رییس انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی ایران معتقد است؛ در شرایط کنونی که کشور با کمبود هواپیما روبه‌روست، چارتری باعث کمیاب شدن بلیت هواپیما، چند نرخی شدن قیمت‌ها و در نهایت افزایش نابه‌سامانی‌ها می‌شود.اوایل مرداد ماه، مهرداد بذرپاش، وزیر راه و شهرسازی، در حاشیه نشست هیئت دولت و در جمع خبرنگاران از توقف پروازهای چارتری تا اطلاع ثانوی در همه مسیرها خبر داد. او این تصمیم را در واکنش به تاخیرهای مکرر برخی پروازها عنوان کرد و وعده داد که بساط سوداگری در حمل‌ونقل هوایی برچیده خواهد شد. پس از آن، سخنگوی سازمان هواپیمایی کشوری هم اعلام کرد که ممکن است این تصمیم بعداً تغییر کند، اما تا برگشتن آرامش به بازار خرید و فروش بلیت هواپیما جاری خواهد بود. هرچند مدت‌هاست که نحوه فروش بلیت‌های چارتری مورد انتقاد دست‌اندرکاران و کارشناسان صنعت هوانوردی کشور قرار دارد، اما انتظار این بود که سازمان هواپیمایی کشوری، چارترکننده‌ها را ساماندهی کند، نه اینکه وزارت راه و دستگاه متولی، به جای برنامه‌ریزی جامع‌تر برای مدیریت پروازهای چارتری، کلاً خیال خودش را درباره یکی از متدهای رایج در بازار حمل‌ونقل هوایی جهان، راحت کرده و با پاک کردن صورت مسئله، به زعم خود آرامش را به بازار حمل‌ونقل هوایی کشور بازگرداند! ترابران به سراغ کارشناسان و فعالان صنعت هوایی رفته تا تاثیر لغو پروازهای چارتری بر عملکرد شرکت‌های هواپیمایی و همچنین بازار صنعت هوانوردی را بررسی کند.
محمدسعید شرفی، کارشناس صنعت هوانوردی با تاکید بر اهمیت و ضرورت مقررات‌زدایی و آزادسازی در صنعت هوانوردی گفت: «سال‌هاست که تاکید جهانی در صنعت هوانوردی بر مقررات‌زدایی است و در ایران هم این مقوله در برنامه پنجم توسعه گنجانده شده، چراکه ساختار برنامه حاکمیت به‌درستی تشخیص داد که برای توسعه صنعت حمل‌ونقل هوایی راهی جز آزادسازی و مقررات‌زدایی وجود ندارد، اما چرا بعد از 5 سال، در برنامه ششم توسعه همه اهداف تغییر کرد و این مهم به کلی لغو شد؟! مگر ممکن است یک فرآیند طی 5 سال منجر به توسعه و پیشرفت یک صنعت و در 5 سال بعدی ضدتوسعه باشد؟!»
او ضمن انتقاد از حذف این مقوله مهم و ضروری از برنامه‌های توسعه و کلان کشوری گفت: «در همه کشورهایی که به‌موقع آزادسازی را سرلوحه صنعت خود قرارداده‌اند، امروز شاهد توسعه در سیستم هوانوردی اعم از شرکت‌های هواپیمایی، فرودگاهی، شرکت‌های پشتیبان مثل خدمات و … آنها هستیم، اما در ایران حاصل تصمیمات اشتباه چیزی جز بحران فراگیر کنونی در صنعت حمل‌ونقل هوایی کشور نبوده است.»
این در حالی است که صنعت هوایی کشور، امروز درگیر چالش‌ها و تنش‌های مختلفی است و هر چند مدت یکبار خبری غافلگیرکننده از این بخش به گوش می‌رسد. کمبود هواپیما، خبری همیشگی است، اما کمیاب شدن و افزایش نرخ بلیت‌ها، انحصار فروش بلیت به برخی از آژانس‌ها و ایرلاین‌ها، برخورد‌های گاه صوری با برخی متخلفان در این حوزه، همگی از جمله اتفاقات نگران‌کننده برای مردم به عنوان متقاضیان اصلی دریافت خدمات هوایی هستند.برخی از فعالان صنعت هواپیمایی بر این باورند سیاست‌های دولت مهم‌ترین عامل ایجاد رانت و تنش در بحث فروش بلیت و افزایش قیمت آن‌هاست.به عقیده آن‌ها دولت همان‌طور که برای خدمت‌رسانی به زائران اربعین، اتوبوس از کشور‌های همسایه اجاره کرده، در این مدت می‌توانست هواپیما اجاره کند و به چالش کمبود هواپیما و افزایش نرخ بلیت پایان دهد.آن‌ها معتقدند کلید باز شدن قفل‌های بهبود صنعت هوایی کشور و پایان یافتن سردرگمی‌های مسافران، دست دولت است.
