یک فعال محیط‌زیست در اراک به خبرآنلاین می‌گوید: «مازوت سوزی در اراک از روز جمعه آغاز شده و بر اساس مستنداتی که ضبط شده و همچنین شواهد ظاهری و خروجی‌هایی که از اگزوزهای نیروگاه بیرون می‌آید شاهد این هستیم که نیروگاه مجددا بر خلاف قولی که دولت در خصوص توقف مازوت سوزی در نیروگاه شازند داده، در حال کار است.»
ماه گذشته بود که رئیس‌جمهور دستور توقف فوری استفاده از سوخت مازوت در نیروگاه‌های سه استان اراک، اصفهان و البرز را صادر کرد. این تصمیم در پی افزایش نگرانی‌های عمومی درباره آلودگی شدید هوا و تبعات آن بر سلامت شهروندان این مناطق گرفته شد.
بر اساس گزارش‌های متعدد، مازوت‌سوزی در نیروگاه‌ها عامل اصلی افزایش آلودگی هوا در این شهرها بود. سوخت مازوت، به دلیل تولید مقادیر بالای آلاینده‌هایی همچون گوگرد و ذرات معلق، تهدیدی جدی برای سلامت شهروندان و محیط زیست به شمار می‌آید. طبق آمارها، استان مرکزی و شهر اراک با بیشترین میزان آلودگی ناشی از این سوخت روبرو بوده‌اند که تأثیرات مخرب آن بر شیوع بیماری‌های غیرواگیر و سرطان‌ها نیز غیرقابل انکار است. رئیس‌جمهور در این دستور تأکید کرد که استفاده از مازوت باید به‌طور کامل متوقف شود و نیروگاه‌ها ملزم به استفاده از سوخت‌های پاک‌تر همچون گاز طبیعی شوند.
اما عمر این دستور رییس دولت کوتاه بود. از روز جمعه گفته شد،مازوت سوزی در نیروگاه‌هایی که مازوت‌سوزی در آن‌ها ممنوع شده بود،از سر گرفته شده و سرپرست معاونت محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست هم از انجام اقدام قضایی علیه وزارتخانه‌های متخلف خبر داد.
صدیقه ترابی به ایسنا گفته مازوت سوزی را در دومین کارگروه ملی آلودگی هوا را با حضور آقای قائم‌پناه – معاون اجرایی رییس جمهوری- بررسی کردیم و مصوب شد در مرحله اول مازوت سوزی در سه نیروگاه شامل نیروگاه‌های شازند اراک، منتظر قائم کرج و شهیدمنتظری اصفهان متوقف شود.
او درباره علت اتخاذ این تصمیم توضیح می دهد: منابع ثابت آلاینده در این سه شهر تاثیر زیادی بر آلودگی هوا می‌گذارند که نیروگاه‌ها در این زمینه سهم قابل توجهی دارد، به‌ویژه در نیروگاه شازند اراک که کاملا مشخص شد، دی اکسید گوگرد موجود در هوا ناشی از سوختن مازوت است بنابراین مصوب شد که این سه نیروگاه که خیلی نزدیک به مراکز جمعیتی هستند، امسال مازوت نسوزانند.
ترابی همچنین به برخی کم کاری وزارت‌خانه‌های مسئول در این حوزه هم اشاره می‌کند و می‌گوید: وزارت نفت می‌توانست گوگردزدایی کند و سال‌هاست که قرار است این کار را اجرایی کند. وزارت نفت باید سوخت مازوت کم‌سولفور را در اختیار نیروگاه‌ها قرار دهد. وزارت نیرو هم موظف است که دودکش‌ها را به انواع فیلترها مجهز کند که باعث کاهش این آلاینده در هوا شود. هیچکدام از این دو وزارتخانه وظایف خود را انجام ندادند و متاسفانه بر استفاده از سوخت مازوت در این سه نیروگاه اصرار دارند. کورش بختیاری فعال محیط‌زیست در اراک یکی از کسانی است که سال‌هاست برای توقف مازوت‌سوزی در این شهر تلاش می‌کند.
