سرمقاله
صفحات روزنامه
اخبار آنلاین
۴۰ هکتار از جنگل‌های هیرکانی بیش از ۵ روز است که در کام آتش و دود هستند؛ این را مدیرکل منابع طبیعی استان گیلان می‌گوید. سربند سبز شمال کشور که طی سال‌های گذشته از تصرف‌های غیرمجاز، بهره‌برداری‌های بی‌شمار، آتش‌سوزی‌ها، قطع درختان در راستای حصارکشی زمین‌های تصرفی، تامین سوخت و مصالح ساختمانی کم زخم نخورده است اگر طی چهار روز اخیر به شهر رشت سفر کرده باشید، احتمالا در جاده بین دو منطقه رستم‌آباد و امام‌زاده هاشم با دود وسیعی که از قلب جنگل‌های اطراف به آسمان رسیده، مواجه شده‌اید. دودی که از قلب موزه طبیعی ایران، از قلب میلیون‌ها سال قدمت و پیشینه برخواسته و در سایه بی‌کفایتی مسئولان، به چشم زیست‌بوم ایران و ساکنان آن خواهد رفت.
به گزارش پیام ما ، از روز سه‌شنبه هفته پیش که ۴۵ هکتار از جنگل‌ها و مراتع گیلان در شهرستان رودبار، تالش، فومن، رضوانشهر و ماسال طعمه حریق شد، جنگل‌های هیرکانی ساعتی آرام نداشته‌اند. منابع طبیعی استان گیلان اعلام کرد که تمام این آتش‌سوزی‌ها بعد از ۲۴ ساعت یا کاملا اطفا شده یا تحت کنترل کامل نیروهای یگان حفاظت است. به گفته حامد اختری، مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری گیلان بیشتر از ۹۰ درصد این آتش‌سوزی‌ها سطحی بوده و به تاج درختان آسیب نرسیده است. مساحت این «حریق‌های لکه‌ای» در آن روز، زیر ۱۰ هکتار عنوان شد. حریق رودبار هم جزو مواردی اعلام شد که کاملا مهار شده است. اما عصر پنجشنبه آتش رودبار دوباره زنده شد و بار دیگر منابع طبیعی گفت که این آتش‌سوزی که وسعت ۳۰ هکتاری جنگل را در برمی‌گیرد کنترل شده و نیروها تا پایان اطفا در منطقه خواهند بود. همچنین اعلام شد که به دلیل تداوم وزش باد هماهنگی‌های لازم را با فرماندهی یگان حفاظت سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور انجام شده و بالگرد اطفا آماده اعزام است. جمعه شب، حامد اختری، مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری گیلان از حضور بالگرد اطفای آتش‌سوزی در منطقه خبر داد و گفت که «با تلاش‌های صورت گرفته حریق در این مناطق مهار شده است». آتش جنگل‌های رودبار -هرچند به گفته اختری سطحی بوده و تاج درختان را نسوزانده- بعد از اعلام مهار، باز هم هم روشن شد. به گفته اختری این آتش‌سوزی در مناطق کوهستانی و صعب‌العبور شهرستان رودبار رخ داده است.
در این روزها گروه‌های مختلف برای مهار آتش در کنار یگان منابع طبیعی بوده‌اند. ۲۰ نفر از نیروهای یگان حفاظت، بسیج، سپاه، مدیریت بحران، مردم منطقه و فرمانداری از روز پنجشنبه آمده‌اند و چهل نفر از کارکنان اداری حفاظت محیط زیست هم در سلانسر مقابل شعله‌ها ایستاده‌اند. به گفته اختری، با احتساب آتش‌سوزی‌هایی که از اول آذر در گیلان رخ داده، ۱۵۰ نفر از نیروها در این مدت برای اطفای حریق تلاش کرده‌اند.
علی فرهی تکرمی، رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان رودبار عصر شنبه درباره آخرین وضعیت آتش‌سوزی به «پیام ما» می‌گوید: «وسعت آتش‌سوزی پس از پنج روز، به بیش از ۵۰ هکتار رسیده است. در این مدت سه مرحله بالگرد آمد و آب روی آتش ریخت اما این آتش خاموش نشد. دوباره وعده داده‌اند دو بالگرد دیگر ارتش برای کمک برسد. اگر نرسد خاموش نمی‌شود.»
