کنترل پرخاشگری در میان بازیکنان و مربیان نیازمند ارایه آموزش در خصوص مهارت‌های کنترل هوش هیجانی از سوی باشگاه است و جریمه‌ها به تنهایی نمی‌تواند عامل بازدارنده‌ای باشد.
موضوع «پرخاشگری در فوتبال» یکی از چالش‌هایی است که در فوتبال کشور چه در میان بازیکنان و مربیان و چه در میان هواداران با آن مواجه هستیم و بارها شاهد درگیری بازیکنان با داور، با بازیکن حریف، درگیری بازیکنان با مربیان و حتی درگیری مربیان با مدیران بوده ایم. مسأله‌ای گستره آن به روی سکوهای ورزشگاه‌ها هم کشیده می‌شود و شاهد تخلفاتی همچون فحاشی، پرتاب بطری و سنگ و درگیری فیزیکی در بین تماشاگران بوده ایم.
به گزارش مهر، یکی از حوزه‌هایی که در فوتبال ایران نسبت به آن کم توجهی شده است حضور روانشناسان ورزشی در میان تیم‌ها است که بتوانند در موارد بحرانی، بازیکنان را راهنمایی کنند و کنترل خشم و هیجان را به آنها آموزش دهند.
احسان میرزاده، روانشناس حوزه ورزش، در گفت‌وگو با مهر، به تشریح وضعیت کنونی پرخاشگری در فوتبال ایران و تأثیرات آن بر هواداران پرداخت و پیش از هر چیز بر این مساله تاکید کرد که پرخاشگری در میان بازیکنان و تماشاگران منفک از جامعه نیست و در سطح جامعه هم شاهد افزایش پرخاشگری هستیم.
حضور روانشناسان در تیم‌ها ضروری است
این روانشناس ورزشی بر ضرورت کنترل خشم و هیجان در میان اهالی فوتبال پرداخت و گفت: در رشته ورزشی فوتبال حساسیت‌های زیادی وجود دارد و این رشته به دلیل جایگاه سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی که دارد و با دیگر حوزه‌های موجود در جامعه متفاوت است. این تفاوت آنجایی می‌توان مشاهده کرد که حتی سیاست مداران هم تمایل دارند وارد این حوزه شوند و همین امر بر اهمیت بالای این رشته در جامعه اشاره دارد. این حساسیت‌ها و تفاوت‌ها در کنار ذات این رشته، موجب می‌شود که هیجانات در فوتبال در اوج خود باشد.
وی ادامه داد: اهالی ورزش و کسانی که در بطن فوتبال حضور دارند باید بتوانند بر رفتار خود کنترل داشته باشند چرا که هرگونه پرخاشگری از سوی آنها به راحتی به روی سکوها کشیده می‌شود. هوش هیجانی به این معناست فرد نسبت به خود و محیط خود آگاهی داشته باشد بتواند هیجانات خود را کنترل کند که می‌تواند شادی بیش از حد و یا خشم بیش از حد باشد. فدراسیون فوتبال اخیراً در بحث صدور مجوز حرفه‌ای، دوره‌هایی را به صورت اجباری برای باشگاه‌ها برگزار می‌کند که یکی از این کلاس‌ها کنترل هوش هیجانی است. این دوره‌ها به باشگاه‌ها این آگاهی را می‌دهد که در حوزه‌های مربوط به روانشناسی ورزش وارد شوند و نسبت به آن حساسیت به خرج دهند.
این پژوهشگر درخصوص ضرورت حضور روانشناسان در تیم‌های ورزشی گفت: در تیم‌های لیگ برتری روانشناسان ورزشی جایگاه چندانی ندارند و به جز چند تیم محدود، به صورت پیوسته روانشناسان حضور دارند. تیم‌ها به دلایل مختلفی ممکن است دچار هیجانات مختلف شوند و روانشناسان ورزشی هستند که می‌توانند به بازیکنان، مربیان و مدیران کمک کنند که بتوانند در مواقع بحرانی هیجانات خود را کنترل کنند.
تبعات نبود آموزش‌های روان شناختی را در جام ملت‌ها دیدیم
تیم‌ها باید بتوانند این مساله را به بازیکنان و مربیان خود بیاموزند که تنها در حوزه مسائلی که تحت کنترل آنها است دخالت کنند و برای نمونه اعتراض آن‌ها به سوت داور نمی‌تواند مؤثر واقع شود. نمونه بارز چنین مسأله‌ای را در جام ملت‌های آسیا در سال ۲۰۲۱ دیدیم که اعتراض بی مورد بازیکنان تیم ملی به داور در دیدار با ژاپن در مرحله نیمه نهایی موجب از بین رفتن ساختار تیمی و شکست برابر این تیم شد. در جام ملت‌های ۲۰۲۴ هم همین مساله تکرار شد و تیم ایران یکی از تیم‌هایی بود که بیشترین اعتراضات را در مسابقات داشت.
