کد خبر: 26963 | صفحه ۳ | جامعه | تاریخ: 06 اردیبهشت 1403
بیداد بحران فرونشست در 359 دشت کشور
ایران ایستاده در کانون فرونشست
گروه جامعه - رئیس بخش خطرپذیری مرکز تحقیقات راه و شهرسازی اخیرا گفت: «محاسبات انجامشده نشان میدهد که چیزی حدود ۴٩ درصد جمعیت کل ایران بر روی پهنههای فرونشستی یا مجاورت آن سکونت دارند.»
علی بیتالهی درباره مطالعات انجامشده برای شناسایی اینکه چه میزان جمعیتی از ایران که در پهنه فرونشستی سکونت دارد، اظهار کرد: «در این باره گزارشی تهیه کردهام که در این گزارش نقشههای فرونشستی و سکونتگاههای جمعیتی شهری و روستایی را بررسی کردم و تطابق دادم، مطالعات نشان میدهد که متاسفانه محدودههای جمعیتی عمده و کلان کشور مانند تهران، مشهد، شیراز، کرمان و از همه مهمتر اصفهان و چند کلان شهر دیگر دقیقا در محدوده فرونشستی قرار دارند یا مجاورت و حاشیه زونهای فرونشستی واقع شدهاند.»به گزارش ایلنا، وی ادامه داد: محاسبات انجام شده نشان میدهد که چیزی حدود ۴٩ درصد جمعیت کل ایران بر روی پهنههای فرونشستی یا مجاورت آن سکونت دارند.
رئیس بخش خطرپذیری مرکز تحقیقات راه و شهرسازی تاکید کرد: خصلت فرونشست زمین این است که هر روز ادامه دارد و استنباط میشود که اگر همین روال ادامه پیدا کند این زونهای مجاورت فرونشست هم جزو پهنههای فرونشست خواهند شد و به این پهنه میپیوندند و وسعت فرونشست افزایش پیدا میکند.
بیتالهی افزود: مساحت زونهای فرونشستی در کشور نسبت به ۵ سال گذشته حدود ٣ برابر افزایش پیدا کرده و رشد پهنه خصوصیت فرونشست است.وی گفت: باید توجه داشت که این حجم جمعیت و ساخت و سازها، ساختمانها و زیرساختها و شریانهای حیاتی تحت تاثیر این موضوع هستند و کاهش این ریسک نگاه ویژهای را میطلبد.
مشهد کانون بحران فرونشست
در همین حال اما معاون ادارهکل زمینشناسی و اکتشافات معدنی منطقه شمالشرق اعلام کرد: «مطابق با آخرین اطلاعات در همه مناطق میزان فرونشست افزایش یافته که بحرانیترین مناطق در محدوده شهر مشهد، دشت مشهد ـ چناران در شمال باختری و منطقه جنوب خاوری یعنی دشت نریمانی از تنگلشور تا دشت سرخس است.»
هادی شریفی درخصوص وضعیت فرونشست دشتهای استان خراسان رضوی گفت: «زمان ورود جدی مسئولان استانی به بحث فرونشست در استان به سال ۱۳۸۸ و ایجاد کارگروه مشترک با اداره کل راه و شهرسازی بازمیگردد که متاسفانه با منحل شدن این کارگروه در سال ۱۳۹۸ تمرکز و محوریتی که در این مبحث و به طور کلی پایش مخاطرات زمینشناختی وجود داشت، از بین رفت و از حالت یکپارچه خارج شد.»
به گزارش ایسنا، شریفی با بیان اینکه آخرین مطالعات انجام شده در حوزه پایش فرونشست دشتهای بحرانی استان خراسانرضوی در سال ۱۳۹۸ بوده است، خاطرنشان کرد: بر مبنای پردازش دادههای رادار، برداشتهای میدانی و محیطی، بررسی دادههای ژئوفیزیک، ژئوتکنیک و آب زمینشناختی، تصاویر پهپادی و توپوگرافی نرخ نشست برآورد شده و گزارشهای تفکیکی از نقاط دارای حساسیت زیاد به نهادهای ذیربط ارسال شده و علاوه بر آن اطلاعات رقومی کلیه نقشههای تهیه شده جهت بهرهبرداری و ارزیابی ریسک اجرای پروژههای عمرانی در اختیار ادارات استانی قرار داده شده است.
