ایران با وجود سهم ۳۳ درصدی که از منابع بزرگ‌ترین میدان گازی جهان، یعنی پارس جنوبی دارد، اما به دلیل ناتوانی در برداشت دچار افت شدید تولید شده و از همین رو کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند علاوه بر اینکه ایران جایگاه خود را به قطر واکذار خواهد کرد، تا سه سال دیگر با ناترازی گاز پنج بیش از امروز مواجه خواهد شد.
به گزارش تجارت نیوز، هرساله با شروع فصل سرما، موضوع ناترازی گاز بیش از پیش نمایان می‌شود. در حالی که مسئولان تلاش می‌کنند مردم را مقصر ناترازی گاز جلوه دهند، نقش کاهش تولید گاز انکارنشدنی است. طبق گزارش شورای عالی انرژی، میزان ناترازی گاز طبیعی با کاهش تولید میدان مشترک پارس جنوبی تا سال ۱۴۰۶ افزایش خواهد یافت. با توجه به این گزارش، میزان ناترازی گاز تا سال 1406 بیش از پنج برابر خواهد شد. در همین زمینه، کسری روزانه ۲۶۰ میلیون متر مکعبی گاز در سال 1403، به بیش از ۳۷۳ میلیون مترمکعب در روز در سال ۱۴۰۶ خواهد رسید. البته شایان ذکر است بر اساس این گزارش، کسری گاز در سال 1403، 136 میلیون مترمکعب در روز برآورد شده است. این در حالی است که سعید توکلی، مدیرعامل شرکت ملی گاز، در نخستین رویداد تکمیل چرخه تولید لوله در صنعت گاز در شهریورماه سال جاری، مشخصاً از ناترازی ۲۶۰ میلیون متر مکعبی گاز سخن به میان آورد.
این بدان معناست که احتمالاً در سال 1406، ناترازی گاز بسیار بیشتر از رقم ذکرشده باشد.
با این حال، نکته درخور توجه در این گزارش، کاهش تولید در میدان گازی پارس جنوبی است. کاهش تولید این میدان مشترک با قطر، باعث از دست رفتن مزیت ایران در این میدان و بهره‌برداری کامل قطر از آن خواهد شد. با توجه به تحولات منطقه‌ای، ایران با وجود داشتن دومین ذخایر بزرگ گاز طبیعی در جهان، در حال از دست دادن موقعیت خود به نفع قطر است. این در حالی است که اگر اقدامات موثری برای افزایش سرمایه‌گذاری در میدان گازی پارس جنوبی انجام می‌شد، شاید وضعیت به اندازه امروز اسفناک نبود.
میدان گازی پارس جنوبی منبع تامین بیش از 70 درصد از گاز کشور است. با افت فشار در این میدان گازی، نه‌تنها مزیت ایران در منطقه از دست خواهد رفت بلکه گاز مورد نیاز برای داخل کشور نیز دیگر وجود نخواهد داشت. در سال 1396، قرارداد توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی بین شرکت ملی نفت ایران، کنسرسیوم شرکت توتال، شرکت ملی نفت چین و شرکت پتروپارس به امضا رسیده بود. قراردادی که قصد افزایش سرمایه‌گذاری و توسعه میدان گازی پارس جنوبی را داشت اما با مخالفت برخی از مسئولان وقت مواجه شد. نه‌تنها پروژه سرمایه‌گذاری خارجی در این میدان به سرانجام نرسید و کشورهایی مانند چین به ایران پشت کردند، بلکه بعد از این مناقشات، سرمایه‌گذاری داخلی هم توان توسعه این میدان را نداشت. پیش‌تر محمود خاقانی، کارشناس انرژی، در گفت‌وگو با تجارت‌نیوز درباره افت فشار میدان گازی پارس جنوبی توضیح داد: افت فشار طبیعی دائم در میدان گازی پارس جنوبی اتفاق می‌افتد و ایران نتوانسته است ابزارها و تکنولوژی‌هایی را به کار بگیرد که فشار خروجی گاز از مخزن حفظ شود. او اضافه کرد: نمونه آن فاز ۱۱ پارس جنوبی است که از نظر ساختار زیرزمینی و مخزن‌های گاز، یکی از پیچیده‌ترین و مشکل‌ترین مخازن زیرزمینی گاز طبیعی به شمار می‌رود. قرارداد توسعه آن با همکاری شرکت توتال و شرکت بین‌المللی سینوپک چین در دولت یازدهم بسته شد تا این شرکت‌ها تولید مخزن را بالا ببرند. اما در جریان فعالیت دولت دوازدهم که آمریکا از برجام خارج شد، توتال نیز به تعهدات خود پایبند نماند.
