گروه فرهنگ و هنر - محمود گبرلو پس از اشاره به چند معضل اصلی سینمای ایران به وزیر آتی فرهنگ و ارشاد توصیه کرد که در اسرع وقت دبیر مناسبی برای جشنواره فیلم فجر انتخاب کند، کسی که بستر مناسبی برای حضور گسترده هنرمندان فراهم کند تا مانند سه سال گذشته شاهد حضور کم هنرمندان و کم رونق بودن جشنواره نباشیم.
این روزها، این پرسش که چه کسی به عنوان وزیر فرهنگ‌وارشاد آتی معرفی می‌شود، تبدیل به یک دغدغه شده و همه منتقدان و اهالی سینما به نحوی تلاش می‌کنند تا معضلات امروز فرهنگ و هنر کشور و سینمای ایران را به گوش وزیر و رییس سازمان سینمایی بعدی برسانند، دغدغه‌هایی از قبیل تقسیم هنرمندان به خودی و غیرخودی، کنار گذاشته شدن هنرمندان، نگاه‌های خصمانه به جامعه هنری و وجود رانت در سینما از موضوعاتی است که منتقدان علی الخصوص محمود گبرلو در گفت‌وگو با خبرآنلاین به آن اشاره کرده و در ادامه می‌خوانید.
در حال حاضر کابینه دولت در حال تغییر است و قرار است وزیر فرهنگ‌وارشاد اسلامی جدید و رئیس سازمان‌سینمایی روی کار بیاید معضلات و مسائل و ایرادهایی که در حوزه فرهنگ‌وهنر علی الخصوص در سینما وجود دارد که باید به آن پرداخته شود تا خلاءها و مشکل‌های اساسی سینما و فرهنگ‌وهنر ما برطرف شود؟
انتخاب آقای پزشکان را از این جهت به فال نیک می‌گیریم که به آن شکل و مفهوم در سیستم اجرایی کشور سابقه‌ای نداشتند و نسبت به نامزدهای دیگر یک فرد مستقل و متفاوتی هستند، لذا انتظار می‌رود که بتوانند برنامه‌های کاربردی‌تر و اصولی‌تری را مطرح کنند. نکته مهم ماجرا این است که بحث فرهنگ و هنر خیلی متفاوت است و وزیر فرهنگ و ارشادی که در آینده انتخاب می‌شوند حتماً باید استقلال فکری داشته باشد تا بتواند در هدایت فرهنگ و هنر کشور و پیشبرد برنامه‌های فرهنگی گام مهم و موثری بردارد. واقعیت این است که متاسفانه در چند دوره گذشته وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی عملکرد درستی در این عرصه نداشته است و نمی‌توانیم این ماجرا را کتمان کنیم.
هنرمندان از رکود خسته شده‌اند
در حال حاضر اکثریت هنرمندان سینما از این فضای رکود خسته شده‌اند. هنرمندان همیشه اهل نوآوری و خلاقیت هستند و همیشه دوست دارند تراوشات فکریشان را روی پرده سینما یا قالب‌های دیگر هنری نشان دهند. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اگر بتواند این موقعیت را درست، عادلانه و منصفانه فراهم کند به هنرمندان این اجازه را می‌دهد تا دوباره خلاقیتشات بروز پیدا کند.
واقعیت این است که مردم ایران امروز در وهله اول از حوزه فرهنگ و هنر بیشتر از دیگر حوزه‌ها تاثیر می‌گیرند. طبیعتا حوزه‌های سیاسی، اجتماعی یا ورزشی طرفدارها و محبوبیت‌های خودشان را دارند اما موضوع فرهنگ‌وهنر در عمق فکری مردم تاثیرگذار است و مردم با دیدن فیلم‌ها و سریال‌ها به شدت از قصه‌ها و روایت‌ها تاثیر می‌گیرند. اگر یک وزیری روی کار بیاید که بتواند این دو قطبی موجود در جامعه سینمایی را برطرف کند باعث شکوفایی تفکر در سطح جامعه می‌شود.