وی ضمن ارائه نتایج مطالعات میدانی با بیان اینکه در حال حاضر به طور مستمر دادههای جدید به این پژوهش اضافه شده و نقشهها بهروز شده است، تصریح کرد: مطابق با آخرین اطلاعات در همه مناطق میزان فرونشست افزایش یافته که بحرانیترین مناطق در محدوده شهر مشهد دشت مشهد-چناران در شمال باختری و منطقه جنوب خاوری یعنی دشت نریمانی از تنگلشور تا دشت سرخس است.
ایران جزو 31 کشور در معرض خشکسالی
شریفی با اشاره به اینکه ایران جزو ۳۱ کشور در معرض خشکسالی و کم آبی شدید است، اظهار کرد: کشاورزی سهم زیادی از آب مصرفی در کشور را به خود اختصاص داده و طبق برآوردهای میدانی سازمان زمینشناسی در کل استان خراسان رضوی، دشتهای مشهد، نیشابور، بردسکن، کاشمر، سبزوار، جوین از بحرانیترین دشتهای استان هستند که در میان آنها دشت بردسکن دارای فراوانترین عوارض سطحی ناشی از فرونشست و دشت نیشابور دارای بیشترین تاسیسات در معرض خطر ناشی از فرونشست زمین و عوارض سطحی ناشی از آن است.
وی همچنین پیشنهاداتی برای جلوگیری از بحران فرونشست زمین مطرح کرد و گفت: باید تعارف را با یکدیگر کنار بگذاریم و در ابتدا واقعیت کمآبی و بحران جدی منابع آب و خشکسالی را بپذیریم و اطلاعرسانی در مورد پیامدهای آن رت به خصوص خسارتهای ناشی از فرونشست زمین به صورت عمومی و به دور از ایجاد خوشبینی کاذب در این حوزه انجام دهیم.
بازنگری در ارزش آب
وی تاکید کرد: بازنگری جدی در ارزش واقعی آب، بازچرخانی آن و تامین آب صنعت از پساب شهری و آبهای نامتعارف، کاهش هدر رفت شبکه انتقال و توزیع آب، توسعه و تکمیل و احداث شبکه پایش کمی و کیفی آبخوانهای کشور و نظارت کامل بر مصارف آب، پتانسیلیابی، شناسایی و حفظ منابع آبی جدید برای گذر ایمن از بحرانهای خشکسالی پیشرو، تدوین دستورالعملهای کنترلی و تشویقی افزایش واردات آب مجازی به کشور و کاهش صادرات آب مجازی از کشور، استفاده از روش انتقال آب مجازی بهجای انتقال آب بین حوضهای، جلوگیری و ممنوعیت حفر چاه جدید، کفشکنی و جابهجایی چاهها در دشتهای ممنوعه بحرانی و دارای عوارض فرونشست زمین (مگر در شرایط خاص و برای تامین آب شرب با اجازه شورای عالی آب)، عدم تخصیص آب کارست برای مصارف غیر از شرب، کاهش سهم آب زیرزمینی بخش کشاورزی در یک برنامه زمانی میان مدت، ممنوعیت کامل و کنترل شدید آلودهسازی منابع آب و خاک، توقف کامل بازنگری مجدد و بهینهسازی طرحهای احداث سدها، تونلها و شبکههای انتقال آب بین حوضهای مگر در راستای تغذیه آبخوان و کنترل سیلاب و به شکل محدود، توسعه بهرهگیری از دستگاههای آبشیرینکن در مناطق ساحلی و کویری از جمله پیشنهادات و راهکارهای ممکن برای جلوگیری از فرونشستهای زمین است.
