مدیرکل اداره منابع طبیعی و آبخیزداری استان تهران با بیان اینکه بارندگی‌های اخیر تا حد چشمگیری به بهترشدن وضعیت آبخوان‌ها در برخی استان‌ها شده که برف بیشتری دریافت کرده‌اند، گفت: با وجود کمبود ۲۰ میلیمتری بارندگی‌ها نسبت به بلندمدت با ذوب ذخایر برفی، بارندگی‌ها بیشتر از میانگین بلندمدت می‌شوند.
به گزارش ایسنا، آبخوان‌ها همان سفره‌های آب زیرزمینی هستند که در حوزه‌های آبخیز قرار دارند. در واقع آبخوان‌داری به معنای مدیریت آبخوان‌ها است. اراضی دشت‌ها در آبخوان‌ها قرار گرفته‌اند و چاه‌های حفر شده در دشت‌ها از آبخوان‌ها بهره‌برداری می‌کنند. در پی حفر بی رویه چاه و برداشت زیاد آب از آبخوان‌ها و کاهش سطح آب‌های زیرزمینی مشکلات بسیار زیادی همچون فرونشست زمین را به وجود آورده است اما بارندگی‌های اخیر تاحدودی به بهبود وضعیت آبخوان‌ها کمک کرده است و به گفته رضا بیانی- مدیرکل اداره منابع طبیعی و آبخیزداری استان تهران - پیش‌بینی می‌شود که در سال جاری آبخوان‌ها در استان‌هایی همچون شمال خراسان رضوی، خراسان شمالی، ناحیه رویشی زاگرس و استان‌های آذربایجان شرقی و غربی و بهترین وضعیت خود برسند.
رضا بیانی در گفت و گو با ایسنا، با توجه به بارندگی‌های اخیر درباره میزان بارندگی‌ها و ذخایر آب در آبخوان‌ها اظهار کرد: میزان بارندگی‌های کشور تاکنون بدون در نظر گرفتن برف‌های ذوب نشده نزدیک به ۱۰۰ میلیمتر ثبت شده این در حالیست که میانگین بارندگی‌ها در بلندمدت حدود ۱۲۰ میلیمتر است بنابراین در حال حاضر نسبت به بلندمدت حدود ۲۰ میلیمتر کمبود بارش داریم اما اگر ذخایر برفی نیز ذوب شوند، پیش‌بینی می‌شود که میزان بارندگی‌ها بیشتر از میانگین بلندمدت شود.
وی افزود: محدوده خط برف کشور در حال حاضر ۴۰ میلیون هکتار است، در صورتی که طی چهار سال گذشته مساحتی که در کشور برف دریافت می‌کرد ۱۴ میلیون هکتار بود و اگر میانگین ارتفاع برفی که در کشور ثبت شده است نزدیک به ۵۰ سانتیمتر باشد، در ۴۰ میلیون هکتار، میلیاردها لیتر آب به‌صورت برف ذخیره می‌شود.
مدیرکل اداره منابع طبیعی و آبخیزداری استان تهران با تاکید بر نفوذ آب‌های زیرزمینی در آبخوان‌ها توسط پوشش گیاهی، جنگل‌کاری، جنگل‌های طبیعی در کشور همچنین اراضی دیم موجود به عنوان مسئله‌ای مهم اظهار کرد: با توجه به بارندگی‌های کشور شرایط برای کشاورزی دیم می‌تواند دوباره فراهم شود و حتی می‌توانیم از بذر هیبرید برای تولید گندم استفاده کنیم و با کمک آن در کاشت گندم به خودکفایی برسیم.
وی در پاسخ به این پرسش ایسنا که آیا مناسب بودن بارندگی‌های اخیر به معنای پر شدن آبخوان‌ها و آب‌های زیرزمینی و رفع کمبود آب است یا خیر؟ اظهار کرد: تقریبا ۵۰ درصد از بارندگی‌ها تبخیر می‌شود، ۲۵ درصد به‌صورت روان‌آب و ۲۵ درصد نیز در زمین نفوذ می‌کند البته چون بیشترین میزان بارندگی در کشور در فصل زمستان رخ می‌دهد بنابراین میزان تبخیر کمتر از ۵۰ درصد است.
مدیرکل اداره منابع طبیعی و آبخیزداری استان تهران ادامه داد: عملیات آبخیزداری نیز در هر هکتار ۵۲۰ متر مکعب آب نفوذ می‌دهد. جنگل‌ها و عرصه‌های مرتعی نیز که مساحت آن‌ها حدود ۸۲ میلیون هکتار است. حدود ۵۰ میلیون هکتار از این میزان، عرصه‌های مرتعی درجه یک و درجه دو هستند و در هر هکتار مرتع نیز نزدیک به ۵۰۰ تا ۲۵۰۰ مترمکعب آب نفوذ می‌کند.
