چندی است بحث اصلاح سن بازنشستگی و سایر اصلاحات پارامتریک قوانین و آیین‌نامه‌های مربوط به بازنشستگان توسط مقامات وزارت کار و تامین اجتماعی مطرح شده، بحثی که کارشناسان در رابطه با آن نظرات متفاوتی دارند. حال باید دید که موافقان و مخالفان این موضوع چه دیدگاه‌هایی دارند.

سازمان تامین اجتماعی، به منظور تحقق عدالت در میان بیمه شدگان، سن بازنشستگی خاصی را برای مردان و زنان در زمان بازنشستگی، تعیین کرده است. حداکثر سن بازنشستگی تامین اجتماعی در حال حاضر، برای زنان، ۵۵ سال و برای مردان، ۶۰ سال می باشد؛ اما سن بازنشستگی، می تواند در شرایط خاصی تغییر کند.

به طور کلی، سن بازنشستگی، می تواند با توجه به شرایط شغلی فرد متفاوت باشد. به دلیل اهمیت سن و زمان بازنشستگی تامین اجتماعی برای کلیه مشاغل، به آخرین اخبار از  سن بازنشستگی  می پردازیم.براساس قوانین تأمین اجتماعی افرادی که حداقل ۲۰ سال متوالی و ۲۵ سال متناوب در کارهای سخت و زیان آور اشتغال داشته و در هر مورد حق بیمه خود را به سازمان پرداخته باشند، می‌توان تقاضای مستمری بازنشستگی کنند، هر سال سابقه پرداخت حق بیمه در کارهای سخت و زیان آور (۱.۵) سال محاسبه خواهد شد.

نگاهی به قوانین بازنشستگی در کشور 

همچنین اخیراً نیز موضوع نحوه بازنشستگی شاغلین کادر درمان در مشاغل سخت و زیان آور در هیئت امنای سازمان تأمین اجتماعی و صندوق‌های تابعه مطرح و با توجه به بررسی‌های انجام شده به شرح زیر تصویب شد که افرادی که به حداقل سن بازنشستگی تامین اجتماعی نرسیده‌اند، در صورتی می‌توانند بازنشسته شوند که ۳۰ سال سابقه پرداخت حق بیمه داشته باشند.

افراد شاغل در مشاغل سخت و کسانی که سابقه ۲۰ سال پرداخت حق بیمه متوالی یا ۲۵ سال سابقه متناوب در کارهای سخت دارند، بدون شرایط سنی می‌توانند بازنشسته شوند. البته بانوانی که در مشاغل سخت و زیان آور کار می‌کنند، با داشتن ۲۰ سال سابقه پرداخت حق بیمه مستمر می‌توانند بازنشسته شوند. همچنین حقوق خود را کامل دریافت کنند. حتی اگر به ۴۰ سال هم نرسند.

 افرادی که ۳۵ سال سابقه مفید پرداخت حق بیمه دارند، بدون در نظر گرفتن شرایط سنی بازنشسته می‌شوند.

 زنان کارگرِ مشمولِ قانون کار، در صورت داشتن ۲۰ سال سابقه اشتغال و پرداخت حق بیمه می‌توانند در سن ۴۲ سالگی بازنشسته شوند. همچنین خانم‌هایی با داشتن ۳۰ سال حق پرداخت بیمه و ۴۵ سال سن می‌توانند بازنشست شوند. حالت دیگر اینکه خانم‌هایی با ۵۵ سال سن و سابقه پرداخت ۱۰ سال می‌توانند بازنشست شوند. اما مشمول ماده ۱۱۱ قانون تامین اجتماعی نخواهند شد. علاوه بر این ۳۰ روز کامل حقوق را دریافت نخواهند کرد.

همچنین با عنایت به مفاد ماده ۱۱۴ قانون تأمین اجتماعی و تبصره ۱ ماده ۶۴ آئین نامه استخدامی سازمان تأمین اجتماعی و در اجرای تبصره ۳ ماده واحده قانون نحوه بازنشستگی جانبازان انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی و معلولین عادی و شاغلین مشاغل سخت و زیان آور مصوب ۰۱/۰۹/۱۳۶۷، با لحاظ حکم مقرر در تبصره ۱ ماده ۱۰۳ قانون مدیریت خدمات کشوری، کادر درمان شاغل در مشاغل سخت و زیان آور سازمان تأمین اجتماعی، شامل پست‌های: پرستار، سرپرستار، مترون بیمارستان، آزمایشگاه، بهیار، اتاق عمل، بهدار و هوشبری، با شرط داشتن ۲۵ سال سابقه قابل قبول که حداقل ۲۰ سال آن را در مشاغل سخت و زیان‌آور خدمت نموده باشند، می‌توانند بر اساس درخواست کتبی خود و با حداکثر ۵ سال ارفاق سنوات، بازنشسته شوند.