معاون ادارهکل زمینشناسی و اکتشافاتمعدنی منطقه شمالشرق، خاطرنشان کرد: توجه جدی به تجارت آب مجازی و تعیین و درج میزان آن بر روی همه محصولات اصلی مصرفی در جهت توسعه فرهنگ کاهش مصرف آب، توسعه و حمایت از صنایع ساختمانی کمآببر، لزوم نظارت و تایید سازمان زمینشناسی کشور در مطالعات مکانیابی کلیه طرحهای کلان کشور و اجباری شدن تدوین پیوست مخاطرات فرونشست و گسلها در طرحهای مکانیابی کشور برای پرهیز از سرمایهگذاری در مناطق ناامن و پرخطر و کاهش خسارت اقتصادی ناشی از فرونشست زمین در کشور، توسعه کشور بر مبنای آمایش سرزمین، تجمیع سازمانهای مرتبط با مدیریت بحران خشکسالی برای گذر ایمن کشور از شرایط بحرانی پیشرو از دیگر راهکارهای ممکن برای جلوگیری از فرونشستهای زمین است.
به نقل از روابط عمومی سازمان زمینشناسی و اکتشافاتمعدنی کشور، شریفی در تبیین نتایج پروژه انجام شده تطبیق گسلهای شهری شهر مشهد با گسلهای یکپارچه استان خراسان رضوی توسط سازمان زمینشناسی و اکتشافاتمعدنی، خاطرنشان کرد: طبق نقشه یکپارچه گسلهای استان که با همکاری زندهیاد دکتر نادری تهیه شده، از تعداد ۱۷ هزار و ۴۲۸ گسل فعلی در استان، ۵۵ گسل فعال و ۴۵ گسل فعال احتمالی است.وی خاطرنشان کرد: در مورد شهر مشهد طبق نقشه نهایی طرح دقیقسازی گسلهای شهر مشهد، گسل طوس و گسل کشفرود در شمال مشهد؛ فعال و گسل جنوب مشهد علیرغم نداشتن فعالیت لرزهای تاریخی و دستگاهی به دلیل طول زیادی و قرار گرفتن به موازات گسل فعال سنگ بست شاندیز و از طرفی قرارگیری در لبه پهنه بلند مرتبهسازی بسیار حائز اهمیت است و ممکن است با فعالیت هر یک از گسلهای فعال شمال و جنوب مشهد فعالیت لرزهای داشته باشد.
359 دشت در معرض فرونشست
معاون وزیر نیرو در امور آب و آبفا با بیان اینکه حدود ۳۵۹ دشت کشور دچار فرونشست است، گفت: ۲۸درصد چاههای کشاورزی معادل ۱۱۷هزار حلقه چاه در دشتهای با نرخ فرونشست بیش از ۱۰ سانتیمتر حفر شده است.
محمد جوانبخت، مدیرعامل شرکت مدیریت منابع آب ایران در کارگاه آموزشی «حکمرانی آبهای زیرزمینی: درسآموختهها، چالشها و راهکارها» اظهار کرد: «آب کالایی باارزش و غیرقابل جایگزین در توسعه اقتصادی و اجتماعی کشورها و یکی از مؤلفههای مهم در حفظ تعادل و پایداری اکوسیستم و محیط زیست بهشمار میآید؛ همچنین آب، یکی از پارامترهای اثرگذار در آمایش سرزمین و توسعه کشورهاست.»
به گزارش تسنیم، جوانبخت با بیان اینکه آب زیرزمینی بهعنوان یک منبع استراتژیک، از اهمیت بالایی برخوردار است، افزود: آب زیرزمینی بهعنوان بزرگترین منبع آب شیرین در زمین طی نیم قرن اخیر بهشکل بیرویهای برای مصارف کشاورزی، شرب و صنعت مورد بهرهبرداری قرار گرفته و متأسفانه اثرات نامطلوب محیطزیستی همچون فرونشستها را در پی داشته است.
وی با اعلام اینکه در بسیاری از آبخوانهای جهان نرخ برداشت آب زیرزمینی بسیار بالاتر از تغذیه آن است، گفت: این مسئله سبب شده است منابع آب زیرزمینی بهتدریج تحت تنشهای کمّی و کیفی قابلتوجهی قرار بگیرد.
۶۵ درصد کل برداشت آب زیرزمینی جهان توسط پنج کشور از جمله ایران
مدیرعامل شرکت مدیریت منابع آب ایران ادامه داد: برداشت از آب زیرزمینی تنها در هند، ایالات متحده، چین، پاکستان و ایران حدود ۶۵ درصد از کل برداشت آب زیرزمینی جهان را تشکیل میدهد و این پنج کشور حدود ۷۰ درصد از آب کشاورزی را در اختیار دارند که برای آبیاری بخش عمدهای از این اراضی از منابع آب زیرزمینی استفاده میشود.
