گروه بین الملل
حواشی موضع‌گیری چینی‌ها در سفر شی‌جین‌پینگ رئیس جمهوری این کشور به عربستان همچنان در محافل داخلی کشورمان ادامه دارد. گفتنی است شی در سفری که به ریاض حدود دو هفته پیش داشت در بیانیه‌ای خواستار همکاری ایران با آژانس بین المللی انرژی اتمی و نیز عدم دخالت تهران در امور کشورهای منطقه شده بود. اما موضوع مهم‌تر بیانیه چین به همراه شورای همکاری خلیج فارس بود که در بند دوازده آن خواستار همکاری ایران با امارات بر سر جزایر سه گانه ایرانی شده بود. امری که واکنش‌های بسیاری را در کشور چه از جنبه افکار عمومی و چه از جنبه واکنش‌های کارشناسی و مسئولان کشور داشت.
اعتراض ایران به چینی‌ها ابلاغ شده است
در همین رابطه روز گذشته محمد کشاورز زاده سفیر ایران در پکن در توییتر خود نوشت‌: در دیدار با مقامات عالی چین ضمن ارائه یادداشت اعتراضیه خواستار توجه دستگاه دیپلماسی چین به حساسیت های منطقه ای شدم. طرف چینی با تاکید مجدد به احترام به تمامیت ارضی ایران روابط دو کشور را راهبردی و برنامه ۲۵ ساله در منطقه غرب آسیا را که فقط با ایران منعقد شده را حاکی از آن دانست.
از سوی دیگر حسین امیرعبداللهیان وزیر خارجه کشورمان روز گذشته در سخنرانی خود در مجمع گفت و گوی تهران که در مرکز مطالعات وزارت خارجه برگزار شد وی در بخشی از صحبت های خود با اشاره به بیانیه مشترک چین و شورای همکاری خلیج فارس و انتقاد از مواضع مطرح شده در آن در ارتباط با تمامیت ارضی ایران گفت : مراتب ناخرسندی و اعتراض خود را از طریق مجاری دیپلماتیک به شکل رسمی و با ارائه یادداشت رسمی و اعتراضی به طرف چین اعلام کردیم.
وزیر خارجه ایران در این سخنرانی تاکید کرد: مایلم در اینجا تاکید کنم که ما از همکاری‌های منطقه ای چین با منطقه همواره استقبال کردهایم. تهران و پکن در سال‌های اخیر سطح مناسبات خود را به همکاری‌های بلندمدت راهبردی ارتقا دادهاند. هفته گذشته دو نماینده عالی ایرانی و چینی برای پیگیری اجرای برنامه جامع مشترک همکاری‌های راهبردی دو کشور در تهران گفت‌وگو کردند. ما در مسیر اجرای برنامه همکاری‌های بیست و پنج ساله با سرعت و با نگاه همه جانبه به پیش می رویم. ما در این فضای همکاری انتظار نداشتیم که بیانیه سال ۲۰۱۴ نشست وزرای خارجه منطقه و چین در مورد جزایر تعلق داشته ابدی و تاریخی به جمهوری اسلامی ایران، کپی-پیست و تکرار شود. مراتب ناخرسندی و اعتراض خود را از مجاری دیپلماتیک به شکل رسمی و با ارسال یادداشت رسمی به طرف چینی اعلام و ابلاغ کردیم. ضمن تاکید بر تداوم روابط راهبردی با چین به صراحت اعلام کردیم که در مسیر حفظ تمامیت ارضی جمهوری اسلامی ایران، با هیچ طرفی تعارف نداریم. از اینکه مقامات ذی‌ربط چین در دیدارهای رسمی فرستاده چین با رئیس جمهوری محترم کشورم و معاون اول محترم کشورم و در دیدارهای سفیر چین، و مقامات عالی رتبه چین در پکن با سفیر کشورمان در این کشور نسبت به اصلاح این خطا اقدام کرده اند، سپاسگزاریم.
چینی‌ها خطای خود را جبران کنند
از سوی دیگر کمال خزاری وزیر خارجه پیشین و رئیس فعلی شورای راهبردی روابط خارجی نیز در نشست روز گذشته با انتقاد از بیانیه مشترک چین و کشورهای حاشیه خلیج فارس و ادعاهای مطرح شده در آن در مورد تمامیت ارضی ایران، گفت: آنها (چینی‌ها) سعی کردند که این خطا را جبران کنند ولی این خطا به مثابه این بود که ما بیاییم در مورد وضعیت تایوان که جزو خاک چین است اظهار نظر کنیم و قطعا این موضوع مورد خرسندی چینی‌ها نیست و امیدواریم دیگر چنین خطاهایی از سوی چینی‌ها رخ ندهد و به صورت کامل خطای صورت گرفته جبران شود.
چین تا چه حد خشم ایران را جدی گرفته است؟
در همین رابطه ام کی بهادراکومار دیپلمات باسابقه و سفیر هند در روسیه، ترکیه و ازبکستان در بخشی از مقاله خود در آسیا تایمز با اشاره به موضع‌گیری چینی‌ها در سفر شی‌جین‌پینگ به ریاض می‌نویسد: جای تعجب نیست که سفر شی جین پینگ به عربستان سعودی باعث ایجاد ناخرسندی در تهران شده است. شبکه اتحاد‌های منطقه‌ای که ریاض برای مشارکت چین در نظر گرفته منحصراً متعلق به کشور‌های عربی است و آن چه تهران را بیش‌تر ناراحت می‌کند آن است که عربستان سعودی و ائتلاف عربی حیاتی‌ترین الگوی استراتژی‌های منطقه‌ای چین در منطقه غرب آسیا و آفریقا خواهند بود.
