گروه اقتصاد - بازار مسکن شاید هنوز در خواب زمستانی به سر می‌برد، اما نماهنگ‌های ایجاد تورم جدید در این بازار قبل از شروع تقاضا از سوی متقاضیان خانه دیده می‌شود و به نظر می‌رسد نرخ کرایه دراین بازار به گونه‌ای خواهد شد که بیش از ۵۰ درصد مستاجران تهرانی ناگزیر به مناطق پایین و ارزان‌تر و حتی حاشیه‌ شهرها مهاجرت کنند.
با نزدیک شدن به فصل جابه‌جایی، بار دیگر بحث اجاره‌بها و قیمت مسکن مطرح شده است. یکی از مهم‌ترین دلایل صعود قیمت اجاره‌بها؛ افزایش قیمت مسکن در سال‌های اخیر بوده است.
بر اساس آمار‌های رسمی درباره متغیر‌های موثر در مسکن، از جمله این متغیر‌ها انتظارات تورمی، برنامه ساخت چهار میلیون واحد نهضت ملی مسکن، مالیات خانه‌های خالی و لوکس، پرداخت وام ۵۵۰ میلیون تومانی ساخت، برخورد با مشاوران املاک فاقد مجوز بود که باعث شد رشد قیمت خانه از حدود ۶۶ درصد در سال ۱۴۰۱ به ۴۶ درصد در سال ۱۴۰۲ کاهش یابد.این متغیرها اثر کاهشی خود را بر بازار مسکن در سال ۱۴۰۲ ایجاد کردند که در صورت ادامه این روند می‌توان به بهبود بازار ملک در سال ۱۴۰۳ امیدوار بود، اما واقعیت این است که در سال ۱۴۰۲ مصالح ساختمانی تورم ۵۰ درصدی را تجربه کرده‌اند. با احتساب تورم عمومی ۴۵ درصدی، انتظار برای کاهش و یا حتی ثبات قیمت‌ها در بازار مسکن بسیار بعید است.میانگین قیمت دلار در سال 1402 بالغ بر 50 هزار تومان بود. فنر قیمت دلار در بهمن‌ماه از دستان دولت آزاد شد و از آن مقطع تاکنون این ارز نوسانات بالایی پیدا کرده است. در این شرایط پیش بینی قیمت مسکن چه تصویری از بازار را ارائه می‌کند؟قیمت دلار اکنون روی یکی از بالاترین سطوح تاریخی خود ایستاده است. با توجه به این امر باید منتظر بود اثر جهش قیمت دلار، روی دیگر بازارهای مالی و سرمایه‌ای نیز به نمایش درآید.برخی بازارها مانند طلا و سکه پابه‌پای نوسانات دلار حرکت می‌کنند، اما در این بین بازارهای دیگری نیز وجود دارند که با سرعت کمتری مسیر همراهی با دلار را می‌پیمایند؛ مسکن یکی از همین بازارهاست.
ارتباط مستقیم قیمت دلار با بهای مسکن زیر 20 درصد است
بیت‌الله ستاریان، کارشناس ارشد حوزه مسکن، در مورد تاثیر قیمت دلار بر بازار مسکن به تجارت‌نیوز گفت: «ارتباط مستقیم قیمت دلار با بهای مسکن زیر 20 درصد است، اما ارتباطی غیرمستقیم نیز دارند که از مسیر کالاهایی است که تولید و عرضه می‌شود. همه اجزای اقتصاد به دلار بستگی دارد و با تاثیر از آن همه هزینه‌ها بالا می‌رود.»
ستاریان در مورد روند قیمت اجاره‌بها توضیح داد: «هنگامی که قیمت مسکن افزایش پیدا می‌کند تمام پارامترهای وابسته به آن از جمله اجاره‌بها نیز افزایش می‌یابد. تاثیر افزایش قیمت مسکن در درجه اول خود را در بازار اجاره نشان می‌دهد.»
