مقایسه سودآوری خیره کننده شرکت‌های هواپیمایی کشورهای همسایه و ایران‌ایر که با دخالت دولت در آستانه ورشکستگی است
گروه اقتصاد- ترکیش ایرلاین حداقل 414 فروند هواپیما، امارات ایرلاین 269 و قطر ایرویز 245 فروند هواپیما در اختیار دارند و هرکدام نه تنها در فهرست بزرگترین و معتبرترین شرکت‌های هوایی جهان به شمار می‌آیند که بررسی صورت مالی آنها حاکی از درآمدهای سرشار و سودخالص سالانه بالغ بر دو میلیارد دلار است. این در حالی است که تحریم و دخالت بی حد و حصر دولت در صنعت هوایی حالا موجب شده است که یکی از قدیمی ترین و مهم ترین برندهای صنعت هوایی در خاورمیانه یعنی هما تا آستانه ورشکستگی کامل سقوط کند. صورت‌های مالی ایران ایر یا همان هما نشان می‌دهد که این برند قدیمی صنعت هوایی حالا نه تنها زیان سنگینی را تجربه می‌کند؛ بلکه برای خروج از این زیان‌دهی سنگین، خرید ناوگان و پرداخت حقوق کارکنان خود وام‌های سنگینی از شبکه بانکی گرفته است که اکنون قادر به تسویه آن نیست.
هما برخلاف رقبای بزرگ منطقه‌ای خود تنها 55 فروند هواپیما دارد و مجموع کل ناوگان عملیاتی ایرلاین های ایران به زحمت به 100 فروند هواپیما می‌رسد. با این حال دولت نه تنها دخالت‌های خود را در صنعت هوایی کاهش نداده است که وزارت راه و شهرسازی در اقدامی عجیب مقابل قانون آزادسازی نرخ بلیت هواپیما قد علم کرده و حتی به حکم دیوان عدالت اداری در این زمینه تن نمی‌دهد و گویا کمر همت برای نابودی کل صنعت هوایی کشور بسته است.
‌ شرکت‌های هوایی همسایگان در فهرست برترین‌های جهان
وضعیت صنعت هوایی ایران به دست انداز افتاده است و این روزها نه تنها اخبار متعددی از نقص فنی هواپیماهای پروازی در رسانه های رسمی منعکس می‌شود که بخش قابل توجهی از ناوگان هوایی کشور زمینگیر است و تنها حدود 100 فروند هواپیمای فرسوده با بهره وری پایین در خطوط هوایی کشور مشغول به فعالیت است. این در حالی است که ناوگا هوایی برخی کشورهای همسایه ایران در فهرست بزرگترین و معتبرترین ایرلاین های جهان سالهاست جا خوش کرده‌اند.
اخیرا قطر ایرویز گزارش داده است که بیش از ۲۴۵ فروند هواپیما به ارزش بالغ بر ۶۷.۳ میلیارد دلار دارد و سفارش های این کشور برای خرید هواپیما تداوم دارد.
در ژوئیه سال گذشته، قطر ایرویز و بوئینگ سفارش ۲۵ هواپیمای ۷۳۷_۱۰ مکس را نهایی کردند. همچنین قطر Executive با مجموع ۱۵ هواپیما، علاوه بر دو هواپیمای A319 و دو هواپیمای Global 5000، بزرگترین مالک و اپراتور تجاری گلف استریم G650ER در جهان شد.
قطر ایرویز گزارش داده است که در نیمه اول سال ۲۰۲۳_۲۰۲۴ رشد قابل توجهی از نظردرآمد، کاهش تأخیر و حمل بار تجربه کرده است.
بر اساس این گزارش گروه قطر ایرویز سود خالص یک میلیارد و ۲۶ میلیون دلار در نیمه اول سال مالی ۲۰۲۳_۲۰۲۴ به دست آورده است که نشان دهنده افزایش ۱۱۳.۸ درصدی نسبت به مدت مشابه سال گذشته است. بر اساس این گزارش مجموع درآمد قطر ایر ویز در این بازه زمانی ۱۱ میلیارد و ۱۹ میلیون دلار افزایش داشته است که ۷.۴ درصد نسبت به مدت مشابه سال گذشته رشد نشان می‌دهد.
