هیات ایرانی به ریاست ابراهیم رئیسی تهران را به مقصد پکن ترک کردند. در رابطه با دلایل این سفر برخی از برنامه پکن برای دلجویی از تهران پس از اظهارات غیر دوستانه «شی جین پینگ» رئیس جمهوری چین در خلال سفر او به ریاض می‌گویند و بعضی هم آن را تلاش مجدانه ایران برای بررسی ساز و کار اجرایی توافق ۲۵ ساله تهران و پکن تلقی می‌کنند.
در همین حال عضو کمیسیون روابط بین‌الملل و توسعه تجارت خانه صمت ایران نیز خبر داده است که: چین بالاتر از امارات و ترکیه و عراق اولین شریک تجاری ایران در ۱۰ ماهه نخست امسال بوده و همچنان مقصد اول صادرات ایران در سال‌های اخیر بوده است. سید روح اله لطیفی در گفت‌وگو با ایسنا، همزمان با سفر رئیس جمهوری به چین اظهار کرد: چین با مجموع تجارت (جمع واردات و صادرات) ۲۹.۲ میلیون تن کالا به ارزش ۲۵.۳ میلیارد دلار بیشترین میزان تبادل تجاری با ایران را در ۱۰ ماه امسال داشته و جلوتر از امارات متحده عربی با ۱۹.۸ میلیارد دلار، ترکیه با ۱۱.۷ میلیارد دلار و عراق با ۹ میلیارد دلار قرار دارد.وی افزود: در بین ۱۴۳ مقصد صادراتی کشور، چین  با خرید  ۱۲ میلیارد و ۸۰۶ میلیون دلار، بیشترین خرید کالا از ایران را در این مدت داشته  که با رشد ۱۰ درصدی نسبت به مدت مشابه همراه بوده است. همچنین واردات کشورمان از چین هم به ۱۲ میلیارد و ۶۹۸ میلیون دلار رسید که با رشد ۳۳ درصدی همراه بوده است.
تلاش برای گسترش ارتباطات با چین
لطیفی درباره دلایل افزایش تجارت ایران و چین توضیح داد: سیاست چند جانبه گرایی ایران، توجه به بازارهای بکر، سیاست توجه به شرق با وجود خود تحریمی غرب، عضویت ایران در شانگهای، همکاری‌های بین المللی ایران با  کشورهای آسیایی، ارتباط تاریخی ایران با چین در تجارت و همکاری برای فعال سازی جاده ابریشم جدید در طرح یک کمربند یک راه و منافع تجاری ایران و نزدیک شدن به کشورهای بریکس، باعث افزایش تعاملات تجاری و اقتصادی ایران  با کشور چین شده است.
سخنگوی سابق گمرک ادامه داد: بیش از هشت و نیم میلیارد دلار مواد معدنی، مشتقات پترو پالایشگاهی، مصالح ساختمانی، قیر و محصولات فولادی، آهنی و سایر فلزات نیمه ساخته در ۱۰ ماه گذشته به چین صادر شده و سایر کالاهای صادره نیز شامل محصولات شیلاتی، غذایی، خشکبار و زعفران، لاستیک، چرم، کیف، لوازم و محصولات نیمه صنعتی، شیمیایی، الکتریکی، محصولات شیشه و آئینه و پارچه بوده است.
وی درباره عمده کالاهای وارداتی از چین نیز توضیح داد: روغن‌های صنعتی، کود، دارو، ماشین الات، لوازم الکترونیکی، محصولات فولادی، پارچه، لاستیک، لوازم و قطعات خودرو، کاغذ و مقوا و محصولات غذایی و نهاده‌ها از مهمترین کالاهای وارده از چین به ایران در این مدت بودند.