با توجه به مشخص بودن تاثیر کاهش تولید بر ناترازی گاز، همچنان راهکارهایی مانند بهینه‌سازی مصرف و صرفه‌جویی از جانب مسئولان شنیده می‌شود. از یک‌ سو، مسعود پزشکیان، رئیس جمهوری، در نشستی با مدیران وزارت نیرو و نفت در آبان سال جاری خطاب به مردم گفت که لباس‌های گرم‌تر و بیشتری بپوشند. از سوی دیگر، محسن پاک‌نژاد، وزیر نفت، در جمع خبرنگاران در آذرماه تذکر داد مردم صرفه‌جویی کنند تا در زمستان گاز قطع نشود. در کنار اصرار مسئولان بر صرفه‌جویی در مصرف گاز، گزارش شورای عالی انرژی مشخصاً از تاثیر کاهش تولید میدان گازی پارس جنوبی بر پنج برابر شدن میزان ناترازی گاز تا سال 1406 حکایت دارد. با اینکه ایران تاکنون نتوانست در جهت تامین گاز مورد نیاز کشور به سمت بهره‌برداری از میدان مشترک پارس جنوبی گام بردارد، اما قطر همچنان به بهره‌برداری از این میدان و توسعه پروژه‌های گازی خود ادامه می‌دهد. در همین زمینه می‌توان به یکی از پروژه‌های گازی قطر اشاره کرد. احداث خط لوله گاز قطر برای نخستین بار در سال ۲۰۰۰ مطرح شد و هزینه‌ای بالغ بر ۱۰ میلیارد دلار دربر داشت. این پروژه شامل احداث خط لوله‌ای به طول ۱۵۰۰ کیلومتر از قطر به اروپا از طریق عربستان، اردن، سوریه و ترکیه می‌شد که به قطر امکان می‌داد گاز خود را بدون نیاز به حمل دریایی به اروپا برساند. این طرح موقعیت قطر را تقویت می‌کند و قادر به افزایش سلطه کشورهای حاشیه خلیج فارس بر بازار گاز است. اتحادیه اروپا و ترکیه از همان سال‌ها از این پروژه حمایت می‌کردند چراکه می‌توانستند وابستگی خود را به گاز روسیه کاهش دهند. این پروژه برای عربستان سعودی نیز سودآور است، زیرا رقیب ایران در دستیابی به برخی بازارهای منطقه است. در کنار این اهداف که تاکنون محقق نشده است، روند برداشت قطر از میدان گازی پارس جنوبی ادامه دارد. با توجه به تحولات اخیر و تنش‌ها در منطقه، ممکن است موقعیت گازی ایران روزبه‌روز تضعیف شود. میدان گازی پارس جنوبی منبعی مشترک بین ایران و قطر است و اگر ایران ارتباط خود را با دنیا بهبود ببخشد، شاید سرمایه‌گذاری‌ها برای توسعه این میدان ادامه یابد. سرمایه‌گذاری به منظور توسعه این میدان، نقش بسزایی در جبران ناترازی گاز و تغییر چهره ایران در منطقه دارد.