هفده روز از زمستان هم گذشت، اما تکلیف بودجه سال آینده هنوز روشن نشده است. و اکنون دیگر به نظر می‌رسد تقدم برنامه هفتم توسعه بر لایحه بودجه ۱۴۰۲ باعث شده که مجلس از اعلام وصول لایحه بودجه امتناع کند؛ این در شرایطی است که دولت لایحه بودجه را عصر روز دوشنبه، پنجم دی‌ماه به مجلس ارسال کرده است. آنطور که حسینعلی حاجی‌دلیگانی، نایب رییس کمیسیون برنامه و بودجه مجلس گفته، «براساس آنچه که قبلا رییس مجلس گفته، مجلس تا زمانی که تکلیف برنامه ۵ ساله هفته توسعه مشخص نشود، لایحه بودجه سال آینده را اعلام وصول و بررسی نمی‌کند.»
حال شنیده‌ها حاکی از آن است که سه دوازدهم شدن بودجه قوت گرفته است. طبق اظهارات جبار کوچکی‌نژاد، عضو کمیسیون برنامه و بودجه، «دولت در ارائه لایحه بودجه به مجلس یک ماه تاخیرداشته و با تاخیر بودجه را تحویل دارد و این در حالی است که عده‌ای در مجلس اصرار دارند که دولت در ابتدا برنامه هفتم را ارائه دهد و مشخص است که این دعوا بر سر بودجه و برنامه هفتم، مشکلاتی را در کشور اضافه می‌کند.»
به گفته او، «برای فعالان اقتصادی و سرمایه‌گذاران سند بودجه و برنامه هفتم بسیار مهم است؛ حال اینکه هر دوی این سند در ابهام هستند و همین ابهام آسیب‌هایی را به اقتصاد وارد می‌کند.»
کوچکی‌نژاد عنوان کرده؛ «آیین‌نامه داخلی می‌گوید اگر ١۵ آذر بودجه تحویل نشد و در صورت ارائه با تاخیر، کار به ارائه بودجه سه دوازدهم می‌کشد. مجلس هفته آینده مشغول کار خواهد بود، اما هفته بعد آن، نمایندگان در حوزه انتخابی مشغول به کار خواهند بود و ارائه بودجه به بهمن ماه می‌افتد.»
وی متذکر شده؛ «بهمن ماه دیگر زمانی نیست که مجلس بتواند به بررسی بودجه در دو ماه باقی‌مانده بپردازد. در این شرایط تنها راه ارائه بودجه سه دوازدهم است.»
مهدی پازوکی، کارشناس اقتصادی در واکنش به بلاتکلیفی بودجه سال آینده و برنامه هفتم توسعه می‌گوید: «دولت سال گذشته هم که بودجه را ارائه داد، جز این‌که هزینه‌های دولت را افزایش داد، کار دیگری نکرده بود. الان هم به بهانه برنامه هفتم توسعه، بودجه را دیر به مجلس ارائه دادند. این در حالی است که این اتفاق در این شرایط اثر منفی در اقتصاد دارد.»
وی می‌افزاید: «به نظر من این بلاتکلیفی، انتظارات تورمی را در جامعه به دلیل بی‌انضباطی مالی بیشتر می‌کند. اتفاقا این‌جا انتظار از مجلس است که از دولت بخواهد تکلیف برنامه را روشن کند.»
لطفا برنامه 7000 صفحه ای را منتشر کنید
این کارشناس اقتصادی تصریح می‌کند: «دولت ۱۶ ماه است که مستقر شده است. در این مدت چه می‌کرده است؟ برنامه را ارائه می‌داد. اگر به خاطر داشته باشید، آقای رییسی در انتخابات ریاست‌جمهوری اعلام کرده بود که من ۷ هزار صفحه برنامه دارم. لطف کنند ۷ صفحه را منتشر کنند.»
پازوکی عنوان می‌کند: «من اعتقاد دارم این کار به بی‌انضباطی اقتصادی و پولی می‌انجامد. ما وقتی با انضباط کار می‌کنیم و نظم در سیستم بودجه‌ریزی و نظم در ارائه برنامه وجود دارد، این قطعا به نفع منافع ملی و توسعه و پیشرفت کشور است. در حال حاضر اقتصاد ایران به شدت از بی‌انضباطی رنج می‌برد.»