انحصارگری در فروش بلیت هواپیما
رحمت‌الله رفیعی، رییس انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی ایران، در رابطه با مسئله تامین هواپیما از کشور‌های همسایه به اقتصاد ۲۴ گفت: یکی از سیاست‌های دولت برای پاسخگویی به نیاز حمل‌ونقلی زائران اربعین، اجاره کردن ۱۶۰۰ دستگاه اتوبوس از کشور‌های ترکیه و پاکستان بود. پس از اعلام این خبر پرسشی مهم در اذهان افراد ایجاد شد؛ آنکه آیا دولت می‌تواند از این راهکار برای پاسخگویی به نیاز هواپیمایی کشور استفاده کند یا خیر.
وی افزود: به نظر من، پاسخ مثبت است و دولت می‌تواند هواپیما‌های با کیفیت مورد نیاز خود را از کشور‌های همسایه که ظرفیت لازم را در این زمینه دارند، اجاره کند. نه‌تنها در این مسئله، بلکه در مباحث مختلف، راهکار‌های متعددی برای کاهش التهابات صنعت هواپیمایی کشور وجود دارد که دولت نسبت به آن‌ها بی‌توجه است.وی ادامه داد: یکی از مشکلات اصلی، ایجاد التهاب در بازار بلیت‌های هواپیمایی از سوی دولت در زمان‌های خاص است. به عنوان مثال دولت برای بلیت‌ها چه زمینی و چه هوایی به عراق در زمان اربعین، سازوکار محدودیت‌آفرینی را برقرار کرد و این کار با اعتراض بسیاری از فعالان آژانس‌های هواپیمایی و همچنین مردم همراه بود. بلیت‌های به مقصد عراق در زمان اربعین، تنها از طریق تعداد محدودی سایت و ایرلاین‌های انتخاب شده، به فروش گذاشته شده است. به بیانی دیگر، دولت خرید و فروش بلیت اربعین را انحصاری کرده و با این کار، التهاب بازار و درگیری مردم بیشتر شد.
بلاتکلیفی چارتری‌ها
رفیعی در ادامه صحبت‌های خود، به کشمکش‌های موجود بر سر پرواز‌های چارتری اشاره کرد و گفت: بحث وجود یا عدم وجود پرواز چارتری، چند سال است که تبدیل به یک معضل شده و سیاست‌گذاری‌های اشتباهی در این‌باره اجرا می‌شود. من شخصا یکی از مخالفان وجود پرواز چارتری هستم. هر زمان که تعداد پرواز‌های زیاد هواپیما مازاد بر نیاز داشتیم، در آن زمان می‌توانیم بلیت چارتری بفروشیم. اما در شرایط کنونی که کشور با کمبود هواپیما روبه‌روست، چارتری باعث کمیاب شدن بلیت هواپیما، چند نرخی شدن قیمت‌ها و در نهایت افزایش نابه‌سامانی‌ها می‌شود.رییس انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی ایران با اشاره به اینکه با رویکرد جدید دولت درباره لغو پروازهای چارتری مخالف است، گفت: دولت اعلام کرده زین‌پس باید جلوی پرواز‌های چارتری گرفته شود. این در حالیست که بسیاری از بلیت‌ها به صورت چارتری از سوی ایرلاین به شرکت‌ها فروخته شده و این بلیت‌ها متعلق به ایرلاین دیگر نیست که دولت بتواند درباره آن تصمیم‌گیری کند. استراتژ‌ی‌های دولت، عطف به ما سبق نمی‌شود و این یک چالش مهم برای آژانس‌های هواپیمایی است، چراکه حقوق آن‌ها و در ادامه حقوق مردم توسط این نوع سیاست‌گذاری‌ها پایمال می‌شود.
