هستند، بنابراین عربستان رقیبی است که دست ما راخوانده است و متاسفانه با ندانم‌کاری ما توانسته از میادین مشترک با ما بیشترین استفاده را کند. اکنون اگر هم ما مشارکت کنیم بازهم نمی‌توانیم منویات توسعه‌ای و برداشت را در این میادین جامه عمل بپوشانیم.
ما هیچ کاری نکرده ایم
خادمی بیان کرد: در میدان فرزاد B و A برخی مطالعات توسط شرکت هندی انجام شده بود ولی فعلا کاری نکرده‌ایم، در میادین مشترک تنها می‌توانیم ادعا کنیم زمان اصلاحات پروژه اجرا شده و بعد از آن اتفاق خاصی نیفتاده است و بعد از آن برنامه خاصی نداشته‌ایم.وی خاطرنشان کرد: اکنون نباید انتظار داشته باشیم که بتوانیم با کشور عربستان برنامه‌های مشترک را پیش ببریم. اگر قرار است ما کار توسعه‌ای را با کشوری همکاری کنیم در نهایت می‌توانیم با چین و حتی روسیه وارد معامله شویم اگر ارتباط ما با این کشور مثل عمان روال عادی داشت شرایط فرق داشت اما اکنون نمی‌توانیم بگوییم عربستان چشم‌داشتی به ذخایر ما ندارد.رییس هیأت مدیره انجمن شرکت‌های حفاری نفت و گاز ایران یادآور شد: اکنون عربستان به میدان آرش ورود کرده، ما هم ساکت نشسته‌ایم گویی میادین مشترک را به همسایگان واگذار کرده‌ایم و دلیل این است که یا ناکارآمدیم یا آنها مسیر خود را به‌خوبی می‌شناسند و برنامه‌های دوراندیشانه‌ای را دنبال می‌کنند. در هر حال اکنون لازم است که مجلس و سازمان‌های نظارتی ورود کنند.