همچنین درآمد از محل فروش بلیت نسبت به سال گذشته ۲۵.۸ درصد افزایش داشته است که بازدهی بالاتر ۳.۶ درصد ایجاد می‌کند.
امارات ایرلاین هم یکی از بزرگترین شرکت هواپیمایی بین‌المللی جهان به شمار می‌آید که به ۱۵۸ مقصد در ۸۵ کشور پرواز دارد. امارات ۲۶۹ فروند هواپیما دارد و بزرگترین اپراتور هواپیماهای ایرباس A380 و بوئینگ 777 در جهان است. هواپیماهای امارات از به روزترین و جوان ترین ناوگان هوایی جهان هستند و امکانات خیره کننده با خدمه چند زبانه دارند.
گروه هواپیمایی امارات هم گزارش داده است که در نیمه سال مالی ۲۰۲۳_۲۰۲۴ سود خالص دو میلیارد و ۷۵۰ میلیون دلاری به دست آورده است و در این مدت افزایش تقاضای سفر داشته است.
تعداد کل هواپیماهای مسافربری در ناوگان خطوط هوایی ترکیه در سال ۲۰۲۲ به ۳۶۳ فروند هواپیما و در حال حاضر به ۴۱۴ فروند هواپیما رسیده است اما ترکیه به همین جا قانع نشد و افزایش ناوگان هوایی این کشور همچنان ادامه دارد.
به گزارش یورو نیوز ترکیش ایرلاین جایزه جهانی Skytrax ۲۰۲۲ را به عنوان بهترین ایرلاین اروپا از آن خود کرد. احمد بولات، رئیس هیئت مدیره ترکیش ایرلاین توضیح داده است که ترکیش ایرلاین ۲۰ سال پیش ۶۵ هواپیما داشت و ما فقط ۱۰ میلیون مسافر داشتیم و درآمد ۱.۶ میلیارد یورو بود. سال گذشته بیش از ۱۶.۵ میلیارد یورو درآمد ثبت کردیم و حدود ۷۲ میلیون مسافر با ۳۹۵ هواپیما جابه‌جا کردیم و در حال حاضر ۴۱۴ هواپیما در اختیار داریم.
هما در آستانه ورشکستگی
این در حالی است که دخالت های بی حد و حصر دولت در صنعت هوایی سبب شده است که هما به عنوان یکی از قدیمی ترین و مهم ترین برندهای صنعت هوایی در خاورمیانه، این روزها وضعیت بحرانی را پشت سر بگذارد.
صورت های مالی ایران ایر یا همان هما نشان می‌دهد که این برند قدیمی صنعت هوایی حالا نه تنها زیان سنگینی را تجربه می‌کند؛ بلکه برای خروج از این زیان‌دهی سنگین، خرید ناوگان و پرداخت حقوق کارکنان خود وام‌های سنگینی از شبکه بانکی گرفته است که اکنون قادر به تسویه آن نیست.
در اردیبهشت سال 98 بود که بحث واگذاری هما به بخش خصوصی مطرح شد؛ اما زیان شرکت آن‌قدر سنگین بود که بحث واگذاری آن منتفی شده و وزارت راه و شهرسازی وقت اعلام کرد که تا سودآوری شرکت و فروش هما به قیمت واقعی، هما به بخش خصوصی واگذار نمی‌شود. چندی پیش وزارت اقتصاد گزارش عملکرد و وضعیت مالی هزار شرکت دولتی را در سامانه کدال منتشر کرد.
این شرکت که در سال‌های اخیر بارها وضعیت وخیم صندوق بازنشستگی آن در رسانه‌ها منعکس شد، سال گذشته هم با وجود رشد تعداد پروازها و نرخ‌های پرواز همچنان زیان سنگینی را به ثبت رسانده است؛ زیانی که عمده آن، به دلیل زیان‌های تسعیر ارز ناشی از بدهی‌های ارزی و ناتوانی در بازپرداخت آنها بوده است و به‌این‌ترتیب و با احتساب زیان سال گذشته، زیان انباشته این شرکت که زمانی یکی از مهم‌ترین برندهای هواپیمایی در خاورمیانه بود، به بیش از هشت هزار میلیارد تومان رسیده است.
