حواشی پرماجرای سد چمشیر همچنان بعد از آبگیری و افتتاح رسمی سد هم ادامه دارد و درحالی که مخالفان با همه توان درحال تخریب این پروژه هستند، این سوال در اذهان عمومی نیاز به پاسخ دارد که سد چمشیر چرا ساخته شد و با آبگیری این سد چه پیامدهای مثبتی در منطقه ایجاد می‌شود؟
سوالی که آخرین بار، همین چند ماه قبل مطرح شد و مورد توجه بسیاری از ایرانیان قرار گرفت؛ پرسشی کلیدی که پیرامون نهایی شدن مراحل ساخت سد چمشیر مطرح شد و به مرور به مطالبه‌ای جدی بدل گشت که ارزیابی دوباره محیط زیستی این سد را انتظار می‌کشید، به ویژه آنکه دریاچه این سد در محدوده‌ای واقع شده که یکی از سازند‌های زمین شناسی در آن منطقه، سازند گچساران است.سازند گچساران کدام است؟ همان طبقه بندی خاص از لایه‌های سنگی شناسایی شده در ایران که حاوی نهشته‌های رسوبی مانند گچ و نمک هم هست و به نوعی نام آشنا بودنش برای ایرانیان، با آبگیری سد گتوند گره خورده است. همان سدی که یکی از دلایل عمده شور شدن آب کارون است و هنوز راهکار‌ها برای رفع این معضلی که پدید آورده، به جایی نرسیده است.این شباهت با گتوند به خودی خود برای نگران کردن خیلی‌ها کافی بود، اما چمشیر ویژگی‌های دیگری هم داشت که نگرانی آفرینش می‌کرد؛ از حضورش در شمار «ترین‌ها» (مثل بلندترین سد بتنی غلطکی غرب آسیا) که یادآور فاجعه گتوند است که برای بزرگ کردن مخزن سد، جانمایی محل احداثش را تغییر دادند و به شوری آب انجامید تا واقع شدن روی رود زهره، رودخانه‌ای که به خودی خود هم آبش حدی از شوری را داراست.
به گزارش تابناک بی آنکه بدانیم وعده‌های مکرر سازمان حفاظت محیط زیست برای انجام ارزیابی‌های دوباره این سد چه فرجامی داشت و چگونه شد که پیش از انتشار گزارش این بازبینی ها، سد چمشیر با حواشی یاد شده، به یکباره افتتاح شد و پاسخ سوالی که در ماه‌های گذشته به کرات پرسیده شده بود و پاسخ سازمان حفاظت محیط زیست به آن، سکوت بود و سکوت.
سکوتی که حالا شکسته شده و سلاجقه پس از افتتاح این سد گفته است: وزارت نیرو بعد از آبگیری سد در بهمن ۱۴۰۱ در قالب یک کار آزمایشی دریچه تحتانی را بست و بنده نیز از منطقه بازدید سرزده داشتم و پیمایشی روی دریاچه سد انجام دادیم و اداره کل محیط زیست استان را ملزم کردیم داده برداری انجام دهد و نمونه‌های از آب پشت سد به صورت طولی و عرضی بگیرد و در ۸ نقطه انجام شد، که در نهایت نتیجه گیری این بود که سد مشکلی ندارد.
نتیجه گیری‌ای که معلوم نیست چرا بعد از افتتاح سد بیان شده و دلیل سکوت کش دار و ابهام آفرین سازمان در ماه‌های اخیر در این باره چه بوده است. سکوتی که بر نگرانی‌ها پیرامون این سد افزود و حالا هم که شکسته شده، نیازمند ارائه توضیحات به نظر می‌رسد. توضیحاتی از جمله در خصوص چرایی شروع آبگیری سد در دی ماه سال قبل به رغم نامه نگاری با رئیس جمهور و تقاضای توقف فرایند بهره برداری تا تعیین تکلیف مسائل مطرح شده که بعد تکذیب شد و حالا بر مبنای گزارش پایگاه اطلاع رسانی دولت ثابت شده که واقعیت داشته و تکذیبش، کذب بوده است!
به گزارش ایسنا، از سد و نیروگاه چم‌شیر که در ۲۵ کیلومتری جنوب شرقی گچساران در استان کهگیلویه و بویراحمد قرار دارد، به عنوان پنجمین سد بزرگ کشور یاد می‌شود که ظرفیت ذخیره سازی ۲.۳ میلیارد مترمکعب آب را دارد و پیش‌بینی می شود به صورت سالانه بالغ بر یک میلیارد  و ۲۰۰ میلیون متر مکعب سرریز داشته باشد.
آغاز این پروژه از سال ۸۹ بوده و دراین دولت با شتاب در اجرای سد، به مرحله بهره‌برداری رسید. در دی ماه سال ۱۴۰۱ آبگیری آغاز شد و در تیرماه، واحد اول این نیروگاه با ظرفیت ۵۵ مگاوات راه اندازی و در تولید برق پیک تابستان نقش خواهد داشت. همچنین انتظار می رود تا اوایل پاییز، سایر واحدهای این نیروگاه پس از تکمیل آزمایشات باقی‌مانده وارد مدار شوند.