بازار مسکن یکی از بازارهای سرمایه‌ای است که ارتباط نزدیکی با قیمت دلار دارد. هرچند تاثیرپذیری مسکن از دلار با تاخیر بیشتری نسبت به باقی بازارها اتفاق می‌افتد، اما نمی‌توان وجود این ارتباط را انکار کرد. رشد قیمت دلار از ابتدای امسال، این سوال را مطرح کرده است که سرنوشت بازار مسکن در ماه‌های پیش رو چه خواهد بود؟ بیت‌الله ستاریان، تحلیلگر بازار در پیش‌بینی قیمت مسکن معتقد است تحرک قیمتی این بازار از اواخر بهار آغاز می‌شود.
او همچنین درباره افق دید خود از پیش بینی قیمت مسکن توضیح داد: «تا خرداد به‌ نظر نمی‌آید تغییر خاصی در تعداد معاملات اتفاق بیفتد، اما از آن مقطع به بعد احتمالاً شاهد تغییراتی باشیم.»این کارشناس ارشد بازار مسکن در مورد چشم‌انداز خود از قیمت مسکن نیز گفت: «به‌ نظر می‌آید افزایش قیمت مسکن نیز  از خرداد و تیر آغاز شود و تا میانه سال ادامه داشته باشد.»
او دراین‌باره توضیح داد: «این تغییر و تحولات در خرداد و تیرماه به این دلیل است که فصل اجاره و جابه‌جایی‌ها در این بازه شروع می‌شود، ابلاغ بودجه و آغاز فعالیت اقتصادی موسسات نیز در این زمان است و عمدتاً اگر قرار باشد رونقی اتفاق بیفتد باید در همین ماه‌ها باشد.»ستاریان گفت: «این وقایع باعث می‌شود بخش‌هایی که جاذب سرمایه هستند به‌ صورت خودکار بتوانند سرمایه افراد را به‌ سمت خود هدایت کنند.» با توجه به چشم‌انداز افزایشی قیمت مسکن در سال 1403، کارشناسان می‌گویند فرصت مناسبی برای خریداران مصرفی مسکن است تا واحد مورد نظر خود را خریداری کنند.
مهاجرت مستاجران تهرانی به سایر شهرها
هادی سرخوش، فعال بازار مسکن در گفتگو با اقتصاد ۲۴ گفت: از اواسط سال گذشته وضعیت بازار استیجاری در سال ۱۴۰۳ قابل پیش بینی بود تا جایی که حدود ۱۰ درصد از مستاجران تهرانی اقدام به بازگشت به شهر‌های اطراف تهران کردند.
به گفته این فعال بازار مسکن، بازخورد اجاره بها از تورم ناشی از سوء مدیریت‌ها و از همه مهمتر ادامه روند تحریم‌ها در اقتصاد ایران، بسیار سخت و شکننده بود، به طوری که آمار‌ها از افزایش ۱۵۰ درصدی اجاره بها در سال ۱۴۰۲ حکایت دارد!
سرخوش با اشاره به اینکه مستاجران هر ساله علاوه بر سایر هزینه‌های معیشتی، باید اجاره بهایی فراتر از نرخ تورم را نیز بپردازند، گفت:‌ امسال قطعاً تعداد متقاضیان رهن کامل خانه خیلی کمتر از سال‌های گذشته خواهد بود چراکه مردم با تورمی که با آن دست به گریبان هستند توان پس انداز نخواهند داشت و همین موضوع دلیلی بر افزایش تقاضا برای اجاره خانه خواهد شد.
کدام مستاجران وام ودیعه مسکن دریافت کردند؟
وی تصریح کرد: دولت از این روند به خوبی مطلع است، اما تنها کاری که در سال‌های گذشته در مقابل این وضعیت انجام داده است، دادن وعده برای پرداخت ودیعه مسکن بود که تنها جزئی از این جمعیت مستاجر توانستند این وام را دریافت کنند.