او به خبرآنلاین می گوید: مازوت سوزی در اراک از روز جمعه آغاز شده و بر اساس مستنداتی که ضبط شده و همچنین شواهد ظاهری و خروجی‌هایی که از اگزوزهای نیروگاه بیرون می‌آید شاهد این هستیم که نیروگاه مجددا بر خلاف قولی که دولت در خصوص توقف مازوت سوزی در نیروگاه شازند داده، در حال کار است. بر اساس دستور رییس جمهور مازوت سوزی باید در شهرهای اراک ، اصفهان و البرزمتوقف می شد ولی ما شاهد این هستیم که مجددا در این شهرها با قدرت مازوت سوزی شروع شده و نه تنها زیر قول خودشان زدند بلکه آلودگی این سوخت بسیار شدیدتر از گذشته است و انگار جان مردم برایشان اهمیتی ندارد. نمایندگان مجلس و دولت مدعی‌اند که به دلیل کمبود انرژی و احتمال قطعی برق، چاره‌ای جز این ندارند، اما بر اساس مستندات و آمارها چنین بحرانی وجود ندارد. آن‌ها بدون توجه به سلامت مردم و در تناقض با وعده‌های ریاست‌جمهوری، مازوت‌سوزی را مجدداً آغاز کرده‌اند. تأثیر این اقدام فاجعه‌بار است. اراک یکی از آلوده‌ترین شهرهای ایران است و بیماری‌های غیرواگیر، به‌ویژه انواع سرطان‌ها، در این شهر بسیار بالاست. آمارها نشان می‌دهد سالانه حدود ۹۰۰ نفر در اراک به دلیل آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند. این در حالی است که دولت آمار دقیق این بیماری‌ها را محرمانه و امنیتی کرده و اجازه انتشار آن را نمی‌دهد.در حالی که این آمار فاجعه بار است .
او در خصوص این که دستور رییس جمهور ضمانت اجرایی نداشت که امکان دوباره مازوت سوزی فراهم شد هم می گوید:این که چطور این دستور رییس جمهور نادیده گرفته شد،‌مشخص نیست، خصوصا که با مجوز شورای عالی امنیت بوده و دولت نباید زیر بار آن می رفت ،مسئولان می توانستند استعفا بدهند تا این اتفاق نیفتد.
بختیاری در خصوص این که مازوت‌سوزی دقیقاً چه تأثیری بر شاخص‌های آلودگی اراک داشته توضیح می دهد: مازوت یکی از آلوده‌ترین سوخت‌هاست و استفاده از آن آلودگی هوا را تا هفت برابر حد استاندارد افزایش می‌دهد. گوگرد و سایر گازهای سمی ناشی از این سوخت به‌وضوح قابل مشاهده‌اند. از روز جمعه که مازوت‌سوزی آغاز شده، آسمان اراک تیره‌تر و آلوده‌تر شده است. نیروگاه شازند به دلیل جانمایی اشتباه، در مسیر بادهایی قرار دارد که مستقیماً دود را به سمت شهر اراک می‌آورند و وارونگی دما هم باعث می‌شود این آلودگی در سطح شهر باقی بماند. او ادامه می دهد: مردم اراک طی سال‌های گذشته تلاش‌های زیادی کرده‌اند. از امضای طومار گرفته تا شکایت علیه نیروگاه و تجمعات اعتراضی. سال گذشته بیش از ۲ هزار نفر از مردم در مرکز شهر اراک تجمع کردند و خواستار توقف مازوت‌سوزی شدند. حتی جلسات متعددی با مسئولان محلی، استاندار، نمایندگان مجلس و مدیرکل محیط‌زیست برگزار شده است. با این حال، امسال باز هم مازوت‌سوزی آغاز شد.
بختیاری معتقد است: مردم اراک امسال جدی‌تر و قوی‌تر از گذشته وارد میدان شوند. اعتراضات آن‌ها قطعاً به گوش مسئولان خواهد رسید و تبعاتی برای نمایندگان مجلس و دولت به همراه خواهد داشت. مردم دیگر نمی‌توانند در برابر چنین بی‌توجهی‌هایی به سلامتشان سکوت کنند.
ضرورت اجرای قانون «هوای پاک»
رئیس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت ضمن تاکید بر ضرورت اجرای قانون هوای پاک، در عین حال درباره افزایش آلاینده‌های هوا و راهکارهای کاهش مواجهه با آن توضیحاتی ارائه داد.
