ایرانی‌ها این روز‌ها مصداق بارز آن ضرب المثل قدیمی خودشان شده اند که «دندان پوسیده (لق) را باید کند و دور انداخت». هر چقدر علم پزشکی پیشرفت کرده است و در جهان راه‌های بهتر و مناسب تری برای ترمیم و نگهداری دندان یافت می‌شود، در ایران وضعیت این طور شده که حدود ۷۰ درصد جامعه آن قدر با دندان پوسیده مدارا می‌کنند تا در نهایت بدون امیدی برای بهبود آن را از ریشه بکنند و دور بیاندازند.
این شرایط در حالی است که اکنون بخش بزرگی از شهروندان به دلیل مشکلات به جای درمان دندان تنها برای کشیدن دندان به دندانپزشکی‌ها مراجعه می‌کنند.
زمانی اگر بحران بی دندانی مربوط به جامعه سالمندان ایرانی بود، اما در دو سال اخیر بار‌ها اخطار‌های جدی داده شده است که حتی کودکان ایرانی نیز حالا با دندان خراب رشد می‌کنند و بزرگ می‌شوند و وضعیت از هیشه اسفبارتر است. بررسی‌ها اخیرا نشان داده که شاخص سلامت دهان کودکان ایرانی در سال‌های ۸۷ تا ۹۷ بدتر شده است، به طوری که هر کودک ۵ ساله ایرانی حداقل ۵ دندان شیری پوسیده، کشیده شده و یا ترمیم شده دارد. در حالی که این شاخص در برخی کشور‌ها بین عدد یک تا یک و نیم دندان پوسیده، یا کشیده شده و یا ترمیم شده است.
بیماری‌های دهان یکی از شایع‌ترین بیماری‌ها در سراسر جهان است. بر اساس نتایج آخرین پیمایش هزینه درآمد خانوار در سال 1400 در ایران، از کل پرداخت از جیب هزینه‌های سلامت، ایرانیان پس از دارو بیشترین هزینه را برای دندانپزشکی می‌پردازند. 
توزیع نامتوازن دندانپزشکان در کشور و فقر، هزینه‌های زیادی به مردم تحمیل کرده است و در مواردی هم باعث شده که مردم قید مراجعه به دندانپزشک را بزنند.
۸۰ میلیون نفر با ۴۰۰ میلیون دندان پوسیده
در سال ۹۸، وزارت بهداشت تعداد دندان‌های خراب یا پوسیده را ۲۰۰ میلیون اعلام کرده بود. آماری که در همان زمان نیز با واکنش مواجه شد و برای مثال سیدجلال پورهاشمی، متخصص دندانپزشکی کودکان در همان زمان این عدد را ۴۰۰ میلیون دندان پوسیده برآورد کرده بود. یعنی به طور تقریبی سهم هر ایرانی ۵ دندان پوسیده است.
این آمار در حالی است که تا اواسط دهه ۹۰، حدود ۲۵ هزار دندانپزشک در کشور فعالیت می‌کردند و در سال‌های اخیر نیز تعداد دانشکده‌های دندانپزشکی افزایش پیدا کرد، اما سلامت دهان و دندان مردم، تفاوت محسوسی نداشته است.
۷۰ درصد ایرانی‌ها توان رفتن به دندانپزشکی را ندارند
در همین شرایط نیز بحران دندان و از بین رفتن آن در میان ایرانیان حالا دیگر وارد مرحله تازه‌ای شده است. عضو شورای عالی نظام پزشکی در آبان سال ۹۸ خبر داده بود که اغلب بیماران برای رهایی از درد دندان به مراکز دولتی مراجعه می‌کنند. وی تصریح کرده بود که ۷۰ درصد مردم که اکثریت را تشکیل می‌دهند توان پرداخت هزینه‌های دندانپزشکی را ندارند و زمانی به مراکز درمانی مراجعه می‌کنند که دیگر چاره‌ای جز کشیدن دندان خود ندارند.
قابل تصور است که از آبان سال ۱۳۹۸ با افزایش بحران‌های اقتصادی احتمالا این آمار و ارقام حتی از قبل نیز ترسناک‌تر شده است. حال این موضوع را نیز در نظر بگیرید که ۵۵ درصد سالمندان بالای ۶۵ سال کشور در وضعیت بی‌دندانی به سر می‌برند.