شرایط بازنشستگی پیش از موعد تامین اجتماعی

بازنشستگی ۱۰ سال زودتر از موعد قانونی: وقتی مرد یا زن بیمه شده حداقل ۳۰ سال تمام سابقه پرداخت بیمه داشته باشد، سن بیمه شده از ۶۰ به ۵۰ سال برای مردان و از ۵۵  به ۴۵ سال برای زنان کاهش می‌یابد.

بازنشستگی بدون محدودیت سنی: بیمه‌شدگانی که حداقل ۳۵ سال تمام سابقه پرداخت حق بیمه داشته باشند، شرط حداقل سن برای بازنشسته شدن آنان حذف می‌شود و این بیمه‌شدگان با هر سنی می‌توانند درخواست بازنشستگی کنند

شرایط ویژه بازنشسته شدن برای زنان: بانوان بیمه ‌شده مشمول قانون کار با ۲۰ سال سابقه کار و پرداخت حق بیمه و ۴۲ سال سن با ۲۰ روز حقوق می‌توانند بازنشسته شوند.

وقتی بیمه شده  حداقل ۲۰ سال متوالی یا ۲۵ سال متناوب در کارهای سخت و زیان‌آور سابقه پرداخت حق بیمه داشته باشد می‌تواند بدون توجه به شرط سنی درخواست بازنشستگی کند.

هر سال سابقه پرداخت حق بیمه در کارهای سخت و زیان‌آور، یک‌ونیم سال محاسبه خواهد شد.

تلاش برای تغییر قوانین بازنشستگی توسط دولت 

حال اما به گزارش فرارو، مدافعان افزایش سن بازنشستگی در ایران که قبلا بحث خود را در بند‌های حذف شده سند برنامه ششم توسعه گنجانده بودند، اعتقاد داشتند که به دلیل ارتقای پارامتری به نام نرخ امید به زندگی در طی نیم قرن اخیر (از ۵۶ سال به ۷۶ سال)، سن بازنشستگی نیز را باید ملغی کرد. این سن در سال ۱۳۵۴ بنابر قانون تامین اجتماعی مصوب آن سال، چیزی حدود ۵۱ سال (به‌طور متوسط) ارزیابی شده بود.

از آنجا که هرچه سن بازنشستگی بالا برود، میزان زمان پرداخت ماهانه حق بیمه توسط کارفرما و نیروی کار به صندوق بیشتر شده و میزان زمان پرداخت مستمری بازنشستگان کاهش می‌یابد، این اصلاحات به نفع منابع صندوق‌ها و با کاهش هزینه‌ها و مصارف صندوق (مستمری‌ها) همراه خواهد بود، زیرا مدت زمان مستمری بگیری تا اتمام عمر افراد کاهش یافته و در نتیجه مستمری کمتری واریز می‌شود و از طرف دیگر نیروی کار و کارفرمای او مدت زمان بیشتری را به حساب صندوق حق بیمه واریز می‌کند و از این طریق ورودی‌های بیشتری جذب می‌کند.

البته مخالفان این طرح نیز که عمدتا مدافع اصلاحات و تغییرات ساختاری صندوق‌ها هستند، بر سایر سیاست‌ها که بدون تاثیر روی بازنشستگان بر ورودی صندوق‌ها و افزایش آن اثر بگذارد، تاکید دارند.

مشکلات تامین اجتماعی در ایران

حمید حاجی‌اسماعیلی کارشناس مسائل اقتصادی در گفتگو با فرارو با اشاره به اینکه واقعیت این است که سازمان تامین اجتماعی با مشکل اعتبار روبرو است، اظهار داشت: «این صندوق به دلیل ناترازی در منابع و هزینه‌ها با یک مشکل جدی روبرو است و اگر برای این مشکل فکر عاجلی نشود، در آینده تامین اجتماعی به مانند صندوق‌های بازنشستگی کشوری و لشکری با بحران ورشکستگی دست و پنجه نرم خواهد کرد.»

