پس از توقف حضور بازرسان آژانس در ایران و آغاز روند بازگشت تحریم‌های شورای امنیت از سوی سه کشور اروپایی، مذاکرات تهران و آژانس وارد مرحله‌ای حساس شده است. ایران تلاش دارد در چارچوب مدالیته جدید، ضمن حفظ اصول و منافع حاکمیتی، همکاری‌های فنی با آژانس را ادامه دهد و همزمان راه دیپلماسی با اروپا را باز نگه دارد
به گزارش خبرنگار سیاست خارجی ایرنا، متعاقب تجاوزی که به تاسیسات هسته‌ای ایران صورت گرفت، تهران مجوز فعالیت بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را لغو کرد و پس از آن هیچ بازرسی از سوی آژانس در ایران انجام نشد. هفته گذشته خبری منتشر شد مبنی بر اینکه دو تن از بازرسان آژانس برای تعویض سوخت نیروگاه بوشهر وارد ایران شدند، اما پس از انجام اقدامات لازم در بوشهر، بلافاصله از کشور خارج شدند.
در همین چارچوب، ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به‌عنوان نهاد ناظر بر برنامه هسته‌ای ایران، گفتگوهایی را آغاز کردند تا به یک چارچوب همکاری یا آنچه به آن «مدالیته» گفته می‌شود، دست یابند. نخستین دور این مذاکرات پس از رخدادهای مرتبط با جنگ ۱۲ روزه، در تهران برگزار شد. در این دور، ماسیمو آپارو، معاون رافائل گروسی، به تهران سفر کرد و گفتگوهایی انجام داد. با این حال، بین آن دور مذاکرات و دور کنونی که در وین در حال برگزاری است، سه کشور اروپایی تصمیم گرفتند روند «اسنپ‌بک» یا بازگشت تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران را آغاز کنند.
تهران اعلام کرده است که این اقدام قطعاً بر مذاکرات ایران و آژانس تأثیر خواهد گذاشت. با این حال، واقعیت این است که ایران همچنان عضو آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و عضو معاهده NPT است و تا زمانی که بر این عضویت پایبند باشد، حضور آژانس در ایران اجتناب‌ناپذیر است. البته این امر نیازمند یک مدالیته جدید است. در همین زمینه، آقای نجفی، نماینده ایران در آژانس، اعلام کرد هیئتی به وین سفر کرده تا درباره این موضوع گفتگو کند. وی همچنین تأکید کرد که شکل جدید همکاری ایران و آژانس در این دیدارها مشخص خواهد شد.
هفته گذشته نیز متنی منتشر شد که یکی از نمایندگان مجلس آن را به‌عنوان «مدالیته جدید» معرفی کرد. اما آقای عراقچی در واکنش اعلام کرد که هنوز هیچ چیز نهایی نشده و همچنان بحث‌ها در جریان است. تهران تلاش دارد همه اصول و منافع حاکمیتی خود را در هر مدالیته جدیدی که در نهایت به نتیجه برسد، لحاظ کند.
از سوی دیگر، موضوع مذاکرات ایران با سه کشور اروپایی نیز به‌شدت به این روند مرتبط است. وزارت امور خارجه تاکید کرده که هیچ‌گاه درِ دیپلماسی را نخواهد بست. در همین راستا و در جریان سفر وزیر امور خارجه به قطر، دیداری میان او و خانم کایا کالاس برگزار شد. در این دیدار، آقای عراقچی خواستار آن شد که سه کشور اروپایی و اتحادیه اروپا مسیر دیپلماسی را مسدود نکنند و اجازه دهند این روند ادامه یابد.
واقعیت این است که این روندها به‌طور جدی به هم وابسته‌اند. از یک‌سو آقای گروسی بر ضرورت بازگشت هرچه سریع‌تر بازرسان آژانس به ایران تاکید می‌کند و از سوی دیگر، اقدام سه کشور اروپایی برای بازگرداندن قطعنامه‌های شورای امنیت علیه ایران تاثیر مستقیم بر روند فنی ایران با آژانس دارد.
با وجود این شرایط، جمهوری اسلامی تلاش می‌کند همه این مسیرها را به موازات یکدیگر پیش ببرد و در عین پایبندی به اصول حاکمیتی، به یک چارچوب همکاری یا «مدالیته» جدید با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی دست یابد.