چمشیر چه تغییراتی ایجاد می‌کند؟
عملیات اجرایی سد با اخذ مجوزهای لازم از  از سازمان‌های ذیربط با اعتباری حدود ۲۳۰ میلیون یورو از سال ۹۱ شروع شد. سرمایه‌گذاری در این پروژه به قیمت قرارداد حدود ۳۰۰۰ میلیارد تومان و به قیمت روز حدود ۱۵ هزار میلیارد بوده است. ۱۵ هزار هکتار اراضی گچساران واقع در استان کهگیلویه و بویراحمد و همچنین صنایع این شهرستان از آب این سد متنفع می‌شوند. ضمنا ۵۵ هزار هکتار از اراضی دشت های زیدون و هندیجان خوزستان از آب تنظیم شده رودخانه زهره توسط سد چم شیر در طول سال استفاده خواهند کرد. اگرچه هدف اصلی احداث سد چمشیر بهبود کیفیت و کنترل سیلاب‌های رودخانه زهره و نیز تولید ۴۸۲ گیگاوات ساعت انرژی برق‌آبی در سال عنوان می شود، اما بررسی ها نشان می دهد به دنبال آبگیری و آغاز فعالیت این سد پیامدهای مثبت در منطقه رقم خواهد خورد. ذخیره سازی بالغ بر دو میلیارد متر مکعب آب در سال که در واقع آب‌های سیلابی است و در صورت عدم آبگیری به واسطه فصل نامناسب و حجم زیاد بارش‌ها در شرایط عادی از دسترس خارج می‌شود یکی از مهم ترین اهداف و پیامدهای مثبت ساخت سد چمشیر در شهرستان گچساران است. اهمیت این موضوع زمانی بیشتر احساس می شود که بدانیم به واسطه پدیده تغییر اقلیم، کشور با محدودیت‌های آبی جدی در مناطق مختلف همانند حوضه آبریز جراحی-زهره رو به رو است و این اتفاق سبب خواهد شد بانک آبی کشور به ویژه در فصل تابستان تا ۲ میلیارد مترمکعب تقویت شود.
خبری از بمب نمک نیست!
یکی از انتقاداتی که به سد چمشیر می شود شباهت آن به سد گتوند و احتمال وقوع ماجراهای پیش‌آمده برای آن سد است اما تا کنون سازمان محیط زیست و دیگر نهادها مانند مرکز پژوهش های مجلس نیز چنین موضوعی را تایید نکرده‌اند، تنها ۳۶ درصد مخزن سد چمشیر در تماس مستقیم با سازند گچساران است و ثانیا در صورتی که در محدوده مخزن سد، برونزد لایه و یا گنبد نمکی وجود نداشته باشد سازند گچساران تهدیدی برای مخزن سد نخواهد بود و عملا تلاش مخالفان برای این‌که این سد را به “بمب نمک” تشبیه کنند مورد تایید نهادهای مسئول نیست. اولین آزمایش و مطالعه‌ای که در رابطه با منشأ شوری آب رودخانه زهره انجام شد، حاکی از این بود که منشا شوری آب رودخانه زهره پدیده ای در سازند گچساران به اسم آب سازندی پرفشار است که اصطلاحاً به آن آب abnormal یا غیرهنجار می گویند؛ آب هایی که صدها متر زیر زمین در زیر فشار سنگ ها محبوس شده اند و نشت جزیی و موضعی این آب‌ها در بستر می‌تواند منشأ شوری رودخانه شود. این آب در اعماق زیاد زیر زمین قرار دارد و از دو منطقه یکی بالادست سد و یکی پایین دست سد به صورت زه آب هایی از زمین خارج می-شوند؛ منابع آب شوری که در اعماق ۴۰۰ متری زمین قرار دارند و مطالعات نشان می‌دهد، جز دو منطقه مورد اشاره هیچ امکان ارتباطی با سطح ندارند.
ماجرای ساخت سد روی گسل
علاوه بر این یکی دیگر از شائبه‌ها، موضوع احداث سد و به ویژه تاج آن روی گسل و احتمال تخریب آن در آینده است. این موضوع درحالی مطرح می‌شود که مطالعات فاز یک و تکمیلی پروژه به منظور جانمایی چندین سال طول کشیده و در این خصوص علاوه بر جلب مشارکت بخش زمین شناسی دانشگاه شیراز و موسسه تحقیقات آب دانشگاه تهران، همچنین از توان علمی سه شرکت معتبر سوئیسی، آمریکایی و انگلیسی استفاده شد و مجموع بررسی‌ها نشان می‌دهد که بر اساس شاخصه‌های مختلف بهترین مکان برای احداث سد انتخاب شده است.نکته مهم در این باره آن است که براساس اطلاعاتی که تیم سازنده سد ارائه کرده، وجود گسل در یک منطقه به معنای عدم امکان ساخت سد نیست و بسیاری از سدها در ایران و جهان نیز روی گسل ساخته شده اند؛ بنابراین به خودی خود وجود گسل تهدیدی برای یک سد نخواهد بود.
آثار باستانی و میراث فرهنگی منطقه چه شد؟
در ارتباط با مطالعات باستان شناسی سد چمشیر توضیح مجریان ساخت سد این بوده که انجام هر پروژه عمرانی مستلزم دست‌کاری در طبیعت و سازه‌های انسانی پیش‌ساخته است و سد چمشیر نیز از این موضوع مستثنی نیست. با این وجود “بر خلاف بسیاری از پروژه‌های عمرانی کلان کشور که عملاً در آن‌ها مطالعات باستان شناسی محلی از اعراب ندارد، در فرایند ساخت سد چمشیر چندین سال عملیات کاوش و نجات‌بخشی انجام شد و طی این عملیات هرآنچه که احساس می‌شد به لحاظ میراث‌فرهنگی و آثار باستانی ارزشمند باشد، از زیر خاک بیرون کشیده شد.”