بر‌اساس گزارش هما، تعداد هواپیماهای عملیاتی شرکت تنها 55 فروند است که از‌ جمله می‌توان به 16 فروند هواپیمای برجامی شامل 13 فروند هواپیمای ATR و سه فروند هواپیمای AIRBUS 330 و 320 اشاره کرد. گزارش های مالی هما نشان می‌دهد که در‌حال‌حاضر 39 فروند هواپیما با بهای تمام‌شده 9‌هزار‌و 304‌میلیارد‌و 400 میلیون تومان و خالص ارزش دفتری هشت‌هزار‌و 310 میلیارد تومان زمین‌گیر هستند که از آن جمله می‌توان به 10 فروند هواپیمای ATR اشاره کرد. هما علت این موضوع را تحریم‌های آمریکا، کمبود شدید نقدینگی و گرفتاری‌های تأمین به‌موقع و سریع قطعات دانسته است.
بر‌اساس گزارش صورت مالی هما بهای تمام‌شده شناسایی‌شده شرکت سال گذشته معادل چهار‌هزار‌و 745‌میلیارد‌و 700 میلیون تومان بوده است. هزینه‌های اصلی این بخش شامل هزینه‌های پرسنلی، استهلاک، لندینگ، هندلینگ و پرسنل پرواز بوده است. همچنین شرکت بابت خرید هواپیماهای برجامی در سنوات قبل بدهی ارزی در حدود 600 میلیون یورویی دارد که این بدهی شامل 503 میلیون یورو بدهی ارزی به بانک صنعت و معدن و 96.4 میلیون یورو به بانک پارسیان از محل منابع صندوق توسعه ملی و بانک مرکزی است. نرخ هر یورو در صورت‌های مالی 40‌هزار‌و 300 تومان در نظر گرفته شده است. با توجه به وضعیت عملیاتی نامطلوب شرکت و ناتوانی آن در بازپرداخت به‌موقع تسهیلات دریافتی، تنها در سال قبل هشت‌هزارو 400 میلیارد تومان بابت تفاوت نرخ تسعیر ارز به تسهیلات مالی ارزی آن افزوده شده است و به نظر می‌رسد در‌صورتی‌که تغییر محسوس در وضعیت سودآوری و بهبود جریان نقدینگی شرکت رخ ندهد، همچنان شاهد رشد مبالغ تسهیلات مالی آن باشیم. همچنین مبلغ کل تسهیلات مالی کوتاه‌مدت و بلندمدت شرکت در پایان سال قبل حدود 24‌هزار‌و 400 میلیارد تومان بوده است که بنا بر اعلام شرکت، تفاوت نرخ تسعیر ارز، مبلغی معادل 17‌هزار‌و 660 میلیارد تومان از کل تسهیلات بوده است.
همچنین در بند 15 گزارش حسابرس شرکت اعلام شده است که زیان ناشی از عملکرد پروازهای داخلی سال‌های 84 تا 94 و زیان ناشی از عملکرد مسیرهای بین‌المللی تکلیفی و تخفیفات اعطایی فروش بلیت به خانواده‌های ایثارگران و معلولان سازمان بهزیستی در سال‌های 65 تا 96، پس از حسابرسی ویژه مبلغی معادل هزار‌و 894‌میلیارد‌ و 400 میلیون تومان بوده که این مبلغ در سرفصل مطالبات شرکت هما از دولت ثبت شده است.در بخش مطالبات از مشتریان شرکت، بدهی سنواتی نهاد ریاست‌جمهوری به مبلغ 176 میلیارد تومان هم تأمل‌برانگیز است.
با تمام این احوال وزارت راه و شهرسازی که باید در حکم نهاد تخصصی به صورت کارشناسی به گرفتاری های صنعت زیر ساختی هوایی بپردازد، مقابل قانون آزادسازی قیمت بلیت هواپیما که در دولت گذشته به تصویب رسید، قد علم کرده و حتی به حکم دیوان عدالت اداری تن نمی‌دهد. گویا زیان دهی سنگین ایرلاین های دولتی برای وزارت راه و شهرسازی عبرت آموز نبوده و بنا دارد با زیر پا گذاشتن قانون دخالت خود را در صنعت هوایی گسترش داده و موجب زمینگیری ایرلاین های بخش خصوصی نیز شود.