ناخوشایندترین بخش برای ایران باید این موضوع است که اگرچه چین در مذاکرات احیای برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) مشارکت دارد، اما در بیانیه مشترک آمده که پکن و ریاض از ایران خواسته اند با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی همکاری کند، برجام را حفظ کنذ و علاوه بر آن، از رژیم منع گسترش تسلیحات هسته‌ای پیروی کرده و به اصل حسن همجواری و عدم مداخله در امور داخلی کشور‌ها احترام بگذارد.
در بخشی دیگری از بیانیه مشترک در اشاره‌ای پنهان به ایران آمده است: طرف چینی حمایت خود را از پادشاهی سعودی در حفظ امنیت و ثبات آن کشور اعلام کرده و مخالفت خود را با هرگونه اقدامی که مداخله در امور داخلی عربستان سعودی قلمداد شود مورد تایید قرار داده و آن مداخله را رد می‌کند از جمله هرگونه حمله‌ای که غیر نظامیان، تاسیسات غیر نظامی، سرزمین‌ها و منافع عربستان را هدف قرار دهد.
با این وجود، تهران تصمیم گرفته تمام این بند‌ها را نادیده گرفته و در عوض به بخش خاصی از بیانیه مشترک چین و شورای همکاری خلیج فارس اشاره کند تا نارضایتی خود را آشکار سازد. در بیانیه مشترک آمده است: رهبران حمایت خود را از همه تلاش‌های صلح آمیز از جمله ابتکار و تلاش امارات متحده عربی برای دستیابی به راه حلی صلح آمیز در مورد موضوع جزایر سه گانه تنب بزرگ، تنب کوچک و ابوموسی از طریق دوجانبه مورد تایید قرار دادند. مذاکره بر اساس قواعد حقوق بین الملل و حل این موضوع مطابق با مشروعیت بین المللی خواهد بود. به گزارش فرارو در بخش دیگری از این مقاله آمده است: تهران از اینکه پکن موضع ایران را نادیده گرفته است (چرا که تهران این موضوع را غیر قابل مذاکره و مرتبط با حق حاکمیت و تمامیت ارضی خود می‌داند) خشمگین شده است.
مفسران و مقام‌های ایرانی می‌گویند که به نظر می‌رسد چین در این مناقشه جانبداری می‌کند. سفیر چین به وزارت خارجه ایران احضار شد و ابراهیم رئیسی رئیس جمهور ایران با اشاره به چین ابراز نارضایتی کرد. در این باره روزنامه تهران تایمز مطلبی را با عنوان حرکت اشتباه چین با طناب پوسیده شورای همکاری خلیج فارس چاپ کرد.
بیان این که تا چه اندازه باید این رفتار همراه با خشم ایران را جدی گرفت در مرحله فعلی دشوار است. خشم ایران می‌تواند دو جنبه داشته باشد: یکی بدان خاطر که روابط چین و عربستان در حال افزایش است و دیگری آن که ممکن است به تدریج ایران را به جایگاه بازیگر دوم در سیاست منطقه‌ای تنزل دهد.
البته ایران شراکت امیدوارکننده‌ای با روسیه دارد، اما آن شراکت اساسا یک ماتریس ژئوپولیتیکی با متغیر‌هایی است که مشمول پیچش‌ها و چرخش‌های ناشی از رویارویی مسکو با غرب در شرایط تحریم است. در همین حال، بن بست مذاکرات هسته‌ای در وین مانع عادی سازی وجهه ایران در برابر کلیت کشور‌های غربی می‌شود.
بیانیه مشترک تنها به طور آشکار به تصمیم آنان برای توسعه همکاری و هماهنگی در زمینه‌های دفاعی و همکاری دو کشور در استفاده صلح آمیز از انرژی هسته‌ای اشاره می‌کند. با این وجود، روابط دفاعی و همکاری هسته‌ای چین و عربستان سعودی سابقه طولانی دارد.
در تحلیل نهایی، ایران تنها می‌تواند خود را مقصر بداند. آن کشور با نقشه راه ۲۵ ساله ۴۰۰ میلیارد دلاری خود برای سرمایه گذاری‌های چینی زودتر از عربستان سعودی پیشی گرفت، اما نقشه راه را از دست داد و چین احتمالا سنجیده که عربستان سعودی به عنوان یک شریک اقتصادی در کوتاه مدت و میان مدت چیز‌های بسیار بیش تری در مقایسه با ایران برای عرضه دارد.
سعودی‌ها می‌دانند که اصطلاحا چگونه پول را در دهان طرف مقابل بگذارند. همچنین تهران دلایلی دارد که نگران تغییر موازنه منطقه‌ای به نفع عربستان سعودی باشد. نمی‌توان از این موضوع غافل شد که تاریخی بودن سفر شی به عربستان سعودی از دید تهران مشابه دیدار مخفیانه و تاریخ ساز بین فرانکلین روزولت رئیس جمهور وقت امریکا با پادشاه عربستان سعودی در سال ۱۹۴۵ میلادی در نزدیکی اسکندریه بوده است.