نحوه مداخله فدراسیون فوتبال و کمیته انضباطی بازدارنده نیست
کمیته انضباطی فدراسیون فوتبال تلاش می‌کند با اعمال جریمه علیه بازیکنان یا افراد متخلف رفتار آنها را کنترل کند. احسان میرزاده معتقد است این جرایم نمی‌تواند نقش بازدارنده داشته باشد و باید به صورت ریشه‌ای و با آموزش صحیح چنین رفتارهایی را کنترل کرد. وی در این خصوص گفت: مجریمه‌هایی که کمیته انضباطی علیه پرخاشگری‌های بازیکنان انجام می‌دهد اگر مؤثر بود باید میزان تخلفات سال به سال کمتر می‌شد در حالی که این اتفاق نیفتاده است. به این دلیل که به این مساله به شکل ریشه‌ای پرداخته نشده است. جریمه یک راه حل موضعی است که به صورت کوتاه مدت و مقطعی است نتیجه بخش باشد اما بازیکن متخلف ممکن است در صورتی که در شرایط دیگری قرار بگیرد همان رفتار را حتی به شکلی شدیدتر مرتکب شود.
وی ادامه داد: جریمه‌های چند میلیون تومانی نمی‌تواند برای بازیکنی که چندین میلیارد تومان درآمد دارد مؤثر واقع شود. محرومیت‌ها هم شکل دیگری از جریمه است که ممکن است اثرات طولانی مدت تری داشته باشد اما مساله اینجاست که در فوتبال ایران شاهدیم جریمه محرومیت به سختی اتفاق می‌افتد. در هفته‌های اخیر شاهد بودیم که یک بازیکن به هواداران تیم حمله کرده بود و از سوی کمیته انضباطی برای این بازیکن جریمه محرومیت تعلیقی در نظر گرفته شد در حالی که این جسارت وجود نداشت که برخورد قاطع‌تری با او انجام شود. نمونه تاریخی این اتفاق اریک کانتونا است که پس از درگیری با یکی از هواداران به مدت ۶ ماه از فوتبال محروم شد. هرچند چنین سخت گیری هم تبعاتی دارد اما جریمه‌ها باید طوری باشد که نقش بازدارندگی داشته باشد و بتواند از تکرار مجدد آن چه برای بازیکن متخلف و چه در دیگر بازیکنان، مؤثر واقع شود. از منظر روانشناسی، مهمترین مساله برای بازیکنان این است که بتوانند در شرایط بحرانی، خشم خود را کنترل کنند. همه انسان‌ها با خشم مواجه می‌شوند اما کنترل آن جز با آموزش امکان پذیر نیست.
پرخاشگری بازیکنان و مربیان به جامعه تسری پیدا می‌کند
این روانشناس ورزشی در خصوص تأثیر پرخاشگری بازیکنان بر هواداران و تماشاگران گفت: در روانشناسی ورزشی با مبحثی به نام «تسهیل اجتماعی» مواجه هستیم که براساس آن اگر جمعی در حال انجام کاری باشد افرادی که در این جمع قرار می‌گیرند راحت تر و بهتر این کار را انجام می‌دهند. نمونه چنین مسأله‌ای را می‌تواند در دوچرخه سواری دید که فرد دوچرخه سوار از به صورت جمعی به این کار بپردازد رکورد بهتری نسبت به زمانی که تنها این کار را انجام می‌دهد از خود به جا می‌گذارد. اگر فردی وارد ورزشگاه شود و در جمع تماشاگران قرار بگیرد در صورتی که روی سکوها پرخاشگری رخ بدهد اگر مرتبه اول تماشا کند در مراتب بعدی او هم چنین رفتاری را انجام می‌دهد و این رفتار در بین همه افراد تسری پیدا کند. به همین دلیل اهمیت دارد که آموزش‌های مربوط به کنترل خشم و هیجان آموزش داده شود.
آموزش، رکن اصلی اصلاح رفتارهای ناهنجار است
وی در پایان بر لزوم وجود آموزش تاکید کرد و گفت: اگر مربی این توانایی را داشته باشد و فرد آرامی باشد به تبع آن تماشاگر آرامی هم خواهیم داشت. اینکه مربی بتواند رفتارهای خود را کنترل کند و در کنفرانس خبری یا در رسانه‌ها از تماشاگران بخواهد که ادب را رعایت کنند حتماً تأثیرگذار است اما وقتی مربیان انواع پرخاشگری را از خود نشان می‌دهند نمی‌توان از تماشاگران انتظار آرامش داشت. این مساله برای بازیکنان هم صادق است.
برای مسابقات مهمی مانند دربی که برگزار می‌شود نمی‌توان به صورت کوتاه مدت اقدامی در خصوص بهبود رفتار تماشاگران انجام داد. اینکه بگوییم دربی یک بازی مثل دیگر بازی‌ها است سخنی بیهوده است. این بازی بی گمان با دیگر بازی‌ها تفاوت دارد و همانطور که برای آن از سیستم کمک داور ویدئویی استفاده می‌کنیم باید در بحث آموزش هم وارد شد و تلاش کرد در بلندمدت، نسبت به اصلاح رفتار هواداران و فرهنگ هواداری اقدام کرد.