ایرانی‌ها و رنج دندان‌های پوسیده مانده در دهان
کافی است سری کوتاه به یکی از مراکز درمانی دولتی دندانپزشکی در شهر‌ها بزنید یا سراغ کلینیک‌ها و دانپزشکی‌ها بزنید تا با موجی از بیمارانی مواجه شوید که درد به استخوانشان رسیده و حالا فقط به دنبال کشیدن دندان هستند و هیچ انگیزه و توان مالی برای ترمیم یا بهبود شرایط دندانشان ندارند.
به گزارش تجارت‌نیوز، بیماری‌های دهان یکی از شایع‌ترین بیماری‌ها در سراسر جهان است که آثار اجتماعی و اقتصادی زیادی دارد. گرانی خدمات دندانپزشکی اما موجب شده که برخی از مردم قید درمان را بزنند.
روزگاری علاج دندان‌درد فقط کشیدن آن از ریشه بود. اما با پیشرفت علم، کشیدن دندان جای خود را به عصب‌کشی، پر کردن و… داد. اگر هم فردی مجبور به کشیدن دندان شود، ایمپلنت می‌تواند جای خالی دندان را پر کند. در همین حال پابه‌پای توسعه خدمات دندانپزشکی، قیمت این خدمات هم بالا رفت؛ تا جایی‌که یکی از گران‌ترین درمان‌ها را در میان بیماری‌های مزمن را به خود اختصاص داده است.
مرکز پژوهش‌های مجلس هم در گزارشی نوشته است که در حوزه هزینه‌های سلامت، ایرانیان بیشترین هزینه را برای دندانپزشکی می‌پردازند.
هزینه‌های سرسام‌آور دندانپزشکی
اما در ایران، مردم چقدر برای خدمات دندانپزشکی هزینه پرداخت می‌کنند؟ عکسبرداری از دندان، عصب‌کشی، پر کردن، روکش، ارتودنسی و… هر کدام از اینها در کیلینیک‌های دندانپزشکی هزینه‌های متفاوتی دارد. پرداخت این هزینه‌ها اما برای همه افراد کار راحتی نیست. برخی از مردم بیمه درمانی ندارند و باید تمام این هزینه‌ها را از جیب خود بپردازند. البته برخی از بیمه‌ها هم تنها بخشی از هزینه‌ها را پذیرفته‌اند و باز هم مشمولان این بیمه‌ها باید از جیب خود بخشی از هزینه‌های درمانی از جمله دندانپزشکی را بپردازند.
در حال حاضر هزینه پر کردن دندان از 800 هزار تومان تا حدود یک میلیون و 500 هزار تومان متفاوت است. گاهی هم ترمیم دندان جوابگو نیست و دندانپزشک پیشنهاد کشیدن دندان و ایمپلنت را هم می‌دهد. در این صورت افراد باید هزینه بیشتری پرداخت کنند؛ از پنج میلیون تومان گرفته تا حدود 20 میلیون تومان.
مرکز پژوهش‌های مجلس نیز در گزارشی به وضعیت هزینه‌های دندانپزشکی و چالش‌های این حوزه پرداخته است. در این گزارش آمده که بر اساس مطالعه بار جهانی بیماری در سال 2010 پوسیدگی دندانی درمان‌نشده در دندان‌های دائمی، شایع‌ترین بیماری در تمام جوامع بشری است.
علاوه بر این، بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی، درمان‌های دندانپزشکی همیشه همیشه گران‌ترین درمان‌ها در میان تمام بیماری‌های مزمن بود و بار اقتصادی زیادی هم بر افراد و هم بر سیستم‌های مراقبت بهداشتی تحمیل می‌کند.
دندانپزشکی پول ایرانیان را می‌بلعد
مرکز پژوهش‌های مجلس در این گزارش دسترسی مالی و دسترسی جغرافیایی را از چالش‌های حوزه درمان دندانپزشکی عنوان کرده است.
بر اساس نتایج آخرین پیمایش هزینه درآمد خانوار در سال 1400 در ایران، سهم خدمات دندانپزشکی از کل پرداخت از جیب هزینه‌های سلامت در سطح کل جمعیت 21/14 درصد است. به این ترتیب پس از دارو (31/84 درصد)، خدمات دندانپزشکی در رتبه دوم سهم از پرداخت از جیب قرار دارد.