باندبازی‌های تمام نشدنی
نکته‌ دیگری که الان تبدیل به یک بحران شده و مهم است که وزیر فرهنگ در برنامه‌های خودش به آن رسیدگی کند رفع کردن این گروه‌بندی‌ها یا باندبازی‌هایی است که در سینما وجود دارد و نیاز است که از این فضا فاصله گرفته شود و همه اهالی سینما با هر مدل تفکر و اندیشه بتوانند خلاقیتشان را به سینما بیاورند.
سینما و درگیری با گروه‌های متحجر
ما هنرمندان و سینماگران خلاقی داریم و برای اینکه مورد توجه قرار نمی‌گیرند، فکر و ایده‌شان را به صورت زیرزمینی تولید می‌کنند و در سطح بازارهای جهانی هم می‌درخشند. وزیر فرهنگ اگر بتواند بازی‌ها و گروه‌بندی‌های خاص را از بین ببرد فیلم‌سازان ایرانی که دلسوزند و علاقه دارند که فیلم بسازند راحت‌تر در محیط داخلی کشور فیلم می‌سازند و آن را به نمایش در می‌آورند. نکته‌ دیگر اینکه ما سال‌های سال گرفتارش بودیم یا بهتر است بگویم سینمای ایران مواجه بوده، حضور گروه‌های متحجر و دگمی بوده که درک درستی از مفاهیم و تأثیرگذاری‌ سینما نداشتند و انتظارشان این بود که سینما فقط در حلقه و چهارچوب فکری و ایدئولوژی خودشان فعالیت کند و اگر کسی خارج از این ایده فعالیت می‌کرد با تهمت‌هایی از قبیل سکولار بودن و ضد دین بودن متهم و کنار گذاشته می‌شد. در صورتی که تماشاگر امروز با فیلم دیدن اول یک سرگرمی برای خودش فراهم می‌کند دوم اینکه آنچه را که از فیلم یا از یک سریال برداشت می‌کند مطمئنا شبیه آن دسته از افرادی نیست که متحجرانه به سینما نگاه می‌کنند. در همین سال‌های گذشته فیلم‌سازهای بسیار بزرگ و خوبی در عرصه جهانی داشتیم که فیلم‌های بسیار اخلاقی و متناسب با نیاز جامعه امروز ایرانی ساختند اما هزاران برداشت متوهمانه از این فیلم‌ها ارائه شده که اصلا مطابق با سلیقه و تفکر تماشاگر نبوده است.
سیستم نظارت و ارزشیابی تغییر کند
ما به شدت نیاز به یک تحول اساسی در ساختار فکری و برنامه‌ریزی سینمای ایران داریم یعنی به این گونه‌ای که ما باید یک بازسازی در شورای نظارت داشته باشیم طبیعتاً در دوران امروز که تولید فیلم خیلی آسان و ساده است و تماشاگر به شدت با فیلم‌ساز ارتباط دارد، ساختار نظارت عرضه شده قدیمی گذشته پاسخگو نیست و باید یک شیوه نوین را طراحی کنند. یکی از پیشنهادات من این است که ما باید سیستم نظارت و ارزشیابی را به گونه‌ای طراحی کنیم که منجر به اعتمادسازی شود یعنی به فیلم‌سازانی که سابقه‌ دیرینه دارند این اختیار و اجازه را بدهیم تا بدون مصوبات شورای نظارت تولیدات خودشان را انجام بدهند و در کل تابع سیستم و قوانین نظام جمهوری اسلامی باشند.