او همچنین می‌گوید به احتمال زیاد دلیل این آتش‌سوزی انسانی بوده است اما هنوز به‌طور دقیق نمی‌توان درباره این موضوع نظر داد. سوال این است که چرا خاموشی کامل این آتش‌سوزی این همه طولانی شده است؟ رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان رودبار چنین پاسخی دارد: «جنگل‌هایی که درگیر آتش است، در منطقه‌ای کوهستانی و سخت‌گذر است و شیب تندی دارد. نیروها با دست خالی نمی‌توانند این شعله‌ها را مهار کنند. در این پنج روز گروه‌های مختلفی به منطقه آمدند و در حال تلاشند اما با امکانات ضعیف نمی‌شود کاری کرد. برای خاموش کردن این آتش در چنین منطقه‌ای فقط باید بالگرد باشد. اگر خودمان هلی‌کوپتر داشتیم آتش تا امروز خاموش می‌شد.» به گفته او جنگل‌های شمال نیاز به بالگردی دارد که همیشه مجهز و آماده باشد. اما ندارد و در این مواقع، روال اداری برای درخواست بالگرد آنقدر طول می‌کشد که آتش هم گسترده‌تر می‌شود. این بار هم سه روز طول کشید تا بالاخره هلال احمر بالگردهایش را رساند و آتش در این چند روز فرصت زنده شدن داشت.
حریق در هیرکانی
به گزارش فراز اما شاید هرکدام از ما، بارها اخباری از سوختن جنگل‌های ایران شنیده‌ایم، اما هرمرتبه مانند بار اول از این خبر سوخته‌ایم. ۴۰ هکتار از جنگل‌های هیرکانی بیش از ۵ روز است که در کام آتش و دود هستند؛ این را مدیرکل منابع طبیعی استان گیلان می‌گوید. سربند سبز شمال کشور که طی سال‌های گذشته از تصرف‌های غیرمجاز، بهره‌برداری‌های بی‌شمار، آتش‌سوزی‌ها، قطع درختان در راستای حصارکشی زمین‌های تصرفی، تامین سوخت و مصالح ساختمانی کم زخم نخورده است و نابودی هرساله بخش عظیمی از آن، رفته رفته دارد به عادت بدل می‌شود. موزه طبیعی ایران با ۲۵ تا ۵۰ میلیون سال قدمت (دوره پالئوژن) اما، همانند دیگر داشته‌های ملی، از نخبگان تا منابع طبیعی و تاریخی، هنوز به عنوان یک ثروت ملی، حامیان و حافظان دلسوز و مسئولیت‌پذیری در اطراف خود نمی‌بیند.
آنچه منقرض شد و آنچه در آستانه انقراض است
بیش از ۳۲۰۰ گونه گیاهی، ۴۴ درصد از آوندداران کل کشور، حدود ۲۹۰ گونه پرنده، بیش از ۵۸ گونه پستاندار از جمله پلنگ ایرانی در این جنگل‌ها زیست می‌کنند. زیستگاهی که تکانه‌های پیشین در آن، حدود ۵۰ درصد از جانواران این جنگل‌ها از جمله ببر کاسپین را نیز منقرض کرده است. جنگل‌هایی که روزگاری پیش از این، نزدیک به ۴ درصد کل مساحت ایران یعنی حدود ۵۵ هزار کیلومترمربع بود، اما طی سال‌های ۱۳۳۴ تا ۱۳۷۹ تا نصف این آمار به نابودی رسید. نابودی که هنوز هم ادامه دارد.