دکتر عباس شاهسونی در گفت‌وگو با ایسنا، درباره پایداری جوی در کشور اظهار کرد: گزارش‌ها بیانگر این است که شرایط پایداری جوی تا روز دوشنبه، ۱۹ آذر ماه ادامه دارد. شرایط پایدار جوی سبب افزایش آلاینده‌ها در کلان‌شهرها به ویژه شهر تهران می‌شود. در چنین شرایطی، عمق اختلاط هوا کاهش می‌یابد؛ در نتیجه، آلاینده‌های هوا به ویژه ذرات معلق، امکان پراکنش و صعود به لایه‌های بالا را ندارند.
افزایش آلاینده‌ها و کاهش کیفیت هوا
وی ادامه داد: هنگامی که آلاینده‌های هوا به ویژه ذرات معلق، امکان پراکنش و صعود به لایه‌های بالا را ندارند، تجمع می‌کنند و در نتیجه غلظت آلاینده‌های هوا افزایش می‌یابد. هنگامی که غلظت آلاینده‌های هوا افزایش می‌یابد، کیفیت هوا کاهش می‌یابد.
وضعیت کیفیت هوای پایتخت
رئیس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت با بیان اینکه کیفیت هوا در شرایط «ناسالم برای تمام گروه‌ها» قرار دارد، خاطرنشان کرد: برخی ایستگاه‌های کیفیت هوای تهران نیز شرایط «خیلی ناسالم» را گزارش کرده‌اند.
آلوده‌ترین شهرها در سال گذشته
شاهسونی درباره آلوده‌ترین شهرهای ایران در سال گذشته گفت: زابل، آلوده‌ترین شهر ایران در سال گذشته بود و بیشترین غلظت آلاینده‌های کمتر از ۲.۵ میکرون را داشت. غلظت آلاینده‌های شهر زابل، بیش از ۳۰ برابر استاندارد سازمان بهداشت جهانی بوده است. همچنین شهرهایی مثل ایرانشهر نیز از میانگین غلظت بالایی برخوردار هستند. شهرهای اهواز، اصفهان و مشهد که از کلان‌شهرهای ایران هستند نیز شرایط نامناسب‌تری نسبت به پایتخت دارند.
افزایش مراجعه به مراکز درمانی در زمان آلودگی هوا
شاهسونی با بیان اینکه گزارش‌های سازمان اورژانس کشور بیانگر افزایش مراجعه به مراکز درمانی در زمان افزایش آلاینده‌های هوا است، اظهار کرد: هنگام افزایش آلاینده‌ها میزان مراجعه بیماران تنفسی و قلبی‌ـ‌عروقی به مراکز درمانی افزایش می‌یابد. افزایش ماموریت‌های سازمان اورژانس کشور در زمان افزایش آلاینده‌ها موضوع جدیدی نیست و طی سال‌های گذشته نیز گزارش‌هایی در این زمینه نوشته شده است.
ضرورت کاهش مواجهه با آلاینده‌ها
رئیس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت درباره ضرورت مواجهه با آلاینده‌ها گفت: تعطیلی و مجازی شدن مدارس سبب مواجهه کمتر دانش‌آموزان به ویژه افراد کمتر از ۱۵ سال با آلاینده‌ها می‌شود. ریه‌های افراد کمتر از ۱۵ سال کامل نشده است؛ بنابراین ضرورت کاهش مواجهه با آلاینده‌ها در این گروه ضروری است؛ البته این موضوع فقط برای کودکان نیست بلکه بیماران نیز باید در مواجهه کمتری با آلاینده‌ها باشند.
آثار مجازی شدن مدارس در روزهای آلوده
او ادامه داد: گزارش‌های پلیس راهور بیانگر این است که تعطیلی مدارس سبب کاهش ۳۰ درصدی ترافیک می‌شود و در نتیجه میزان آلاینده‌ها افزایش نمی‌یابد. تجربه تعطیلی مدارس در روزهای آلوده سال گذشته بیانگر این است که ثابت ماندن میزان آلاینده‌های هوا، کمترین نتیجه این کار است. به طور قطع، تعطیلی مدارس در وهله نخست سبب مواجهه کمتر دانش‌آموزان با آلاینده‌ها و سپس کاهش ترافیک و آلاینده‌ها می‌شود.
