سرمقاله
صفحات روزنامه
اخبار آنلاین
هر روز تصمیمات جدید و البته عجیب در اقتصاد ایران گرفته میشود و برای بسیاری سوال اینجاست که چگونه میشود اینچنین اقدام کرد. وقتی در قرن ۱۸ پروسیها علم جنگلداری مدرن را پایهگذاری کردند شاید فکر نمیکردند در ایران و با گذشت بیش از ۵ دهه از تجربه آنها بر اقتصاد و بورس ایران مثال بزنیم. آلمانها میخواستند همه چیز شسته و رفته باشد، نیاز آنها به درآمد از جنگلها آنها را به سمت ایجاد جنگلهایی یکدست از نارون سوق داد، البته در آن زمان در اروپا واقعا برای گرم کردن از چوب درختان استفاده میکردند و زمستان واقعا سخت بود!
دلیل این امر این بود که آنها میخواستند جنگلهایی آراسته و با رشد زیاد داشته باشند و پروسی ها به درختان همانند سرباز مینگریستند خود را فرمانده و جنگل را ارتش خود.
در ابتدا همه چیز زیبا و چشمنواز بود، اما فقط دو دور چرخش کافی بود تا نتایج آن توهم جنگلداری علمی هویدا شود.
آلمانها دچار مرگ جنگل شدند، به جای افزایش محصول شاهد افت شدید بودند، میدانید چرا؟ آنها در تولید چوب و افزایش درختان و جنگلهایی شسته و رفته نقش خزهها، سرخسها، زنبورها و قارچها را نادیده گرفتند و کل اکوسیستم را با ساده سازی بلاهت بار خود نابود کردند.
حالا نوبت بهداشت جنگل بود. حال زنبور رها میکردند و سعی میکردند که جزئیات اکوسیستم را عینی سازی کنند.
کلمه ای که در اینجا با آن روبرو می شویم و نمیتوانیم به راحتی از آن گذر کنیم کلمه اکوسیستم یا زیست بوم است، البته من قصد ندارم در باب زیست شناسی صحبت کنم ولی یکی از بزرگترین مغالطات در اقتصاد ایران و جهان از نادیده گرفتن همین یک مفهوم بر می خیزد. تجربه بشری پر است از نادیده انگاشتن و عدم درک این مفهوم البته خواهیم دید در برخی نادانسته و از روی جهالت و در برخی موارد به عمد و کاملا ذینفعانه.
یک سیستم عبارت است از مجموعهای از عناصر که به گونهای در کنار یکدیگر قرار گرفتهاند، بر هم سوار شدهاند و نسبت به هم تنظیم یافتهاند و یا گاهاً در مقابل هم قرار دارند اما به صورت یک کل عمل میکنند و برای رسیدن به یک هدف خاص. همه ما یک سیستم بیولوژیک به شمار میرویم، سیستم های زنده و اکوسیستم ها همواره از نوع سیستم های پویا هستند و در طول زمان دستخوش تغییرات صوری و ساختاری گوناگونی میشوند.
محیط سیستم عبارت است از مجموعه عواملی که بر سیستم موثر میافتد ولی کنترل آنها از حیطه امکانات سیستم خارج باشد.در مورد سیستم های زنده همانند انسان، گیاهان و جانوران و درنهایت اجتماعات زیستی با جامعه زنده گاه همین عوامل محیطی هستند که در تعیین نحوه پراکندگی، چگونگی سازگاری موجود زنده با محیط و نیز ساختار اجتماعات زیستی نقش اساسی بر عهده دارند.
اکوسیستمها از جملگی در زمره سیستمهای باز به شمار میآیند یعنی تحت تاثیر عوامل محیطی قرار دارند.
نگاه به اقتصاد در کشورهایی همانند ایران که متخصص کنار گذاشتن علم اقتصاد هستند و رتبه آزادی اقتصادی آن به ۱۶۰ سقوط کرده بیشتر غیرسیستمی و البته نگاه آنها به اقتصاد و تحولات آن خطی است تا یک اکوسیستم در درونش میلیونها انسان با میلیاردها تفکر در حال زیست هستند.
بر همین اساس میتوان اولین و شاید مهمترین رکن در نحوه تصمیم گیری اقتصادی را بر همین اساس یعنی عدم درک سیستمی و ندیدن اقتصاد به عنوان یک اکوسیستم تلقی کرد.