سرمقاله
صفحات روزنامه
اخبار آنلاین
حمله اسرائیل به قطر و تحولات اخیر در سیاستهای منطقهای، به وضوح نشاندهندهی تغییرات عمدهای است که در حال وقوع است. این تحولات نه تنها فضای سیاسی و دیپلماتیک منطقه را تغییر داده، بلکه با توجه به سابقهی روابط کشورهای عربی با اسرائیل و آمریکا، به نظر میرسد که با یک نقطه عطف جدی در سیاستهای منطقهای روبهرو هستیم.
در ابتدا شاید لازم باشد که یک فلش بک به گذشته نزدیک بزنیم؛ زمانی که جنگ ۱۲ روزه اسرائیل علیه ایران با حمایت مستقیم ایالات متحده آغاز شد. در آن زمان، کشورهای خلیج فارس، از جمله عربستان، قطر و امارات، در مقابل این جنگ موضعی ضعیف و گاه خاموش داشتند. حتی برخی از این کشورها، به طور غیرمستقیم از حملات اسرائیل حمایت کردند یا دستکم در سکوت باقی ماندند. حمایتهایی که از سوی کشورهای اروپایی نیز به شکلی کم و بیش دیده شد. اما اکنون و با حمله اسرائیل به قطر، این فضای سیاسی به شدت تغییر کرده و رهبران کشورهای عربی، به ویژه کشورهای خلیج فارس، به تکاپو افتادهاند.
نکته جالب توجه این است که بسیاری از کشورهای عربی به ویژه قطر، در سالهای اخیر، به طور جدی به دنبال روابط استراتژیک با ایالات متحده و اسرائیل بودهاند. سفرهای اخیر دونالد ترامپ به منطقه، از جمله به امارات، عربستان سعودی و قطر، مبین این است که این کشورها در حال سرمایهگذاریهای کلان در روابط خود با ایالات متحده بودهاند. به عنوان نمونه، قطر به عنوان یک حرکت نمادین، یک هواپیمای بوئینگ به رئیسجمهور آمریکا اهدا کرد و ترامپ نیز در اظهارات خود تاکید کرد که «ما در کنار قطر خواهیم بود در شرایط سخت».
در حالی که این کشورها تلاش میکردند روابط خود را با آمریکا و اسرائیل تقویت کنند، حالا حمله اسرائیل به قطر، فضایی جدید از نگرانی و بیاعتمادی را در میان رهبران این کشورها ایجاد کرده است. این حمله نشان میدهد که هیچگونه ضمانت امنیتی در روابط با آمریکا و اسرائیل وجود ندارد و کشورهای عربی ممکن است به راحتی به هدف حملات این دو کشور قرار گیرند.
در این شرایط، جمهوری اسلامی ایران میتواند به عنوان یک بازیگر کلیدی در تحولات منطقهای ظاهر شود. موضعگیریهای اخیر ایران در قبال اسرائیل و آمریکا به وضوح نشاندهندهی یک استراتژی پایدار و قوی است که برخلاف موضعگیریهای ضعیف و گاه دوپهلو بسیاری از کشورهای عربی، توانسته در برابر فشارهای خارجی مقاومت کند. به عبارت دیگر، ایران توانسته پیام مهمی را به کشورهای منطقه بفرستد: «اعتماد به روابط استراتژیک با آمریکا و اسرائیل هیچگاه نمیتواند امنیت و منافع کشورهای عربی را تضمین کند.»
در نتیجه، این تحولات جدید به نوعی میتواند به نفع ایران تمام شود. به عنوان یک بازیگر مستقل در منطقه، ایران نشان داده که روابط خود را با قدرتهای بزرگ، از جمله ایالات متحده، به شکلی استراتژیک و با محاسبات دقیق مدیریت نمیکند، بلکه سیاستهای خود را بر اساس منافع ملی و امنیت منطقهای پیگیری میکند. موضعگیریهای اخیر ایران در قبال اسرائیل و حمایت از کشورهایی چون قطر در برابر فشارهای خارجی، به نوعی بازتابدهنده این واقعیت است که سیاستهای خارجی ایران به رغم فشارهای جهانی، نه تنها در جهت منافع ملی بلکه به عنوان یک پشتیبان و حامی منطقهای عمل کرده است.
حمله اسرائیل به قطر و واکنشهای آن، میتواند به عنوان یک نقطه عطف در سیاستهای منطقهای محسوب شود. اگرچه این حمله ممکن است در کوتاهمدت موجب افزایش تنشها و بیاعتمادی در میان کشورهای عربی و غربی شود، اما در بلندمدت، فرصتهای جدیدی را برای ایران به عنوان یک بازیگر مستقل و قدرتمند در خاورمیانه به وجود میآورد. در این میان، تأکید بر این نکته حائز اهمیت است که هیچ اعتمادی به روابط استراتژیک با آمریکا و اسرائیل وجود ندارد و این امر میتواند به سرعت به یک تغییر اساسی در سیاستهای منطقهای و جهانی منجر شود.