مقصر کیست؟
از علل طبیعی و انسانی آتش‌سوزی بسیار گفتند و شنیدیم. از اظهارات سازمان‌های دولتی که سهل‌انگاری، خطای انسانی و تا وضعیت آب و هوا را از دلایل مهم آتش‌سوزی عنوان می‌کنند تا منابع محلی که قاچاق چوب را عامل حریق این جنگل‌ها می‌دانند. از طرفی رویکرد منابع طبیعی نسبت به اراضی دارای پوشش گیاهی و درخت سبب شده که روستائیان، بخشی از زمین‌هایی که مدعی مالکیت اجدادی آن هستند را از دست بدهند. زمین‌هایی که بهای آن حال، نه ماهانه که هفتگی بالا می‌رود و برای افرادی که معاش‌شان از طریق کشاورزی می‌چرخد، دارایی ارزشمندی است که ممکن است برای حفظ آن دست به هر‌کاری بزنند. حتی اگر آن کار، روشن کردن آتش در زمین‌های پدری‌شان برای تصاحب مجدد آن از منابع طبیعی باشد. اما مقصر کیست؟ کو‌ه‌خواران و زمین‌خواران که خوان نعمتی از رانت برای‌شان پهن است تا هر نقطه‌ای از این مرز و بوم را که می‌خواهند تصاحب کنند؟ مردمی که از ترس بی‌ارزش شدن پولشان، به خرید ملک و زمین رو می‌آورند؟ سازمانی که تلاش می‌کند منابع طبیعی که در زمین اجدادی روستائیان قرار گرفته را به هر نحو حفظ کند؟ یا روستایی کشاورزی که تمام سال تلاش می‌کند تا محصولش را در انتهای فصل بفروشد اما اقتصاد بدون پشتوانه و تورم افسارگسیخته، بلایی به روزش می‌آورد که هنوز محصولش را برداشت نکرده، محبور شود آن را به فروش بگذارد و زمانی که فصل برداشت به پایان می‌رسد، او می‌ماند و حاصل یک سال زحمت بدون اندوخته؟
تا ۵۰ سال آینده تمامی جنگل‌ها نابود می‌شوند
فعالان محیط زیست هشدار داده‌اند که با ادامه روند کنونی، تا ۵۰ سال آینده تمامی جنگل‌ها و در ۸۰ سال آینده تمامی مراتع ایران نابود خواهند شد. مساحت جنگل‌های هیرکانی در چند دهه گذشته به نصف کاهش پیدا کرده و هر سال هزار هکتار از جنگل‌های هیرکانی نابود می‌شوند. در این راستا رئیس سازمان مدیریت بحران کشور نیز سال گذشته به ایسنا گفت که حدود ۱۰۰ هزار هکتار از اراضی جنگلی و مرتعی طی ۵ سال گذشته طعمه حریق شده است. همچنین طبق تحقیقات مرکز پژوهش‌های مجلس، تقریباً ۱۰ درصد آتش‌سوزی در جنگل‌ها و مراتع کشور توسط عوامل طبیعی مانند برخورد صاعقه و آذرخش و خودسوزی جنگل‌ها در اثر وزش بادهای گرم به وقوع می‌پیوندد ولی در بیش از ۹۰ درصد آتش‌سوزی‌ها، عامل انسانی به صورت عمدی مطرح است.
آماری که نشان می‌دهد وضعیت از آنچه تصور می‌کنیم جدی‌تر است. آماری که علیرغم اخبار اخیر مبنی بر تلاش برای اطفای حریق در جنگل‌های هیرکانی، باز هم آب روی آتش نگرانی برای موزه طبیعی ایران نمی‌ریزد. میان تمام شادی‌ها و غم‌ها و داغ‌ها و فراخوان‌ها، رواست فریادی مسئولانه و دستی ناجی برای کمک به زیست‌بوم ایران نیز بلند شود. که بحران محیط‌زیست ایران جدی و در آستانه رسیدن به مرحله فروپاشی است.به گزارش پیام ما ، از روز سه‌شنبه هفته پیش که ۴۵ هکتار از جنگل‌ها و مراتع گیلان در شهرستان رودبار، تالش، فومن، رضوانشهر و ماسال طعمه حریق شد، جنگل‌های هیرکانی ساعتی آرام نداشته‌اند. منابع طبیعی استان گیلان اعلام کرد که تمام این آتش‌سوزی‌ها بعد از ۲۴ ساعت یا کاملا اطفا شده یا تحت کنترل کامل نیروهای یگان حفاظت است. به گفته حامد اختری، مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری گیلان بیشتر از ۹۰ درصد این آتش‌سوزی‌ها سطحی بوده و به تاج درختان آسیب نرسیده است. مساحت این «حریق‌های لکه‌ای» در آن روز، زیر ۱۰ هکتار عنوان شد. حریق رودبار هم جزو مواردی اعلام شد که کاملا مهار شده است. اما عصر پنجشنبه آتش رودبار دوباره زنده شد و بار دیگر منابع طبیعی گفت که این آتش‌سوزی که وسعت ۳۰ هکتاری جنگل را در برمی‌گیرد کنترل شده و نیروها تا پایان اطفا در منطقه خواهند بود. همچنین اعلام شد که به دلیل تداوم وزش باد هماهنگی‌های لازم را با فرماندهی یگان حفاظت سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور انجام شده و بالگرد اطفا آماده اعزام است. جمعه شب، حامد اختری، مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری گیلان از حضور بالگرد اطفای آتش‌سوزی در منطقه خبر داد و گفت که «با تلاش‌های صورت گرفته حریق در این مناطق مهار شده است». آتش جنگل‌های رودبار -هرچند به گفته اختری سطحی بوده و تاج درختان را نسوزانده- بعد از اعلام مهار، باز هم هم روشن شد. به گفته اختری این آتش‌سوزی در مناطق کوهستانی و صعب‌العبور شهرستان رودبار رخ داده است.