گروه‌های پرخطر و لزوم کاهش مواجهه با آلاینده‌ها
شاهسونی با بیان اینکه وزارت بهداشت بر رعایت نکات بهداشتی در روزهای آلوده تاکید دارد، افزود: کاهش مواجهه با آلاینده‌های هوا به ویژه برای گروه‌های آسیب‌پذیر مانند سالمندان، کودکان، بیماران تنفسی، بیماران قلبی‌ عروقی، زنان باردار و مصرف‌کنندگان داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی بسیار ضروری است. گروه‌های آسیب‌پذیر می‌بایست تا حد امکان از تردد در هوای آزاد خودداری کنند تا مواجهه کمتری با آلاینده‌ها داشته باشند.
استفاده از ماسک‌های مورد تایید وزارت بهداشت
رئیس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت گفت: اگر گروه‌های آسیب‌پذیر ناچار بودند در هوای آزاد قرار گیرند، می‌بایست از ماسک‌های مورد تایید وزارت بهداشت استفاده کنند. همچنین سایر گروه‌ها می‌بایست مواجهه خود با آلاینده‌های هوا را کمتر کنند. فعالیت‌های ورزشی هم می‌بایست در فضای بسته انجام شود.
در چه شرایطی به مراکز درمانی مراجعه کنیم
شاهسونی درباره شرایط ضروری مراجعه به مراکز درمانی گفت: اگر بیماران هنگام مواجهه با آلاینده‌های هوا دچار سوزش چشم، تنگی نفس و سرفه شدند، می‌بایست به مراکز درمانی مراجعه کنند. همچنین بیمارانی که مبتلا به آسم هستند می‌بایست در زمان افزایش آلاینده‌ها داروهای خود را همراه داشته باشند.
نوشیدن آب و مصرف میوه و سبزیجات
وی درباره ضرورت نوشیدن آب در شرایط آلودگی هوا نیز گفت: نوشیدن آب در شرایط آلوده سبب دفع سموم از بدن می‌شود. همچنین مصرف میوه‌های دارای آنتی‌اکسیدان و دارای ویتامین C مانند پرتقال و انار و سبزیجات ضروری است.
روش‌های کوتاه‌مدت کاهش آلاینده‌ها
رئیس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت با بیان اینکه کاهش مواجهه با آلاینده‌ها با دو روش محقق می‌شود، خاطرنشان کرد: «کاهش مواجهه» و «کاهش منابع انتشار آلاینده» در زمان شرایط اضطرار آلودگی هوا ضروری است. کاهش منابع انتشار آلاینده‌ها، یک روش کوتاه‌مدت نیست و به برنامه‌ریزی نیاز دارد. کاهش تردد خودروهای فرسوده و اجرای طرح زوج و فرد از درب منزل و تعطیلی کارخانه‌ها از روش‌های کوتاه‌مدت کاهش آلاینده هوا است.
کارگروه اضطرار آلودگی هوا و تصمیم‌های موقت
شاهسونی با بیان اینکه کارگروه اضطرار آلودگی هوا در شرایط اضطراری تشکیل می‌شود، تصریح کرد: وظایف کارگروه اضطرار آلودگی هوا، مشخص است و نباید انتظار زیادی از این گروه داشت. کارگروه اضطرار آلودگی هوا می‌تواند تصمیمات موقت بگیرد. نباید انتظار معجزه از کارگروه اضطرار آلودگی هوا داشته باشیم؛ این کارگروه می‌تواند برای کاهش منابع انتشار و مواجهه کمتر با آلاینده‌ها تصمیمات موقت بگیرد.
ضرورت اجرای قانون «هوای پاک»
رئیس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت با تاکید بر اینکه اجرای قانون هوای پاک را می‌بایست پیگیری کنیم، تصریح کرد: کارگروه ملی هوای پاک در سازمان محیط زیست فعال شده است؛ سازمان محیط زیست به عنوان متولی اجرای قانون هوای پاک از دستگاه‌ها چرایی اجرا نشدن قانون «هوای پاک» را مطالبه کند. بر اساس گزارش‌های سازمان محیط زیست، دستگاه‌ها بیش از ۵۰ درصد وظایف خود در خصوص قانون هوای پاک را اجرا نکرده‌اند. مسائل مهمی مانند ارتقاء کیفیت سوخت، استفاده از منابع تجدیدپذیر برای تولید برق و خودرو فرسوده که بر هوای پاک بسیار اثرگذار هستند باید در کانون توجه قرار گیرند، اما این مسائل به طور کامل اجرا نشده است.