حمید رضا فروزنده اصفهانی- هنرهای نمایشی یکی از بهترین راه های بیان عواطف و احساسات و حتّی معرفی و شرح و توصیف دوره ای است که در پیش رو خواهیم داشت، به سر می بریم و یا از سر گذرانده ایم. به ویژه برای افرادی که اهل مطالعه نیستند هنرهای نمایشی و تصویری می توانند یکی از جایگزین‌های مطالعه باشد در زمینه مورد علاقه‌اشان!
حال برای ما ایرانیان هنرهای نمایشی دارای پیشینه‌ای است و تعزیه یکی از آن هنرهاست که از دیرباز تا کنون راوی وقایع روز عاشورا می باشد. اما با گذشت روزگار و آمدن تکنولوژی و بهره برداری از آن در عرصه فرهنگ و هنر، تعزیه کم رنگ شده؛ ولی خوشبختانه رنگ نباخته و هنوز می توانیم تعزیه را در گوشه و کنار شهری، شهرکی یا روستایی به تماشا بنشینیم.
اما امروزه علاوه بر تعزیه دوربین های تصویربرداری با همراهی اهالی سینما، محرم و رخدادهایش را به تصویر می کشاند و در این زمینه آثار ماندگاری توسط فیلمسازان به ثبت رسیده است. حتی برخی از فیلم‌های سینمایی یا سریال هایی هم هستند که اگرچه مستقیماً به محرم و عاشورا و امام حسین (ع) و مصائب رفته بر ایشان و خاندان و یارانشان نپرداخته، لکن ردپایی از آن روزگاران را می توانیم شاهد باشیم. مانند شب دهم (حسن فتحی) یا سفر سبز (محمد حسین لطیفی) و ژانر دفاع مقدس که در برخی از آنان ردّی از عاشورا و امام حسین و یارانشان را شاهدیم.
در سینما و تلویزیون آثاری تولید شده اند که حول محور عاشورا می گردند. چه اتفاقات روز عاشورا، چه پیش از آن و چه پس از آن. شاید بتوان معروف ترین آنها را در تلویزیون مختارنامه (داود میرباقری) ذکر کرد و در سینما روز واقعه (شهرام اسدی).
اگرچه روز رستاخیز(احمدرضا درویش) به مراتب می شد بیشتر دیده شود و به خاطر حواشی که بر سرش آمد نشد!
ولی از انصاف نگذریم همچنان می توان روز واقعه را ماندگار ترین اثر سینمایی در این زمینه دانست. فیلمی سینمایی که جولانگه اساتید بزرگ سینماست؛ از بهرام بیضایی به عنوان فیلمنامه نویس و دیالوگ های ناب و بدون تاریخ مصرفش تا زنده یاد مازیار پرتو در مقام تصویربردار؛ و بازیگرانی بی‌همتا!
فیلمی در مورد جوان نصرانی که به عشق دختری مسلمان، اسلام می آورد و هنگامه عقد، پی ندایی می‌رود که تنها به گوش وی می‌رسد و به دنبال حقیقت تا کربلا راهی می‌شود تا اینکه به حقیقت دست پیدا می‌کند. یکی از زیباترین سکانس های این فیلم به نظر نگارنده آنی بود که آن دسته از افرادی که شام پیش از عاشورا و پس از اتمام حجت امام حسین (ع) با یارانش و اینکه هرکس می تواند برود منعی ندارد، یک سره از اندوه و پشیمانی تنها گذاشتن امام حسین (ع) در حرکتند و زاری می‌کنند و برخی از آنان خاک بر سر می‌ریزند و کم دیده می‌شوند کسانی که توقف کنند و این یادآور یکی از سرودهای دوزخ کمدی الهی دانته است که افرادی پشیمان از کرده‌ی خویش باید یک سره راه بروند بلکه خداوند از سر تقصیراتشان بگذرد. البته از ضعف‌های موجود در این فیلم نباید گذشت که در طراحی لباس و صداگزاری نمایان بود.
پس از آن و در بین سریال‌ها می‌توان مختارنامه را نام برد. سریالی که قریب به 12 سال از تلویزیون و شبکه های مختلف و به صورت همزمان پخش می شد که از نظر رجوع به منابع تاریخی یکی از تولیدات تلویزیونی مدعی در میزان اعتبار خود بود. همچنین یکی از پر هزینه ترین سریال های تاریخ تلویزیون و سینمای ایران بود که با وجود هزینه کرد هنگفتش، توانست مخاطب را راضی نگاه دارد.
سریالی با محوریت جا ماندگان از کربلا و منتقمین خون امام حسین (ع) به رهبری مختار ثقفی.
اگر این دو فیلم سینمایی و سریال را فاکتور بگیریم و همچنین روز رستاخیز را هم به علت حذفیاتش در نظر نگیریم می توان گفت نه در سیما و نه سینما فیلمی قابل دفاع که هم از نظر تکنیک سینمایی و هم هنر و در کنارش امانت تاریخ را رعایت کرده باشد نداشته و نداریم. حتی فیلم سینمایی سفیر ساخته فریبرز صالح که از طلایه داران این ژانر در پس از انقلاب است نیز نتوانسته همچون روز واقعه، مختارنامه و رستاخیز قد علم کند!
با این اوصاف توقع می رود در کشوری نظیر ایران که امام حسین (ع) و عاشورا در جای جای زندگی مردمش نقش بسته است و حتی در میان اقلیت های مذهبی از احترام بسزایی برخوردار است، به جای صرف هزینه دائم در سینمای گیشه پسند که جز اثبات بی هنری برخی مدیران سینمایی و افت روزافزون سلیقه‌ی مخاطبان و اتلاف وقت، هیچ ارمغانی ندارد،هر از چند گاهی هم دست به تولید فیلم فاخری بزند که هم از نظر تاریخی گویای واقعیت باشد بدانگونه که از استاد شهید مرتضی مطهری در حماسه حسینی نقل می شود، و هم از نظر هنری قابل دفاع باشد و نیز تکنیک های روز سینما را بتوانیم در آن رویت کنیم تا 12 سال و بیش از آن مجبور به پخش مختارنامه، روز واقعه، سفیر، شب دهم، سفر سبز و... نباشند.