وی اضافه کرد: رشد جمعیت، افزایش شهرنشینی و تغییر در سبک و الگوی زندگی سبب افزایش مصرف آب میشود که بخش قابلتوجهی از آن، از آب زیرزمینی تأمین میشود که این امر منجر به ناپایداری منابع آب زیرزمینی شده است.
جوانبخت بیان داشت: یافتهها و تجارب نظری و علمی کشورها حاکی از آن است که تنظیمگری و سیاستگذاری در برداشت آب زیرزمینی و جلوگیری از اُفت آن صرفاً از طریق تدوین مقررات و کنترل از سوی دولتها بسیار دشوار است. بخش مهمی از این مشکل ریشه در ماهیت آب زیرزمینی دارد که جزو منابع عمومی مشترک محسوب میشود و بهرهبرداری پایدار از آن نیازمند تحقق یک کوشش جمعی است.
سه دهه افُت مستمر منابع زیرزمینی در ایران
وی خاطرنشان کرد: کشور ما نیز با داشتن نزدیک به یک میلیون چاه، حدود سه دهه افت مستمر منابع زیرزمینی را تجربه کرده است که بخشی از این افت، ناشی از تجارت آب مجازی از طریق صادرات محصولات کشاورزی و فراوردههای غذایی میتواند باشد، هرچند در سالهای اخیر با وضع برخی قوانین و تمهیدات عوارضی تلاش شده است از این نوع صادرات جلوگیری شود.
معاون وزیر نیرو در امور آب و آبفا با اشاره به کلیاتی از سیمای منابع و مصارف آب کشور بیان داشت: متوسط بارندگی سالانه کشور حدود یکسوم متوسط بارندگی جهانی است. کل حجم آب تجدیدپذیر کشور نیز براساس آخرین برآوردها حدود ۱۰۳ میلیارد مترمکعب تخمین زده میشود که در شرایط حاضر بیش از ۹۰ درصد آن، دو برابر شاخصهای جهانی مصرف میشود.جوانبخت خاطرنشان کرد: طی چند سال اخیر، برنامه سازگاری با کم آبی از برنامه هایی است که تلاش کرد با ایجاد وفاق بین دستگاههای اثرگذار در مدیریت منابع آب، برنامهای را برای کاهش برداشت از منابع آب زیرزمینی و حفظ این منابع استراتژیک پیشنهاد وعملی کند، اما تقریبا تمام این برنامهها به جای تکیه بر مدیریت تقاضا، متکی بر مدیریت مصرف آب بوده و عملا توفیق چندانی در مدیریت آب زیرزمینی و احیای آن نداشته است.
نقشه راه آب کشور
وی با اشاره به نقشه راه آب کشور، تدوین این برنامه را در راستای رفع ناترازی بین منابع و مصارف آب متکی بر مدیریت تقاضا دانست و گفت: توجه ویژه به شاخصهای اجتماعی و اقتصادی در مدیریت آب در دستور کار قرار گرفته است.
جوانبخت با بیان اینکه در نقشه راه آب کشور، به گونهای برنامهریزی شده تا آب مانعی برای توسعه و پیشرفت کشور نباشد، گفت: در این نقشه تلاش شده تا اشتغال جامعه در حد مطلوب باشد، تولید ناخالص داخلی به ازای واحد آب مصرفی، ولی در کل افزایش یابد و مبتنی بر نقشه راه آب کشور، میزان مصرف آب زیرزمینی از حدود ۵۰ میلیارد مترمکعب در سال در شرایط کنونی، به حدود ۲۵ میلیارد مترمکعب در افق سال ۱۴۲۰ برسد.مدیرعامل شرکت مدیریت منابع آب ایران افزود: براساس نقشه راه اب کشور، ارزش افزوده تولیدی بخشهای مختلف کشاورزی، صنعت و خدمات به نسبت وضع موجود نیز ارتقاء خواهد یافت.