چین و رویای یک توافق 25 ساله
اما مجید رئوفی، تحلیلگر حوزه انرژی  و کارشناس توافق ۲۵ ساله ایران و چین در رابطه با اهداف سفر عالی رتبه ایران به چین و دیدگاهش درباره تاثیر روابط اعراب با پکن بر مناسبات ایران و چین به فراز می گوید که : «به نظر می‌رسد این دعوت پیش از همه یک دلجویی از دوست قدیمی (ایران) است که در اثر شنیدن برخی اظهارات ناخوشایند، دلگیر و ناراحت شده است؛ مواضع رئیس‌ جمهوری چین در عربستان و اعلام حمایت او از‌ایده‌های ضدایرانی همسایگان جنوبی کشورمان روندی دیپلماتیک و در چارچوب نظرات همیشه اعلام‌شده سران چین نبود. چینی‌ها همواره بر این موضوع تأکید بر ۵ اصل همزیستی مسالمت‌آمیز که نخستین مورد آن احترام متقابل به تمامیت ارضی کشور‌های دیگر است، معتقد و متعهدند بوده‌اند و از دیگران ازجمله ایالات متحده و شرکایش نیز انتظار دارند تا به تمامیت ارضی چین احترام بگذارند- زمانیکه مقامات چین از تمامیت ارضی سخن می‌گویند، نگاه‌شان به ماکائو، هنگ‌کنگ و استان به زعم چینی‌ها خائن تایوان است و این انتظار را دارند که حداقل گزینه آخر به سرزمین اصلی بازگردد و اتحاد ملی چین مجدداً برقرار شود برهمین اساس است که معتقدم بیان اظهارات غیردوستانه رئیس جمهوری چین در سفر به عربستان از شی جین‌پینگ بعید و غیرقابل قبول بود که با واکنش به موقع دستگاه سیاست خارجی کشور و دولت هم مواجه شد. برهمین اساس هم است که می‌گویم سفر آقای رئیسی به پکن به نوعی جبران آن مسآله تلقی می‌شود.
علاوه براین در شرایط فعلی، افکار عمومی ایران در قبال چین دچار دوگانگی شده است و لازم است که با این سفر در رابطه با آینده روابط تهران و پکن شفاف‌سازی‌هایی صورت گیرد اما حتی اگر ما منتقد انعقاد توافق جامع همکاری‌های ۲۵ ساله میان ایران و چین بودیم و بعد از سفر «شی» به ریاض از نزدیکی عربستان و چین ناخرسند شده‌ایم نیز نباید فراموش کنیم که چین دارنده دومین اقتصاد بزرگ جهان و بزرگترین واردکننده نفت جهان است.»
ماجرای روابط اقتصادی چین و عربستان
این کارشناس در ادامه نیز می گوید که: «‌چین و عربستان به یکدیگر نیازمندند و ثمره همکاری‌های فی مابین‌شان حجم تجارت ۸۵ میلیارد دلاری دو کشور در سال ۲۰۲۲ است، درحالی‌که حجم تجارت ایران و چین در سال میلادی گذشته تنها ۱۶ میلیارد دلار بود. به خاطر بیاورید رئیس‌ جمهوری چین سال ۲۰۱۶ وپیش از سفر به تهران، ابتدا به ریاض سفر کرد. سلف او، «هو جین‌تائو» هم در خلال سال‌های ۲۰۰۶ و ۲۰۰۹ هم به عربستان سفر کرده بود. در همان راستا، ملک سلمان پادشاه عربستان نیز سال ۲۰۱۷ با مقامات چین در پکن دیدار کرده بود. بنابراین نفس این سفر نه‌تنها عجیب نیست بلکه نشان می‌دهد چین و عربستان مدتهاست که درپی همکاری‌های گسترده‌تر با یکدیگر هستند.
چین از نزدیکی به عربستان و امارات دو هدف را دنبال می‌کند. ابتدا برقراری روابط صمیمانه‌تر با کشور‌هایی از اردوگاه ایالات متحده و سپس تأمین امنیت انرژی خود از بازار بزرگ کشور‌های شورای همکاری خلیج فارس که عموماً با سیاست‌های عربستان هم نظر هستند. در نهایت هم طبیعی است در نظام جهانی که تعاملات آن برپایه همکاری‌های اقتصادی به پیش می‌رود چین با عربستان تعاملات بیشتری داشته باشد. اما در این میان ما نیز باید شرایط را به گونه‌ای پیش ببریم که از این قافله عقب نمانیم.