ضمن آنکه در سطح کل جمعیت و خانوارهای شهری، خدمات دندانپزشکی سبب بیشترین مواجهه با هزینه‌های کمرشکن سلامت بوده‌اند. (شاخص هزینه‌های کمرشکن بر اساس روش سازمان بهداشت جهانی، به صورت بالاتر رفتن پرداخت‌های مستقیم از جیب 25 درصد از کل هزینه‌های مصرفی و 40 درصد از ظرفیت پرداخت خانوار تعریف می‌شود.)
سیستان و بلوچستان محروم‌ترین استان از نظر دندانپزشک
در ادامه گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس آمده که برخی از استان‌ها دسترسی کمی به دندانپزشک دارند. بنا بر آخرین آمار منتشر شده توسط سازمان نظام پزشکی ایران، تعداد کل دندانپزشکان عضو این سازمان، 44 هزار و 534 نفر است که 87 درصد آنها عمومی و 13 درصد دیگر دندانپزشک متخصص هستند.
میانگین سرانه کل کشور، 44 دندانپزشک به ازای هر 100 هزار نفر جمعیت است. از میان 31 استان، 11 استان سرانه بالاتر از میانگین سرانه دندانپزشک در کشور دارند.
استان تهران با سرانه 116 دندانپزشک به ازای هر 100 هزار نفر جمعیت در رتبه نخست از نظر توزیع دندانپزشک در کشور قرار دارد. پس از آن، استان‌های یزد، اصفهان فارس به ترتیب در رتبه‌هی دوم تا چهارم قرار دارند. استان سیستان و بلوچستان با سرانه 18 دندانپزشک به ازای هر 100 هزار نفر جمعیت، محروم‌ترین استان از نظر دندانپزشک است. اختلاف سرانه دندانپزشک این استان با برخوردارترین استان یعنی تهران، 98 دندانپزشک به ازای هر 100 هزار نفر جمعیت است.
سرانه دندانپزشک عمومی و تخصصی به تفکیک
بنا بر گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، سرانه دندانپزشک کشور به تفکیک دندانپزشکان عمومی و متخصص به ترتیب 38 و 6 در هر 100 هزار نفر جمعیت است. استان تهران و سیستان و بلوچستان به ترتیب به سرانه 1001 و 15 دندانپزشک عمومی، 16 و 3 دندانپزشک متخصص به ازای هر 100 هزار نفر جمعیت به عنوان برخوردارترین و محروم‌ترین استان از نظر سرانه دندانپزشکان عمومی و متخصص در کشور قرار دارند.
اختلاف سرانه دندانپزشک عمومی و متخصص بین برخوردارترین استان یعنی تهران با محروم‌ترین استان یعنی سیستان و بلوچستان به ترتیب 85 و 12 دندانپزشک به ازای هر 100 هزار نفر جمعیت است.
تاثیر فقر بر بهداشت دهان و دندان در ایران
در ادامه این گزارش آمده که این وضعیت نشان‌دهنده توزیع نامتعادل و نامتوزان دندانپزشکان در هر دو مقطع عمومی و تخصص هستند. این توزیع ناعادلانه در نهایت منجر به کاهش دسترسی و در مواقع حادتر، عدم دسترسی به خدمت دندانپزشکی در مناطق محروم‌تر می‌شود. این موضوع در کنار کاهش دسترسی مالی مردم به دندانپزشکی، می‌تواند سلامت دهان و دندان کودکان و بزرگسالان را تحت تاثیر قرار داده و بر افراد هزینه زیادی تحمیل می‌کند. در مواردی هم منجر به عدم بهره‌مندی آنها از خدمات ضروری دندانپزشکی می‌شود. پیش از این علی تاجرنیا، رئیس هیأت مدیره جامعه دندانپزشکی ایران به همشهری گفت: «بسیاری از مردم یا نمی‌توانند خدمات دندانپزشکی دریافت کنند و دچار بی‌دندانی می‌شوند یا تعداد کمی برای دندان خود مراجعه می‌کنند؛ فقط هم بنا بر ضروریات. برای مثال فرد درد شدید دندان دارد و مجبور است که به دندانپزشکی مراجعه کند.»