سفر دیپلماتیک امیرعبداللهیان به عربستان سعودی، نظر جهان را چنان به خود جلب کرد که تحلیل‌گران کماکان در حال پیشبینی آینده روابط دو کشور و تغییرات در منطقه پس از برقراری رسمی روابط تهران و ریاض هستند. امیرعبداللهیان آخر هفته گذشته، با محمدبن سلمان ولیعهد سعودی دیدار کرد و خطی پایان رسمی بر پایان روابط دو طرف کشید. اما این سفر و برقراری مجدد روابط در نگاه تحلیل‌گران چگونه است؟
عزم ایران و عربستان برای حل اختلافات
به گزارش خبرآنلاین، برخی از تحلیلگران جهان عرب معتقدند ایران و عربستان بیش از هر زمان دیگری در جستجوی حل مسائل و اختلافات بین خود هستند. مثلا عبدالله باعبود تحلیلگر و کارشناس عرب در اظهاراتی با اشاره به اهمیت سفر وزیر خارجه ایران به عربستان و دیدار وی با مقامات عالی این کشور گفت این اقدام اثبات عملی توافق دوجانبه بود و نشان داد که دو طرف برای فعالسازی توافق حاصل شده و حل اختلافات جدی هستند. به گفته او عربستان درحال حاضر به طور اساسی بر حل اختلافات امنیتی و اختلافات مربوط به دو طرف در منطقه مانند جنگ یمن و پرونده سوریه تمرکز دارد. این کارشناس بین‌الملل خاطرنشان کرد که سفر امیرعبداللهیان به عربستان مهم است و منجر به تعمیق و گسترش و تحکیم توافقات و روابط دو طرف می شود.
اما بخشی از ناظران هم این دیدار را با حضور نظامی آمریکایی‌ها در منطقه خلیج‌فارس مرتبط ارزیابی می‌کنند. به اعتقاد آنها کاهش وابستگی امنیتی کشورهای عربی حوزه خلیج‌فارس به آمریکا طی سال‌های اخیر ریشه در واقعیت‌های غیرقابل انکار در افول هژمونی واشینگتن در منطقه دارد که مصادیق بارز آن را می‌توان در ناکامی‌های جدی امریکا در جنگ عراق و افغانستان و سوریه مشاهده کرد.
رسیدن به توافق همه‌جانبه آسان نیست
تعدادی از تحلیلگران حوزه‌ بین‌الملل به این توافق به دیده شک می‌نگرند. به نظر آنها تنها حضور امیرعبداللهیان در ریاض نمی‌تواند تضمین کننده نزدیکی روابط بین دو طرف و در ادامه آن نزدیکی ایران و عربستان و تبدیل شدن آنها به شرکای استراتژیک باشد. یکی از این تحلیل گران معتقد است تحقق انتظار ایران از عربستان سعودی همچنان مشروط باقی مانده است. به اعتقاد او توقع عربستان از ایران، عمدتاً مربوط به ثبات و امنیت است و توقع ایران از عربستان، عمدتاً مربوط به سرمایه‌گذاری و تجارت. درخواست عربستان همین امروز هم اجابت شده اما تحقق انتظار ایران همچنان مشروط باقی مانده است. در توزیع مزایای تنش‌زدایی، تا اینجا عربستان یک قدم جلوتر ایستاده.
فارن‌پالیسی رسانه آمریکایی اما ریشه این تغییرات در سیاست ایران و عربستان را در تغییراتی می‌بیند که در تهران اتفاق افتاده‌اند. این رسانه نوشته به نظر می‌رسد ایرانی‌ها استراتژی کلان خود را به شکلی اساسی تغییر داده‌اند. ما هرگز درباره این موضوع نمی‌توانیم مطمئن باشیم، زیرا تصمیم‌گیری در این کشور همیشه مبهم است، اما به نظر می‌رسد ایران ناگهان متوجه شده است که «هویج» (هویج و چماق یا Carrot and stick اشاره دارد به سیاست ارائه تشویق و تنبیه برای گرفتن رفتار مطلوب از طرف مقابل. یا به عبارتی به معنی سیاست تهدید و تحبیب به کار می‌رود) می‌تواند ابزار مفیدی برای سیاست خارجی باشد. تقریباً به هر کجا که نگاه کنید، می‌توانید ببینید که تهران اکنون انگیزه‌های مثبتی برای همکاری ارائه می‌دهد و عمدتاً تاکتیک‌های مبتنی بر اعمال زور را به تعویق می‌اندازد.
به اعتقاد گاردین روند از سرگیری روابط ایران و عربستان سعودی مشابه ساخت طبقه همکف یک ساختمان است که سایر کشورهای منطقه می‌توانند مبنای سیاست‌های خود را روی آن بنا کنند. ضمن آنکه این توافق می‌تواند علاوه بر کاهش نفوذ آمریکا در غرب آسیا، موقعیت و جایگاه رژیم صهیونیستی را تضعیف کند. به نوشته این رسانه تمامی شواهد موجود نشان می دهند نزدیکی روابط میان دو کشور واقعی است. طبق توافق شکل گرفته، پروازهای غیرنظامی میان دو کشور ازسر گرفته شد، در مسابقه قرائت قرآن در عربستان سعودی، قاری ایرانی توانست برنده جایزه ۸۰۰ هزار دلاری شود، فولاد ایران بار دیگر راهی بازارهای عربستان سعودی شد.
رسانه‌های اصولگرا ماجرا را به رقابت‌های بین‌المللی و کاهش نقش آمریکا مرتبط می‌دانند. یکی از آنها نوشته است.
منطقه جنوب غرب آسیا با نفوذ رو به رشد چین مواجه شده است که عربستان را به هماهنگی بیشتر با این قطب نوظهور جهان وادار می‌کند. بر عکس ایالات متحده که تداوم قدرت خود را در وضعیت بی‌ثبات خاورمیانه و منازعه‌ کشورهای عربی و ایران می‌دید؛ برای چین، ثبات در این منطقه و مصالحه بین طرف‌ها راهبردی اساسی بوده؛ این شرایط وضعیتی است که کارشناسان از آن به عنوان نظم جدید منطقه نام می‌برند.
عربستان نیز در چنین شرایطی ناچار به تغییر رویه در برابر ایران است تا با سیاست‌های چین هماهنگی بیشتری داشته باشد؛ به‌ویژه وقتی چتر حمایتی ایالات متحده را از دست داده و دولت جدید ایران نیز، با درک درست مناسبات بین‌المللی به دنبال تقویت جدی روابط با چین است.
اما تحلیل تحلیل‌گران یک نقطه مشترک دارد. روابط ایران و عربستان در آغاز راه است و رسیدن به مرحله‌ای که دو طرف تبدیل به دوستان مورد اعتماد هم در منطقه شوند، تلاش و استمرار زیادی می‌طلبد.