چین با امضای قرارداد مشارکت راهبردی جامع ۲۵ ساله با ایران که دو سال پیش منعقد شد، قرار است در مورد همکاری‌های اقتصادی بیشتر گفتگو کند. اما در بیشتر موارد، همزمان با افزایش تنش‌های ژئوپلیتیکی، اوضاع مبهم باقی مانده است.
شی جین‌پینگ، رئیس‌ جمهوری چین ماه گذشته با ورود به عربستان سعودی در یک سری جلسات با رهبری کشور‌های خلیج‌فارس شرکت کرد و متعهد شد که یک «چارچوب امنیتی جمعی» برای برقراری ثبات در منطقه ایجاد کند. پس از نشست شی جین پینگ با رهبران عرب، بیانیه مشترکی نیز صادر شد که شریک استراتژیک پکن یعنی ایران را با ابراز همبستگی با درخواست‌های برخی کشور‌های منطقه ای، تضعیف کرد. در گذشته، پکن فاصله خاصی را از درگیری‌ها در خاورمیانه حفظ می‌کرد، اما بیانیه مشترک به وضوح از ادعا‌های ارضی امارات حمایت می‌کند.
به گزارش المانیتور، رهبران بر حمایت خود از همه تلاش‌های صلح‌آمیز، از جمله ابتکار و تلاش امارات متحده عربی برای دستیابی به راه‌ حلی مسالمت‌آمیز در موضوع جزایر سه‌گانه تنب بزرگ، تنب کوچک و ابوموسی از طریق مذاکرات دوجانبه تاکید کردند. قابل درک است که دخالت پکن در این مناقشه انتقاد ایران را برانگیخت. چانگ هوا، سفیر چین در تهران، چند روز پس از اجلاس سران برای اگاهی از «نارضایتی شدید» ایران احضار شد و محمد کشاورززاده، نماینده ایران در چین نیز یادداشت اعتراض آمیزی به پکن تسلیم کرد.
علاوه بر همکاری چین و امارات متحده عربی، حمایت مشترک آن‌ها از نشست شورای امنیت سازمان ملل متحد در هفته گذشته برای گفتگو درباره بازدید جنجالی وزیر راست افراطی اسرائیل از یک مکان مقدس در اورشلیم بود. با این وجود، در برابر این روابط میان خلیج فارس و چین، سیاست خارجی تهران گزینه‌های محدودی دارد.
پِلن بی چین
برای اولین بار، چین تلاش کرده است یکی از شرکای استراتژیک خود را به قیمت شریک دیگر خشنود کند و از سیاست توزان بین عرب‌های خلیج فارس و ایران فاصله گرفت.
به گزارش خبرآنلاین، در همین رابطه یک عضو یک موسسه مطالعاتی در آلمان، به المانیتور گفت که موضع چین در مورد جزایر سه گانه به شکلی بی سابقه بر روابط ایران و چین تأثیر می‌گذارد. وی افزود: «پکن و مسکو می‌دانند که ایران هیچ جایگزینی ندارد.... این نقطه عطفی بین تهران و پکن بود، نقطه عطفی تنزل مشارکت استراتژیک به نوعی نقش اتکا بر چین.»
البته همچنان نشانه‌هایی از روابط بهتر بین تهران و پکن وجود دارد. در این راستا، اولین خط کشتیرانی که چین را به بندر چابهار ایران متصل می‌کند، در ماه جاری با پهلوگیری یک کشتی کانتینری در بندر جنوبی ایران افتتاح شد. چندی پیش چین اولین سرکنسولگری خود را در بندرعباس افتتاح کرد.
اما به دلایل مختلف، پکن نیز طرح B خود را کلید زده است. یکی از دلایل این است که کشور‌های شورای همکاری خلیج فارس تحت تحریم نیستند و بازاری باثبات برای سرمایه گذاری باقی می‌مانند. شکست مذاکرات برای احیای برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) به ایران آسیب رسانده است.
با قرارگیری احیای برجام در هاله‌ای از ابهام، آینده برای ایران نامشخص است و اجرای توافق ۲۵ ساله تقریبا غیرممکن است. کارشناسان می گویند، احتمالاً شاهد تحریم‌های بین المللی علیه ایران خواهیم بود و در نتیجه شرکت‌های چینی تلاش خواهند کرد که از تحریم‌های ثانویه در امان بمانند. همچنین چشم انداز وجود ثبات جهت سرمایه گذاری روشن نیست و ایران در حال خارج شدن از رادار چین برای انجام تجارت است. از آنجایی که کشور‌های خلیج فارس سیاست خارجی متعادلی دارند، گزینه‌های جالب تری برای تجارت هستند.
ایران اگر روابط بهتری با غرب داشت می‌توانست از سیاست «نگاه به شرق» خود دور شود، اما فضای کمی برای مانور باقی مانده است.
از سوی دیگر یک دیپلمات اروپایی مستقر در اسلام آباد که به شرط ناشناس ماندن با المانیتور صحبت می‌کرد، گفت که سفر شی جین پینگ به عربستان سعودی «در تهران از چشم‌ها پنهان نمانده است». کمال خرازی رئیس شورای روابط خارجی ایران ماه گذشته گفت که موضع چین در مورد تمامیت ارضی ایران در رابطه با جزایر اشتباه بوده و آن را با موضوع تایوان مقایسه کرد. با این حال به نظر می‌رسد تهران و چین احتمالاً روابط خود را بدون قطع کردن ادامه خواهند داد.
این دیپلمات اروپایی گفت: «ایران هیچ علاقه‌ای به تضعیف این روابط باتوجه به انزوای بین‌المللی خود ندارد. وی افزود، پوشش مطلوب رسانه‌های چینی از سرکنسولگری در بندرعباس «نشانگر تمایل برای غلبه بر سوء تفاهم‌های فوق‌الذکر است.»
هو چونهوا معاون نخست وزیر چین پس از سفر شی جین پینگ به عربستان سعودی، به طور قابل پیش بینی، در تلاش برای بهبود شرایط، از امارات و ایران بازدید کرد. هو در تهران راه‌های تقویت مشارکت استراتژیک جامع ۲۵ ساله را مورد بحث و بررسی قرار داد. با این وجود، ابراهیم رئیسی، رئیس جمهوری ایران در دیدار با هو، «نارضایتی» خود را ابراز کرد و خواستار «جبران» موضع اخیر چین شد.