در این روزها گروه‌های مختلف برای مهار آتش در کنار یگان منابع طبیعی بوده‌اند. ۲۰ نفر از نیروهای یگان حفاظت، بسیج، سپاه، مدیریت بحران، مردم منطقه و فرمانداری از روز پنجشنبه آمده‌اند و چهل نفر از کارکنان اداری حفاظت محیط زیست هم در سلانسر مقابل شعله‌ها ایستاده‌اند. به گفته اختری، با احتساب آتش‌سوزی‌هایی که از اول آذر در گیلان رخ داده، ۱۵۰ نفر از نیروها در این مدت برای اطفای حریق تلاش کرده‌اند.
علی فرهی تکرمی، رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان رودبار عصر شنبه درباره آخرین وضعیت آتش‌سوزی به «پیام ما» می‌گوید: «وسعت آتش‌سوزی پس از پنج روز، به بیش از ۵۰ هکتار رسیده است. در این مدت سه مرحله بالگرد آمد و آب روی آتش ریخت اما این آتش خاموش نشد. دوباره وعده داده‌اند دو بالگرد دیگر ارتش برای کمک برسد. اگر نرسد خاموش نمی‌شود.»
او همچنین می‌گوید به احتمال زیاد دلیل این آتش‌سوزی انسانی بوده است اما هنوز به‌طور دقیق نمی‌توان درباره این موضوع نظر داد. سوال این است که چرا خاموشی کامل این آتش‌سوزی این همه طولانی شده است؟ رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان رودبار چنین پاسخی دارد: «جنگل‌هایی که درگیر آتش است، در منطقه‌ای کوهستانی و سخت‌گذر است و شیب تندی دارد. نیروها با دست خالی نمی‌توانند این شعله‌ها را مهار کنند. در این پنج روز گروه‌های مختلفی به منطقه آمدند و در حال تلاشند اما با امکانات ضعیف نمی‌شود کاری کرد. برای خاموش کردن این آتش در چنین منطقه‌ای فقط باید بالگرد باشد. اگر خودمان هلی‌کوپتر داشتیم آتش تا امروز خاموش می‌شد.» به گفته او جنگل‌های شمال نیاز به بالگردی دارد که همیشه مجهز و آماده باشد. اما ندارد و در این مواقع، روال اداری برای درخواست بالگرد آنقدر طول می‌کشد که آتش هم گسترده‌تر می‌شود. این بار هم سه روز طول کشید تا بالاخره هلال احمر بالگردهایش را رساند و آتش در این چند روز فرصت زنده شدن داشت.
حریق در هیرکانی
به گزارش فراز اما شاید هرکدام از ما، بارها اخباری از سوختن جنگل‌های ایران شنیده‌ایم، اما هرمرتبه مانند بار اول از این خبر سوخته‌ایم. ۴۰ هکتار از جنگل‌های هیرکانی بیش از ۵ روز است که در کام آتش و دود هستند؛ این را مدیرکل منابع طبیعی استان گیلان می‌گوید. سربند سبز شمال کشور که طی سال‌های گذشته از تصرف‌های غیرمجاز، بهره‌برداری‌های بی‌شمار، آتش‌سوزی‌ها، قطع درختان در راستای حصارکشی زمین‌های تصرفی، تامین سوخت و مصالح ساختمانی کم زخم نخورده است و نابودی هرساله بخش عظیمی از آن، رفته رفته دارد به عادت بدل می‌شود. موزه طبیعی ایران با ۲۵ تا ۵۰ میلیون سال قدمت (دوره پالئوژن) اما، همانند دیگر داشته‌های ملی، از نخبگان تا منابع طبیعی و تاریخی، هنوز به عنوان یک ثروت ملی، حامیان و حافظان دلسوز و مسئولیت‌پذیری در اطراف خود نمی‌بیند.
