مبادلات بین کشور‌ها حتماً به عنوان یک اولویت برای دولت‌ها مطرح است و این پتانسیل به قدری بالاست که غفلت از آن یا عدم‌ بهره‌مندی حداکثری از آن در دهه‌های گذشته باعث شده شاهد رشد اقتصادی قابل ذکری در کشور نباشیم.
ایران دارای ۱۶ استان مرزی است که از میان آن‌ها، ۹ استان تنها مرز زمینی (آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، اردبیل، خراسان رضوی، خراسان شمالی، کرمانشاه، کردستان، ایلام و خراسان جنوبی) دارند؛ سه مرز (مازندران، هرمزگان و بوشهر) نیز دریایی بوده و چهار استان‌ هم هر دو مرز زمینی و دریایی (گیلان، گلستان، سیستان و بلوچستان و خوزستان) را دارا هستند. با این حال، بسیاری از اقتصاددانان و کارشناسان سیاسی بر‌ای باورند که ایران از این ظرفیت بالای خود به منظور رونق اقتصادی و ارزآوری، آن‌طور که باید و شاید استفاده نکرده است.
در همین خصوص، محمد وحیدی، عضو فراکسیون مرزنشینان مجلس به اقتصاد۲۴ گفت: در حوزه مرز، دو بخش داریم. بعضی از مرز‌ها زمینی و بخشی دریایی هستند؛ مرز‌هایی که حوزه سرزمینی ما را می‌تواند با واسطه یا بی‌واسطه به دنیا وصل کنند.
وی افزود: یکی از مهمترین رویکرد‌های تولید ثروت در دنیا، استفاده از فرصت‌های مرز در حوزه صادرات و واردات است. یعنی کشور ما باید به لطف این مرز‌های ارزشمند و مدیران متخصص و کاربلد، بتواند روندی را در پیش بگیرد که تولیدات‌مان را حداکثری صادر کرده و کالا‌های مورد نیاز را به کشور وارد کنیم. این مسیر به درستی طی شود، هم ارزآوری به بار می‌آورد و هم هیچ‌وقت کمبود محصولی در مملکت که باعث بحران شود، حس نخواهد شد.
نماینده بجنورد تصریح کرد: مبادلات بین کشور‌ها حتماً به عنوان یک اولویت برای دولت‌ها مطرح است. حال شاید کشور‌های قدرتمندی در اطراف ما حضور نداشته باشند که مثلاً بگوییم می‌توانند حوزه اقتصاد ما را به نقطه تقویتی ایده‌آل برسانند، اما این پتانسیل به قدری بالاست که غفلت از آن یا عدم‌بهره‌مندی حداکثری از آن در دهه‌های گذشته باعث شده شاهد رشد اقتصادی قابل ذکری در کشور نباشیم.
وحیدی اظهار داشت: ایران سه مرز زمینی با کشور ترکیه دارد. همین ظرفیت می‌تواند دروازه‌ای برای اقتصاد ما به سمت اروپا باشد. ناگفته نماند که با بعضی کشور‌ها هم شاید مجبور باشیم برای حفظ سرزمین‌مان، مرزمان را بیشتر به حالت امنیتی دربیاوریم.
هزینه نگهداری از مرز‌ها در ایران بالاست
وی یادآور شد: در بعضی کشور‌ها مثل ایران، هزینه نگهداری از مرز‌ها بالاست. برای کاهش این هزینه‌ها و حفظ حوزه سرزمینی، ورود به عرصه‌هایی مثل ارتباطات اقتصادی با دیگر کشورها، یک ضرورت انکارناپذیر است؛ یعنی ما باید این موضوع را درک کنیم که مرزداری فقط حفظ جغرافیای کشور نیست، بلکه یک فرصت برای افزایش تولید، پویایی اقتصاد، اشتغال‌زایی و همچنین وارد کردن اقلام مورد نیاز مردم در داخل است. این رویکرد، آن هم در جنگ تمام عیار اقتصادی که برخی کشور‌ها علیه ما راه انداختند، یک فرصت به تمام معناست، اما بررسی عملکرد‌ها در دهه‌های گذشته، عدم‌تحقق درآمد لازم از این بخش را کاملاً به ما نشان می‌دهد.