این کارشناس و فعال بازار مسکن با تاکید بر اینکه اجاره بها دغدغه بزرگ مستاجران در سال جاری خواهد بود، گفت: تورم اجاره بها از تهران به حاشیه شهر تهران رسیده و امروز این وسعت به شهر‌هایی مانند ورامین، فیروزکوه، پاکدشت، قرچک و درنهایت ۴۸ شهر‌ استان تهران رسیده است.
سرخوش ادامه داد: حاشیه نشینی دیگر نشانه فقر نیست چراکه اجاره بها در همین حاشیه‌ها سربه فلک کشانده و قیمت‌های غیر واقعی و بسیار گران جایگزین اجاره بهای حداقلی شده است.
وی ادامه داد: امروز و در همین ابتدای سال، یک واحد ۶۵ متری در فیروزکوه با ۱۰۰ میلیون پیش و ماهی ۳ و نیم میلیون اجاره داده می‌شود. این به عنوان نمونه مطرح شد و متاسفانه ارقام اجاره مسکن به شهروندان در شهر‌های اطراف تهران که حدود ۲ تا ۳ ساعت زمان برای تردد باید صرف کند بسیار بالا و حتی برای ادامه حضور غیر ممکن خواهد بود.
در همین حال رییس اتحادیه مشاوران املاک در پاسخ به این پرسش که قیمت‌ها در سال ۱۴۰۳ افزایشی است یا کاهشی؟ افزود: ما همه ساله یک تورمی را داریم. حتی اگر دولت بتواند تورم را مهار کند که البته به خیلی مسایل بستگی دارد، کار بزرگی انجام داده است.
گودرزی عنوان کرد: ما همیشه یک افزایش قیمتی را خواهیم داشت، اما امیدواریم در سال آینده با یک سیاست درست و آینده‌نگری در حوزه مسکن، شرایط متفاوت شود.وی تصریح کرد: ببینید، به طور معمول هر ساله ۲۵ درصد نسبت به سال قبل اجاره‌ها افزایش پیدا می‌کند. تعیین این اعداد و ارقام کار بدی نیست، در همه جای دنیا هم این اتفاق می‌افتد، ولی در ایران بستر آن هنوز فراهم نبوده و ابزار لازم برای این کار مهیا نیست.رییس اتحادیه مشاوران املاک متذکر شد: نکته این‌جاست که الان با سامانه خودنویسی که راه افتاده، دیگر رصد و نظارت و کنترلی در سطح جامعه باقی نمی‌ماند. یعنی متعاملین، چه مستاجر و چه موجر، خودشان با هر افزایش قیمتی می‌توانند قرارداد بنویسند.
بازار مسکن را رکود فرا گرفته است
در همین خصوص ایرج رهبر، رییس کانون سراسری انبوه‌سازان مسکن در گفت‌وگو با خبرآنلاین درباره وضعیت بازار مسکن در سال ۱۴۰۳ گفت: بازار مسکن در حال حاضر در حالت رکود است و خیلی خرید و فروش و معامله انجام نمی‌شود.وی افزود: البته ممکن است که امسال خرید و فروش تا حدی از رکود خارج شود که در این حالت، این احتمال وجود دارد که یک مقداری افزایش قیمت داشته باشیم.رییس کانون سراسری انبوه‌سازان با اشاره به خبر ورود چینی‌ها به بازار مسکن از اردیبهشت‌ماه امسال و اثر آن روی قیمت مسکن نیز تصریح کرد: درباره چینی‌ها در حدود ۲ سال هست که صحبت می‌کنند، ولی هنوز عملیاتی نشده است.رهبر متذکر شد: به نظر من تغییری در بازار مسکن حاصل نمی‌شود، چون تولید آن‌چنانی نخواهند داشت و در حدی است که الان انبوه‌سازان ما می‌سازند.وی تاکید کرد: به اعتقاد من این اتفاق در کاهش قیمت مسکن اثری ندارد، چون ما کمبود مسکن خیلی زیاد داریم و فاصله عرضه و تقاضا زیاد است.