وی با تاکید بر اینکه قرار نیست فیل هوا کنیم، می‌گوید: «الان هم سیاست خارجی و هم سیاست داخلی ایراداتی دارد و در این شرایط به طور قطع تیم اقتصادی دولت باید احیا شود.»
این کارشناس اقتصادی یادآور می‌شود: «برنامه هفتم توسعه را که یک‌شبه نمی‌نویسند؛ سوال این‌جاست که دولت در ۱۶ ماه گذشته چه می‌کرده است؟»
برنامه و بودجه در حد کاغذ است
اما در شرایطی بررسی بودجه سال آینده معطل برنامه هفتم توسعه‌ای مانده که برخی کارشناسان اعتقاد دارند که تاکنون بودجه‌ها و برنامه‌های توسعه‌ای فقط در حد چند برگ کاغذ بوده‌اند و هر کدام برای خود کار کرده‌اند. غلامرضا سلامی، کارشناس اقتصادی در گفتگو با خبرگزاری خبرآنلاین در این خصوص موضوع می‌گوید: «در حال حاضر برنامه‌های توسعه‌ای برای خودشان کار می‌کنند و بودجه هم برای خود کار می‌کند. کدام برنامه ما در این سال‌ها طبق آنچه که برنامه‌ریزی شده بوده، اجرا شده است.»
وی می‌افزاید: «ما در هر برنامه توسعه‌ای از رشد اقتصادی ۸ درصدی صحبت می‌کنیم. چه زمانی به این رشد اقتصادی رسیدیم؟ چه زمانی به ارتقای بهره‌وری رسیده‌ایم؟ اصلا چه زمانی تلاشی کردیم که به اهداف برنامه برسیم؟ همه اقدامات، برخلاف هدف‌گذاری‌های برنامه بوده است.»
این کارشناس اقتصادی تصریح می‌کند: «تا زمانی که اقتصاد در خدمت سیاست باشد، زیاد نمی‌شود روی هدف‌گذاری‌ها تمرکز کرد. وقتی سیاست در خدمت اقتصاد باشد، می‌توان از این مسایل انتظاری که در همه جای دنیا هست، داشته باشید.»
سلامی عنوان می‌کند: «این‌که حالا برنامه هفتم باشد یا نباشد، سوال این‌جاست که در برنامه ششم یا پنجم چه کردیم یا چه اقدامی طبق برنامه صورت گرفت؟ چه ارتباطی بین بودجه و برنامه اصولا دیده‌ایم که الان نگران باشیم برنامه هفتم آمده یا نیامده است؟»
وی یادآور می‌شود: «برنامه‌های توسعه‌ای اصلا در کشور ما مفهوم خود را از دست داده است و استراتژی اقتصادی نداریم.»
بودجه چند دوازدهم تصویب خواهد شد
از سوی دیگر عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس با اشاره به عدم ارسال همزمان لایحه بودجه سال ۱۴۰۲ با برنامه هفتم توسعه به مجلس، گفت: احتمال دارد بودجه سال آینده دو یا سه دوازدهم تصویب شود؛ باید ببینیم چقدر کار طول می‌کشد.
چند دوازدهم شدن بودجه به نظر می‌رسد قطعی است؛ این را در صحبت و اظهارات نمایندگان مجلس به خوبی می‌شود حس کرد؛ آن هم به دلیل عدم تعیین‌تکلیف برنامه هفتم توسعه. این در شرایطی است که دولت بودجه را عصر پنجم دی‌ماه بدون برنامه هفتم به مجلس ارسال کرد و مجلس در واکنش به این موضوع، اعلام کرد بودجه را اعلام وصول نمی‌کند.
دولت با تاخیر ۲۰ روزه، آن هم برخلاف روال سابق که رییس‌جمهور با حضور در صحن علنی، لایحه بودجه را تقدیم رییس مجلس می‌کند، بدون سروصدا و در سکوت بودجه را به مجلس ارسال کرد، اما مجلس به دلیل این‌که دولت هنوز برنامه هفتم توسعه را به مجلس ارسال نکرده، از اعلام وصول لایحه بودجه ۱۴۰۲ سر باز زد و گفت تا برنامه هفتم توسعه به مجلس نیاید، از اعلام وصول لایحه بودجه سال جدید خبری نیست.