عضو فراکسیون مرزنشینان مجلس در ادامه بیان کرد: در بعضی مرزها، فرصت‌های مناطق آزاد ویژه اقتصادی ایجاد شده است؛ یعنی قابلیت اینکه کشور‌های دیگر هم بتوانند به این مناطق بیایند و حضور داشته باشند تا هم سرمایه‌گذاری کنند و هم ما از منافع مشترک حوزه اقتصاد و سرمایه‌گذاری در مناطق آزاد بهره‌مند شویم. این کار ارزشمندی بود که سال‌های قبل صورت گرفت، اما وقت آن است که در این سال‌ها آسیب‌شناسی شود، یعنی باید برویم و ببینیم کجا‌های کارمان پیچیدگی داشته که نتوانستیم به موفقیت قابل توجهی برسیم.
وحیدی افزود: موضوع مهم دیگر این است که در کشوری مثل ایران، چقدر از سواحل دریا و ارتباطات آن بین کشور‌های همسایه در حوزه دریایی استفاده کرده‌ایم؟ اصلاً ما متوجه اقتصاد دریا یا اقتصادی که می‌تواند برای کشور ارزش افزوده داشته باشد و مزیت نسبی تلقی شود، شده‌ایم؟
وی تصریح کرد: خیلی از کشور‌های دنیا آرزوی دریا و سواحل ما را دارند و برخی کشور‌ها تنها به واسطه همین یک مزیت، اقتصادشان را متحول کرده‌اند، ولی ایران با سواحل ارزشمندی که مخصوصاً در جنوب دارد، مثل سواحل مکران در استان سیستان و بلوچستان و بخشی از استان هرمزگان، اما همچنان به درستی نتوانسته‌ایم از این سواحل بهره‌مند شویم و متاسفانه زمان زیادی را در این خصوص از دست دادیم.
نماینده بجنورد گفت: مسئولان مربوط می‌باید برای اینکه شرکت‌های خارجی به ایران ورود پیدا کنند تا هم سرمایه‌گذاری شکل بگیرد و هم برای حوزه صادرات و واردات اتفاقات مبارکی بیفتد، تحرکی متفاوت از همیشه کنند. همچنین ایجاد مجموعه‌هایی که قابلیت حضور صنایع بزرگ کشور‌های مختلف را داشته باشد، نیاز به امکان‌سنجی دارد، کاری که به باور من تا امروز با اراده‌های خیلی قوی‌ای توام نشده است.
وحیدی اظهار کرد: برای انتقال آب دریای عمان به مرکز شهر‌هایی مثل اصفهان، یزد و استان‌های خشک در صنایع بزرگ، خط انتقال برقرار شده است، زیرا بتوانیم صنایع آب‌بر آنجا را تامین کنیم. حال، خیلی از این رویکرد‌ها را می‌توانیم در یک برنامه زمان‌بندی شده به سواحل بکشیم. یعنی در صنایعی که در آینده می‌خواهد ایجاد شود، آن صنعت در کنار سواحل دریایی قرار بگیرد که هم از دریا استفاده کند و هم در صادرات و واردات هزینه کمتری داشته باشد و هم برای خنک نگه داشتن و استفاده از آب بدون خط انتقال از همان امکان موجود در دریا هم استفاده کند، چون این موضوع ممنوعیت قانونی در حوزه بین‌المللی ندارد و امکانش وجود دارد.
وی گفت: این نگاه‌ها می‌طلبد تا بحث استان‌های مرزی و مرز در کشوری مثل ایران به یک قابلیت مهم تبدیل شود. حالا در برنامه هفتم توسعه کشور چقدر به این موضوع پرداخته شده و چقدر این قابلیت، قابل رشد است و می‌تواند با نظرات صاحبنظران تبدیل به یک فرصت جدید برای کشور شود را خدا می‌داند.
بی توجهی دولت در لایحه برنامه هفتم توسعه به مسئله مرزها
نماینده بجنورد افزود: دولت در لایحه برنامه هفتم توسعه کشور، خیلی توجهی به این موضوعات و بهره‌مندی از مرز‌ها نکرده است و ان‌شاا... از آن‌جایی که برخی همکاران فراکسیون مرزنشینان در کمیسیون تلفیق برنامه هستند، بتوانیم این موضوع ارزشمند و مهم را بیشتر در لایحه دولت بگنجانیم، زیرا که این موضوع هم در ارزآوری و هم در کم‌اثر کردن تحریم‌ها می‌تواند مثمرثمر باشد و اقتصاد ما را تکان دهد.وحیدی در پایان خاطرنشان کرد: وقتی مرز‌ها اقتصادی شوند، امنیت خود به خود افزایش پیدا می‌کند و میزان هزینه‌های امنیتی هم کاهش می‌یابد و وقتی سرمایه گذاری‌های مشترکی صورت بگیرد، کشور‌های مختلف بر حفظ حوزه سرزمینی بیشتر حساس می‌شوند.