وی افزود: «برای حل این مشکل راه‌های مختلفی وجود دارد، در حال حاضر بر اساس آمار‌های موجود دولت بیش از ۳۰۰ هزار میلیارد تومان به تامین اجتماعی بدهکار است و این بدهی را پرداخت نمی‌کند. در صورتی که اگر این بدهی پرداخت شود، تامین اجتماعی می‌تواند سرمایه‌گذار‌های لازم را از طریق زیرمجموعه خودش شستا انجام دهند و برای تامین هزینه‌های خود و پرداخت مستمری یک برنامه‌ریزی خوب انجام دهد، اما متاسفانه تاکنون دولت در این زمینه اقدامی را انجام نداده است».

حاجی اسماعیلی گفت: «از سویی تعهدات غیرقانونی و بی ضابطه‌ا‌ی که دولت، مجلس و برخی از ارکان حاکمیت بر دوش سازمان تامین اجتماعی گذاشته‌اند، عملاً این صندوق را با مشکل روبرو کرده است. بر اساس قانون کار افراد و حرف و صنوفی که برای بیمه به این سازمان معرفی می‌شوند مشخص بوده و نمی‌توان افراد و مجموعه‌هایی به غیر از آنچه که در قانون آمده است را به تامین اجتماعی تحمیل کرد، اما در حال حاضر تامین اجتماعی با توجه به این تعهدات تحمیلی با گرفتاری‌های بسیار زیادی روبرو است که باید دید آیا این روند ادامه پیدا می‌کند.»

این عضو اسبق کارگری شورای عالی کار اضافه کرد: «بهره‌وری منابع و سرمایه‌گذاری‌های انجام شده در تامین اجتماعی بسیار پایین است، همین موضوع باعث شده که شستا سوددهی قابل توجهی را برای صندوق تامین اجتماعی به بار نیاورد، زیرا وجود مدیران دولتی که به نوعی شرکت‌های سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی به حیاط خلوت آن‌ها تمام تبدیل شده و آن‌ها عملاً مدیریت هزینه می‌کنند و هیچ عنوان ارزش افزوده‌ای را با توجه به منابع عظیم از تامین اجتماعی برای ذینفعان این صندوق خلق نمی‌کند.»

حاجی اسماعیلی ادامه داد: «در گذشته ریتم منطقی برای پرداخت مستمری ۱۲ تا ۱۴ نفر ورودی برای پرداخت مستمری برای یک نفر بود، اما در حال حاضر این نسبت به ۴.۲ نفر به ازاء یک نفر کاهش یافته، که این نسبت حداقل آن چیزی است که برای پرداخت مستمری می‌تواند وجود داشته باشد و اگر عدد پایین‌تر از این بیاید بحران تامین اجتماعی ابعاد گسترده‌تری به خود می‌گیرد. بر این اساس نیاز است که اصلاحات ساختاری زیادی در تامین اجتماعی انجام شود که یکی از این اصلاحات افزایش سن بازنشستگی است که بسیاری از کشور‌های پیشرفته و توسعه یافته نیز آن را انجام داده‌اند».

وی بیان کرد: «در صورتی که سن بازنشستگی افزایش پیدا نکند، صندوق تامین اجتماعی با مشکلات بسیار جدی روبرو خواهد شد که حتی ممکن است با ورشکستگی این سازمان نیز همراه شود، اما افزایش سن بازنشستگی به شرطی باید انجام شود که اصلاحاتی که در بالا به آن اشاره شد، همگی در دستور کار قرار بگیرد و وضعیتی که امروز بر تامین اجتماعی حکمفرما است، با اصلاحات زیادی روبرو شود. با انجام این اصلاحات در کنار افزایش سن بازنشستگی صندوق تامین اجتماعی می‌تواند به یک تراز مناسب در هزینه‌ها و درآمد‌ها دست پیدا کند و از مشکلاتی که درگیر آن است خارج شود».

این کارشناس مسائل اقتصادی تصریح کرد: «در غیر این صورت اگر قرار باشد سن بازنشستگی افزایش پیدا کند، اما اگر همچنان وضعیت سازمان تامین اجتماعی به همین منوال باشد، افزایش سن بازنشستگی تنها اعتراضات کارگران و کسانی که در معرض بازنشستگی قرار دارند را افزایش می‌دهد و این خود می‌تواند تبعات جبران ناپذیری را به دنبال داشته باشد، بنابراین این اقدامات باید همزمان باشد تا بتوان این فضا را مدیریت کرد.»