دوگانگی رویکرد‌های دولت در قبال ایرلاین ها
رفیعی در ادامه صحبت‌های خود به جریمه شدن برخی شرکت‌ها و ایرلاین‌ها به دلیل تخلف اشاره کرد و گفت: دولت در چند مدت اخیر تلاش زیادی کرده تا نشان دهد قصد ممانعت از تخلفات در حوزه گران‌فروشی بلیت هواپیما را دارد، اما در واقعیت، شاهد خلاف این رویکرد از سوی دولت هستیم. به عنوان مثال حدود یک ماه پیش، سازمان هواپیمایی یک شرکت و یک سایت فعال در حوزه فروش بلیت را به دلیل تخلفات پی‌درپی تعلیق کرد، اما پس از مدت کوتاهی این تعلیق را برداشت و آن سایت را به عنوان یکی از برگزیدگان فروش بلیت‌های اربعین معرفی کرد. این سیاست دوگانه دولت، توجیه‌ناپذیر است.
ضعف تنظیم‌گری دولت در اقتصاد
دولت به عنوان مهم‌ترین رگولاتور و تنظیم‌گر در بخش‌های مختلف اقتصادی، وظیفه دارد تا اجزا را به‌گونه‌ای در کنار هم قرار دهد تا هم فعالان صنفی و هم مصرف‌کننده(مردم ) در جایگاه مهم‌ترین بخش یک فعالیت اقتصادی، با کمترین چالش و تنش مواجه باشند؛ اما به نظر می‌رسد دولت هنوز سیاست راهگشا و باثبات برای صنعت هواپیمایی و خروج کشور از این چاله‌های هوایی، ندارد.
این در حالی است که شرفی در گفت و گو با ترایران معتقد است که قیمت‌گذاری تکلیفی بدون درنظر گرفتن قیمت تمام‌شده ساعت پروازی برای شرکت‌های هواپیمایی انجام شده و کوچکترین تخطی از آن به منزله لغو پروازهای شرکت‌های هواپیمایی است.
او لغو پروازهای چارتری را تصمیمی اشتباه در صنعت حمل‌ونقل هوایی دانست و تاکید کرد: «مدل پروازهای چارتری یکی از مدل‌ها و متدهای حمل‌ونقل هوایی رایج در جهان است و لغو آن به معنای از بین بردن بخشی از بازرگانی ایرلاین‌ها است.» به گفته او؛ فروش بلیت هواپیما برای برخی از مسیرها مثل جزیره کیش به جز چارتر راه جایگزینی ندارد و در حال حاضر باتوجه به ممنوعیت فروش کلی برخی از فعالان در گردشگری متضرر شده و خواستار لغو این دستور در جزیره کیش و برخی مسیرهای مشابه هستند.
او تنها خروجی دخالت حاکمیت در عملکرد شرکت‌های هواپیمایی را کاهش دسترسی مردم به بلیت‌های هواپیما دانست و درباره چگونگی فروش چارتری در ایران، خاطرنشان کرد: «قبول دارم که تا پیش از این هم فروش بلیت چارتری در ایران به‌درستی انجام نمی‌شد چراکه چارترکننده در بسیاری موارد حتی به اندازه قیمت تمام‌شده پرواز هم به ایرلاین پرداخت نمی‌کرد و ایرلاین به دلیل ضعف نقدینگی مجبور به همکاری با چارتر کننده حتی به قیمت کاهش سود خود بود و همین روند منجر به تضعیف هرچه بیشتر شرکت‌هواپیمایی و فربه‌تر شدن چارترکننده می‌شد.» با این وجود، شرفی تصریح کرد: «علی‌رغم همه این موارد، لغو پروازهای چارتری مکانیزم کاملاً اشتباهی است که وضعیت ایرلاین‌ها را وخیم‌تر می‌کند چراکه حداقل فایده چارتر، تامین نقدینگی و دریافت قیمت تمام شده صندلی از چارتر کننده بود تا حداقل نیازهای خود را رفع کند.»