یافته‌های جدید نشان می‌دهد مغز انسان در هنگام خواب، سامانه پاکسازی داخلی خود را فعال می‌کند تا مواد سمی را دفع کند. دانشمندان هشدار می‌دهند اختلال در خواب می‌تواند این فرآیند حیاتی را مختل کرده و خطر انباشت مواد سمی و در نهایت بروز زوال عقل را افزایش دهد.
به گزارش گروه علمی ایرنا، وبگاه سای‌تِک‌دِیلی در گزارشی آورده است:
مغز ما یک سامانه نظافتی شگفت‌انگیز و داخلی به نام سامانه گلیمفاتیک (glymphatic system) دارد که مانند یک سامانه فاضلاب پیشرفته برای دفع مواد زائد و سمی مغز عمل می‌کند. دانشمندان دانشگاه مک‌کواری استرالیا با بررسی یافته‌های پژوهش‌های گوناگون حدس می‌زنند این سامانه به‌خصوص در هنگام خواب عمیق بیشترین فعالیت را دارد و مانند یک جاروبرقی قدرتمند، مغز را از مواد مضر پاکسازی می‌کند.
خواب بد یعنی نظافت ناقص مغز
وقتی خواب ما مختل می‌شود یا کم‌خوابی داریم، این سامانه نظافتی به‌درستی کار نمی‌کند و مواد سمی به خوبی از مغز پاک نمی‌شوند. یکی از اصلی‌ترین این مواد مضر، پروتئینی به نام «آمیلوئید بتا» است. تصور کنید این پروتئین مانند زباله‌هایی است که اگر هر شب جمع‌آوری نشوند، به مرور زمان در مغز انباشته شده و پلاک‌های چسبناکی تشکیل می‌دهند. این پلاک‌ها ارتباط بین سلول‌های عصبی را مختل می‌کنند و یکی از عوامل اصلی بروز بیماری آلزایمر و زوال عقل محسوب می‌شوند.
خواب خوب، سرمایه‌گذاری برای سلامت مغز محسوب می‌شود و خواب کافی و باکیفیت، سوخت لازم برای این سامانه پاکسازی است. در طول خواب عمیق، سلول‌های مغز کمی کوچک‌تر می‌شوند و فضاهای بین آن‌ها باز می‌شود تا مایع مغزی‌نخاعی بتواند به‌راحتی جریان یابد و مواد زائد را با خود بشوید و ببرد.
اختلالات شایعی مثل آپنه خواب (وقفه تنفسی در خواب) و بی‌خوابی با خواب بی‌کیفیت و افزایش خطر زوال عقل مرتبط هستند. برای مثال، مطالعات نشان داده‌اند پس از درمان آپنه خواب، پاکسازی مواد سمی از مغز بهبود می‌یابد؛ بنابراین، سرمایه‌گذاری روی خواب خوب، در واقع سرمایه‌گذاری برای سلامت بلندمدت مغز و پیشگیری از بیماری‌های تخریب‌کننده عصبی است.
نکته حائز اهمیت این است که شواهد کنونی هنوز قطعی نیستند. بخش عمده‌ای از این داده‌ها از مطالعه روی مدل‌های حیوانی به‌دست آمده‌اند و دانشمندان هنوز در حال مطالعه چگونگی عملکرد دقیق این سامانه در انسان هستند؛ بنابراین، اگرچه به نظر می‌رسد خواب خوب برای پاکسازی مغز مفید است، هنوز نمی‌توان با قطعیت گفت که درمان مشکلات خواب به صورت مستقیم و به تنهایی از زوال عقل جلوگیری می‌کند.
این حوزه از علم هنوز در حال پیشرفت است، اما بدون شک خواب باکیفیت و کافی یکی از ارکان اصلی سلامت مغز است. اگر درباره خواب یا حافظه خود نگرانی دارید، بهترین کار این است که با یک پزشک مشورت کنید.