توافقی که در مسیر درست نیست
درمورد توافق ۲۵ ساله که در سوالتان به آن اشاره کردید متأسفانه این توافق تاکنون در مسیر مناسبی پیش نرفته است. یعنی از دل این این توافق، هنوز قراردادی متولد نشده است. دلیل اصلی‌اش هم می‌توانداین موضوع باشد که متولی ایرانی توافق مذکور دارای فکری فراوانی است و نمی‌تواند بر موضوع همکاری با چین تمرکز کند. معاون اول رئیس‌جمهور که جانشین علی لاریجانی در ستاد همکاری با چین شده است، این قدر دغدغه مسائل روزمره اقتصادی و سیاسی و اجتماعی کشور را دارد که فرصت فکر کردن و برنامه‌ریزی برای توسعه همکاری‌ها با چین را ندارد. شاید یکی از ثمرات سفر رئیس‌جمهور به پکن، انتخاب و معرفی مسؤولی ویژه برای این مسأله مهم کشوری باشد. بنابراین، تغییر مفاد توافق ۲۵ ساله چندان مسأله مهمی نیست. یافتن سازِکار مناسب برای تبدیل این نقشه‌راه به قرارداد‌های مشخص و معین از آن مهم‌تر و کارسازتر است.»
مجید رئوفی در ادامه نیز با اشاره به شرایط اقتصادی و تحریم های ایران به فراز گفته است: در حال حاضر، چین دو دغدغه امنیتی و اقتصادی خود را از خلال دو بستر متفاوت و البته همخوان و هماهنگ با یکدیگر دنبال می‌کند. چین برای دستیابی به اهداف اقتصادی‌اش، از بستر «ابتکار کمربند» و «راه» بهره می‌گیرد و برای رفع دغدغه‌های امنیتی خود و شرکایش از بستر سازمان همکاری شانگ‌های. البته که ممکن است طی سال‌های آینده، سازمان همکاری شانگ‌های ظرفیت‌های جدیدی مقابل چین و سایر اعضای آن بگشاید و فرصت‌های بیشتری خلق کند که البته دستیابی به آن نیز، نیازمند پارامتر‌های متفاوتی است که پرداختن به آن‌ها در این پاسخ نمی‌گنجد.
در حال حاضر، مهم‌ترین کارکرد سازمان همکاری شانگ‌های، حفظ امنیت منطقه‌ای و مقابله با تروریسم است که از دغدغه‌های بسیار مهم چینی‌ها والبته ایران‌ها هم به شمار می‌رود. در همین رابطه لازم است به این موضوع اشاره کنم که لایحه الحاق ایران به سازمان همکاری شانگ‌های ۴۹ بند و ۵ تبصره دارد که اخیراً به تصویب مجلس و شورای نگهبان هم رسیده و عملیاتی کردن این پروتکل‌ها نیازمند ایجاد زیرساخت و هماهنگی‌های گسترده و عمیق میان نهاد‌های مختلف داخلی با یکدیگر و ایجاد مناسبات بین‌المللی میان نهاد‌های ایرانی و کشور‌های عضو و سازمان همکاری شانگ‌های است. بنابراین، به نظر می‌رسد ایران برای عضو یت دائم و گرفتن حق رأی در این سازمان عزمی راسخ دارد. مقامات کشورمان هم، اعلام کرده‌اند که ایران به سند‌های ۴۹‌گانه ملحق خواهد شد، هرچند در تبصره اول این لایحه آمده که جمهوری اسلامی ایران خود را متعهد به اجرای سایر اسناد پذیرفته‌شده در سازمان همکاری شانگ‌های نمی‌داند، مگر با رعایت اصل (۷۷) قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و اجرای اسناد پذیرفته شده با رعایت اصول (۷۷)، (۱۲۵) و (۱۳۵) قانون اساسی.
اما اگر منظورتان از این سوال الحاق کامل ایران به FATF به عنوان پیش‌شرط عضویت دائم در سازمان همکاری شانگ‌های است، باید عرض کنم که آنچه از رویه این سازمان برداشت می‌شود، نپیوستن ایران به FATF   نیست و اساسا مانعی جدی در تکمیل فنی عضویت دائم ایران در این سازمان ایجاد نمی‌کند، مگر اینکه اعضای مؤثر سازمان بخواهند تحت لوای آن، مانع از تکمیل فرایند الحاق ایران شوند یا ایران فرصتی بیابد که تحت این شرط بتواند عضو دائم شود. نمونه مشخص آن، پاکستان است که سال ۲۰۰۹ وارد لیست سیاه FATF شد و در تیرماه ۱۴۰۰ نیز هنوز جزء لیست خاکستری بود، همزمان به عنوان عضو دائم سازمان همکاری شانگ‌های نیز پذیرفته شد.»