در آستانه انقضای قطعنامه ۲۲۳۱، ایران شروطی مشخص برای ازسرگیری گفت‌وگو با آمریکا اعلام کرده است. حملات هماهنگ‌شده پس ۲۳ خرداد به ایران و به ویژه سایت‌های هسته‌ای، آن هم در میانه تلاش‌های دیپلماتیک، بی‌اعتمادی تهران را به سطحی بی‌سابقه رسانده و مقامات ایرانی اکنون از مذاکره‌ای «واقعی، تضمین‌شده و مؤثر» سخن می‌گویند.
به گزارش خبرنگار سیاست خارجی ایرنا، در حالی‌که همزمان با نزدیک شدن به تاریخ انقضای قطعنامه ۲۲۳۱، تلاش‌ها برای احیای مسیر دیپلماتیک افزایش یافته، مقامات جمهوری اسلامی ایران در مواضع صریح و هماهنگ، شروطی را برای بازگشت به گفت‌وگو با آمریکا مطرح کرده‌اند. شرط‌گذاری‌هایی که از دید تهران، نه پیش‌شرط، بلکه الزاماتی برای تضمین «مذاکره‌ای واقعی و مؤثر» تلقی می‌شود.
بی‌اعتمادی عمیق ایران نسبت به نیت واشنگتن، در پرتو تحولات اخیر و به‌ویژه حملات هماهنگ‌شده بامداد ۲۳ خرداد، به نقطه‌ای بی‌سابقه رسیده است؛ حملاتی که با اطلاع قبلی آمریکا آغاز شد و با پیوستن مستقیم واشنگتن به آن، سه سایت هسته‌ای ایران هدف قرار گرفت. این اقدام در شرایطی صورت گرفت که دو کشور در آستانه برگزاری دور ششم مذاکرات قرار داشتند؛ نشانه‌ای روشن، از نگاه تهران، مبنی بر آن‌که آمریکا حتی در میانه گفت‌وگو نیز به مسیر تقابل نظامی و فشار هم‌زمان وفادار مانده است.
از سوی دیگر، به نظر می‌رسد یکی از محورهای مذاکرات جاری ایران با تروئیکای اروپایی در استانبول، تعلیق احتمالی تصمیم سه کشور اروپایی عضو برجام برای فعال‌سازی اسنپ‌بک، در ازای بازگشت ایران به میز مذاکره با آمریکاست؛ موضوعی که اگرچه به صورت رسمی از سوی اروپا اعلام نشده، اما در ارزیابی ناظران از مسیر احتمالی تحولات دیپلماتیک، نقش پررنگی دارد.
در روزهای اخیر اما مجموعه‌ای از مواضع رسمی از سوی مقامات ارشد جمهوری اسلامی ایران در خصوص بازگشت به گفت‌وگوهای هسته‌ای با ایالات متحده منتشر شده که همگی بر لزوم ایجاد «زمینه‌های واقعی برای مذاکره مؤثر» تأکید دارند. براساس این اظهارات که کاظم غریب‌آبادی، معاون حقوقی و بین‌الملل دستگاه دیپلماسی نیز در گفت‌وگو با نمایندگان بیش از بیست رسانه مطرح بین‌المللی در نیویورک بر آن‌ها تاکید کرده است، سه محور اصلی برجسته است:
- جلب اعتماد ایران و اینکه ایران به آمریکا به هیچ وجه اعتماد ندارد
- عدم استفاده از مذاکرات بعنوان سکویی برای دستورکارهای پنهان مانند اقدام نظامی
احترام و شناسایی حقوق ایران تحت معاهده عدم اشاعه شامل غنی سازی مطابق با نیازهای مطلوب ایران
- رفع تحریم‌
مجید تخت روانچی، معاون سیاسی وزیر امور خارجه و مذاکره کننده ارشد ایرانی در مذاکرات منتهی به توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ (برجام) نیز پس از پایان مذاکرات روز جمعه سوم مرداد ماه در گفت‌وگو با یک رسانه ترک درباره شروط ایران برای از سرگیری مذاکرات با ایالات متحده گفت: «پیام‌هایی بین ایران و ایالات متحده از طریق برخی کشورهای میانجی در حال انتقال است. برخی کشورها هستند که بین ایران و ایالات متحده ارتباط برقرار می‌کنند. همانطور که می‌دانید، ما در حال مذاکره با میانجیگری عمان بودیم. با این حال، ابتدا با حمله اسرائیل و سپس با حمله ایالات متحده مواجه شدیم. بنابراین این حملات در میانه روند مذاکره رخ داد. این خیانت به دیپلماسی بود. این حمله‌ای به دیپلماسی بود».
«علی بیگدلی» استاد روابط بین‌الملل و تحلیلگر سیاست خارجی در گفت‌وگو با ایرنا، در پاسخ به این سوال که ورای دوگانه مذاکره یا عدم مذاکره که امروز در فضای سیاسی ایران وجود دارد، آیا اساسا فضایی برای بازگشت به میز گفت‌وگو میان تهران و واشنگتن مهیا است، گفت: روابط ایران و آمریکا به مرحله‌ای پیچیده و دشوار رسیده و در حال حاضر با توجه به بی‌میلی ایالات متحده نسبت به ازسرگیری مذاکرات، مشخص است که ما در گام نخست باید بتوانیم مسائل خود را از طریق آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با اروپا حل کنیم و سپس به سراغ آمریکا برویم.
در عالم سیاست ایستادن در نقطه صفر هزینه‌زا است
این استاد دانشگاه افزود: اکنون وارد مرحله‌ای بسیار پیچیده شده‌ایم؛ هم از نظر روابط با اروپا و مسئله اسنپ‌بک و هم در قبال آمریکا. در واقع، چهار ضلع فشار، آمریکا، اروپا، اسرائیل و آژانس بین المللی انرژی اتمی، ما را در تنگنا قرار داده‌اند و ما باید تلاش کنیم از طریق آژانس، سطح تنش و فشار را کاهش دهیم. سیاست امری سیال است و با زمان تغییر می‌کند. اگر سیاست‌مداری بخواهد بر تمام گفته‌های گذشته‌اش پابند بماند، نمی‌تواند در مسیر سیاست‌ورزی موفق باشد. ما نمی‌توانیم در نقطه صفر بمانیم و انتظار گشایش داشته باشیم. باید در استراتژی‌های از پیش‌تعیین‌شده خود بازنگری کنیم و جابه‌جایی‌هایی در انتظارات‌مان صورت دهیم.
بیگدلی با تاکید بر ضرورت برخی بازنگری‌ها در سیاست خارجی ایران گفت: حداقل باید بتوانیم با اروپایی‌ها به توافقی دست یابیم. اگر چنین توافقی حاصل نشود، شاید شرایط به گونه ای پیش برود که لازم باشد خود را برای یک حمله نظامی آماده کنیم. بدون حل‌وفصل اختلافات با اروپا بر سر اسنپ‌بک، هیچ‌گونه مذاکره‌ای با آمریکا امکان‌پذیر نیست.