تفاهم سینما و دولت روی میز برنامه و بودجه
اینکه شورای نظارت بخواهد در جزئیات فیلم دخالت کند و یک مفاهیمی را از فیلم بیرون بکشد که منطبق با نگاه فیلم‌نامه‌نویس یا فیلم‌ساز نیست. اشتباه است چون با این کار یک مانعی برای توقیف فیلم ایجاد می‌شود. واقعیت این است که دنیای فیلم‌سازی امروز به گونه‌ای شده که تماشاگر دیگه منتظر نمی‌ماند که یک فیلم ایرانی با عبور از چندین فیلتر نظارت و ارزش گذاری بگذرد تا آن را روی پرده سینما تماشا کند بلکه به راحتی و با فشردن چند کلیک به بهترین فیلم‌های روز جهانی دسترسی دارد.
طبیعتا سینمای ایران نمی‌تواند از این مسیر جهانی دور باشد یا حتی خودش را کنار بکشد چرا که در گام اول سینما یک صنعت جهانی است و در گام دوم تماشاگر نیازهای خودش را به سرعت از راه‌های دیگر دریافت می‌کند.
بحران اقتصادی هنرمندان
یکی از مشکلات عدیده‌ای که سینماگران با آن مواجه هستند. جریان ناسالم اقتصادی در سینمای ایران است که هم خودشان و هم خانواده‌های هنرمندان را دچار بحران کرده است. متاسفانه پس از انقلاب اسلامی این سیستم اقتصادی هنرمندان دچار چرخه معیوبی شد هرچند که صنوف مختلف تلاش کردند تا اقداماتی انجام دهند اما به نتیجه نرسیدند. در حال حاضر بسیاری از سینماگران در شرایط بسیار سختی قرار دارند و حتی به راحتی نمی‌توانند فیلم تولید کنند و دچار بحران‌های اقتصادی شدیدی شده‌اند. طبیعتاً وزیر فرهنگ‌وارشاد اسلامی که انتخاب می‌شود در وهله اول باید امنیت اقتصادی برای اهالی هنر و فرهنگ ایجاد کند.
رفتار درست با هنرمندان و بازگشت رونق به سینما
به نظر من به خاطر عملکرد متولیان سینمایی در چند سال اخیر مخصوصا در دولت سیزدهم جمع زیادی از هنرمندان معترض خودشان را از فضای سینمای ایران کنار کشیدند و به اصطلاح عموم قهر کرده‌اند. فراموش نکنیم که این موضوع ضرر بسیار زیادی به عرصه فرهنگ هنر و جامعه می‌زند در صورتی که متولیان سینما اگر با تعامل و محبت و رفتاری که در شان هنرمندان باشد پیش بروند، این هنرمندان که کنار رفتند یا کنار گذاشته شدند، دوباره به میدان می‌آیند و این ماجرا کاملا به نفع سینما است و باعث رونق در این عرصه می‌شود. طبیعتاً در این شرایطی که با هجوم گسترده تفکر و اندیشه‌های جهانی روبه‌رو هستیم، امکان تولید متناسب با فرهنگ ایرانی وجود دارد به نظر من وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، باید تلاش کند که هنرمندان سینما دوباره با متولیان سینمایی آشتی کنند تا یک رونقی به سینما بازگردد.
دبیر جشنواره باید کارآمد باشد
یک توصیه مهم‌تری که به وزیر آتی دارم این است که در اسرع وقت دبیر مناسبی برای جشنواره فیلم فجر انتخاب کند، کسی که بستر مناسبی برای حضور گسترده هنرمندان فراهم کند و ما مانند سه سال گذشته شاهد حضور کم هنرمندان و کم رونق بودن جشنواره نباشیم. به نظر من دبیر که در حال حاضر برای جشنواره انتخاب شده نمی‌تواند این کار را انجام دهد چون اگر ایشان می‌توانست در سه سال گذشته این کار را انجام می‌داد. ایشان رییسی بود که به دولت وفادار بود و این ماجرا به تنهایی نمی‌تواند امتیاز کافی برای دبیر جشنواره را تامین کند. دبیر جشنواره باید کسی باشد که بتواند اهالی سینما را با میل و رغبت به جشنواره بیاورد.