طبق قانون دولت باید اول برنامه پنج‌ساله هفتم توسعه را تقدیم مجلس می‌کرد سپس لایحه بودجه را می‌فرستاد و براساس آن برنامه، بودجه تنظیم می‌شد. اما بر اساس میل خودش و برخلاف نظر مجلس، با وجود اینکه بیش از یک سال از اتمام زمان قانونی برنامه ششم توسعه می‌گذرد، اول لایحه بودجه ۱۴۰۲ را به مجلس فرستاده است.
در این شرایط، شنیده‌ها حاکی از آن است که همچنان برنامه هفتم توسعه در دولت نهایی نشده و احتمالا تا پایان دی‌ماه نیز برنامه به مجلس نخواهد رفت. این در حالی است که کارشناسان در انتقاد به دیرکرد دولت در تدوین برنامه هفتم توسعه، عنوان می کنند که دولت ۱۶ ماه برای نوشتن برنامه فرصت داشت و نوشتن برنامه، یک شبه نیست.
تاخیر جایز نیست
در همین خصوص سید محمدرضا میرتاج‌الدینی، نایب رییس کمیسیون برنامه و بودجه مجلس در گفت‌وگو با خبرآنلاین درباره آخرین وضعیت لایحه بودجه سال آینده می‌گوید: هنوز خبری نیست. دولت لایحه را به مجلس فرستاده و لایحه بودجه در اختیار هیات رییسه است، منتها به دلیل این‌که برنامه هفتم هنوز آماده نشده، هیات رییسه اعلام وصول نکرده است.
وی می‌افزاید: در حال حاضر برنامه هفتم توسعه در مراحل نهایی در دولت قرار دارد و ممکن است این ماه به پایان برسد و دولت در حال نوشتن برنامه هفتم است.
نایب رییس کمیسیون برنامه و بودجه مجلس عنوان می‌کند: در شرایط کنونی به نظر می‌رسد راه این باشد برنامه به مدت ۶ ماه تمدید شود تا بودجه سال آینده تصویب شود.میرتاج‌الدینی تصریح می‌کند: بررسی و تصویب برنامه هفتم در مجلس زمان می‌برد. به همین دلیل بهتر است که برنامه ششم تمدید شود تا بودجه ۱۴۰۲ براساس برنامه ششم و سیاست‌های برنامه هفتم نوشته شود.
وی متذکر می‌شود: اگر برنامه ششم تمدید شود، نیازی به یک دوازدهم یا سه دوازدهم شدن بودجه نیست. در کل زمانی که بودجه اعلام وصول شود، برای این موضوع تصمیم‌گیری خواهد شد.
نایب رییس کمیسیون برنامه و بودجه مجلس در واکنش به این موضوع که عدم تصویب بودجه سال آینده منجر به بی‌انضباطی مالی می‌شود، یادآور می‌شود: بودجه به‌ هرحال برنامه یک ساله کشور است و نظر من این است که نباید تصویب بودجه به تاخیر بیفتد.میرتاج‌الدینی خاطرنشان می‌کند: من موافق این‌که بودجه چند دوازدهم شود، نیستم و امیدوارم هیات رییسه برای این موضوع تدبیری کند و تاخیر بیش از این جایز نیست.
بودجه دو یا سه‌ دوازدهم می‌شود
جعفر قادری، عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس نیز در گفت‌وگو با خبرآنلاین درباره وضعیت لایحه بودجه سال ۱۴۰۲ می‌گوید: خبری هنوز از لایحه بودجه نیست و دولت لایحه بودجه را به مجلس فرستاده و مجلس هم اعلام وصول نکرده است.
وی با اشاره به این‌که دلیل عدم اعلام وصول لایحه بودجه در مجلس، برنامه هفتم توسعه است، می‌افزاید: شخصا معتقدم که با توجه به این‌که زمان در حال سپری شدن است و برای بررسی بودجه دیر می‌شود، بهتر است بودجه را در مجلس بررسی کنند و هر زمانی که برنامه هفتم توسعه به مجلس ارسال شد، بررسی بودجه را متوقف کنند و برنامه را بررسی کنند و در ادامه، بودجه نیز در مجلس بررسی شود.
عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس تصریح می‌کند: در حال حاضر برنامه هفتم هنوز در کارگروه‌ها است و به جلسه هیات دولت نرفته است. فکر می‌کنم تا دو سه هفته دیگر هم به هیات دولت نرود.
قادری عنوان می‌کند: احتمال دارد در این شرایط بودجه دو یا سه دوازدهم شود؛ باید ببینیم چقدر کار طول می‌کشد.