آنچه منقرض شد و آنچه در آستانه انقراض است
بیش از ۳۲۰۰ گونه گیاهی، ۴۴ درصد از آوندداران کل کشور، حدود ۲۹۰ گونه پرنده، بیش از ۵۸ گونه پستاندار از جمله پلنگ ایرانی در این جنگل‌ها زیست می‌کنند. زیستگاهی که تکانه‌های پیشین در آن، حدود ۵۰ درصد از جانواران این جنگل‌ها از جمله ببر کاسپین را نیز منقرض کرده است. جنگل‌هایی که روزگاری پیش از این، نزدیک به ۴ درصد کل مساحت ایران یعنی حدود ۵۵ هزار کیلومترمربع بود، اما طی سال‌های ۱۳۳۴ تا ۱۳۷۹ تا نصف این آمار به نابودی رسید. نابودی که هنوز هم ادامه دارد.
مقصر کیست؟
از علل طبیعی و انسانی آتش‌سوزی بسیار گفتند و شنیدیم. از اظهارات سازمان‌های دولتی که سهل‌انگاری، خطای انسانی و تا وضعیت آب و هوا را از دلایل مهم آتش‌سوزی عنوان می‌کنند تا منابع محلی که قاچاق چوب را عامل حریق این جنگل‌ها می‌دانند. از طرفی رویکرد منابع طبیعی نسبت به اراضی دارای پوشش گیاهی و درخت سبب شده که روستائیان، بخشی از زمین‌هایی که مدعی مالکیت اجدادی آن هستند را از دست بدهند. زمین‌هایی که بهای آن حال، نه ماهانه که هفتگی بالا می‌رود و برای افرادی که معاش‌شان از طریق کشاورزی می‌چرخد، دارایی ارزشمندی است که ممکن است برای حفظ آن دست به هر‌کاری بزنند. حتی اگر آن کار، روشن کردن آتش در زمین‌های پدری‌شان برای تصاحب مجدد آن از منابع طبیعی باشد. اما مقصر کیست؟ کو‌ه‌خواران و زمین‌خواران که خوان نعمتی از رانت برای‌شان پهن است تا هر نقطه‌ای از این مرز و بوم را که می‌خواهند تصاحب کنند؟ مردمی که از ترس بی‌ارزش شدن پولشان، به خرید ملک و زمین رو می‌آورند؟ سازمانی که تلاش می‌کند منابع طبیعی که در زمین اجدادی روستائیان قرار گرفته را به هر نحو حفظ کند؟ یا روستایی کشاورزی که تمام سال تلاش می‌کند تا محصولش را در انتهای فصل بفروشد اما اقتصاد بدون پشتوانه و تورم افسارگسیخته، بلایی به روزش می‌آورد که هنوز محصولش را برداشت نکرده، محبور شود آن را به فروش بگذارد و زمانی که فصل برداشت به پایان می‌رسد، او می‌ماند و حاصل یک سال زحمت بدون اندوخته؟
تا ۵۰ سال آینده تمامی جنگل‌ها نابود می‌شوند
فعالان محیط زیست هشدار داده‌اند که با ادامه روند کنونی، تا ۵۰ سال آینده تمامی جنگل‌ها و در ۸۰ سال آینده تمامی مراتع ایران نابود خواهند شد. مساحت جنگل‌های هیرکانی در چند دهه گذشته به نصف کاهش پیدا کرده و هر سال هزار هکتار از جنگل‌های هیرکانی نابود می‌شوند. در این راستا رئیس سازمان مدیریت بحران کشور نیز سال گذشته به ایسنا گفت که حدود ۱۰۰ هزار هکتار از اراضی جنگلی و مرتعی طی ۵ سال گذشته طعمه حریق شده است. همچنین طبق تحقیقات مرکز پژوهش‌های مجلس، تقریباً ۱۰ درصد آتش‌سوزی در جنگل‌ها و مراتع کشور توسط عوامل طبیعی مانند برخورد صاعقه و آذرخش و خودسوزی جنگل‌ها در اثر وزش بادهای گرم به وقوع می‌پیوندد ولی در بیش از ۹۰ درصد آتش‌سوزی‌ها، عامل انسانی به صورت عمدی مطرح است.
آماری که نشان می‌دهد وضعیت از آنچه تصور می‌کنیم جدی‌تر است. آماری که علیرغم اخبار اخیر مبنی بر تلاش برای اطفای حریق در جنگل‌های هیرکانی، باز هم آب روی آتش نگرانی برای موزه طبیعی ایران نمی‌ریزد. میان تمام شادی‌ها و غم‌ها و داغ‌ها و فراخوان‌ها، رواست فریادی مسئولانه و دستی ناجی برای کمک به زیست‌بوم ایران نیز بلند شود. که بحران محیط‌زیست ایران جدی و در آستانه رسیدن به مرحله فروپاشی است.