بیانی با تاکید بر درجه یک و دو بودن بیشتر مراتع کشور گفت: باتوجه به میزان بارش برف و باران طی زمستان، برف و باران در برخورد به پوشش گیاهی با سرعت کمتری جاری می‌شوند بنابراین به‌تدریج در خاک نفوذ می‌کنند.
وی ادامه داد: پیش‌بینی می‌شود که در سال جاری آبخوان‌ها در استان‌هایی همچون شمال خراسان رضوی، خراسان شمالی، ناحیه رویشی زاگرس و استان‌های آذربایجان شرقی و غربی به بهترین وضعیت خود برسند.
بیانی در پایان تصریح کرد: در حال حاضر نیز آب‌های پشت سد تقریبا به ۴۰ درصد رسیده است و با بارندگی‌ها، روان‌آب‌ها و ذوب برف‌ها وضعیت بهتر می‌شود و پیش‌بینی می‌شود که بارندگی‌ها در زمستان جاری نسبت به بلندمدت و سال‌های گذشته بهتر باشد.
در 4 دهه گذشته 140 میلیارد متر مکعب از منابع آب تجدیدپذیر را از دست داده‌ایم
احد وظیفه، رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی کشور در همین راستا به خبرنگار ایلنا گفت: خشکسالی در ایران با دو سه ماه یا حتی دو سه سال بهتر شدن وضعیت بارندگی تمام نمی‌شود و برای رفع بحران خشکسالی، باید رویکردهای اصلاحی جدی در مدیریت منابع و مصارف آب کشور اتخاذ شود، زیرا ما در 4 دهه گذشته، حدود 140 میلیارد متر مکعب از منابع آبی تجدیدپذیر کشور را از دست داده‌ایم یا به عبارتی دیگر، اکنون دچار کسری مخزن 140 میلیارد متر مکعبی در سفره‌های آب زیرزمینی ایران هستیم.
این مقام مسئول در سازمان هواشناسی ادامه داد: کسری مخزن 140 میلیارد متر مکعبی نشان می‌دهد در این مدت مصرف آب در ایران آن‌قدر زیاد بوده که این حجم عظیم آب از آبخوان‌های کشورمان کم شده است. این در حالی است که این حجم زمانی حدود یک سوم آب موجود در آبخوان‌های کشور را تشکیل می‌داد و اکنون از دست رفتن این حجم آب در آبخوان‌ها به بروز معضلات محیط‌زیستی متعددی نظیر فرونشست زمین، بیابان‌زایی و گرد و غبار دامن زده است.
وی افزود: سالانه حدود 100 تا 110 میلیارد متر مکعب آب تجدیدپذیر وارد کشورمان می‌شود، اما مجموع میزان مصرف منابع آب تجدیدپذیر در سطح کشور و همچنین حجم قابل توجه تبخیر آب از روی سطح زمین، بسیار بیشتر از میزان ورودی آب‌های تجدیدپذیر به کشور است. تداوم این روند در دهه‌های اخیر به کسری هرچه بیشتر مخازن آب‌های زیرزمینی ایران دامن زده و باعث شده است که کسری این مخازن سال به سال افزایش یابد.
لزوم کاهش شدید برداشت از سفره‌های زیرزمینی برای احیای آبخوان‌های کشور
وظیفه با تاکید بر این که زمانی می‌توان خشکسالی را پایان یافته دانست که آبخوان‌های کشور احیا شده باشند، گفت: نشانه ملموس احیای آبخوان‌ها این است که ما در چاه‌های حفرشده در سراسر کشور به اندازه دهه‌های گذشته آب مشاهده کنیم تا اگر در یک سال، کشور دچار کم‌بارشی شد، بتوانیم با برداشت از چاه‌ها کسری بارندگی را در همان سال جبران کنیم. اما در حال حاضر میزان مصرف آب در ایران آن‌قدر زیاد شده است که حتی اگر در یک سال شاهد بارندگی نرمال باشیم، بازهم برای پاسخ به تمام تقاضاهای تعریف‌شده برای مصرف آب در کشور، دچار کمبود خواهیم بود و ناچاریم هرچه بیشتر از منابع زیرزمینی برداشت کنیم.
رئیس مرکز ملی خشکسالی سازمان هواشناسی ادامه داد: براساس استانداردهای جهانی توصیه می‌شود برای این که منابع آب تجدیدپذیر یک منطقه پایدار بماند، نباید میزان برداشت از سفره‌های زیرزمینی از 20 درصد ورودی سالانه آب‌های تجدیدپذیر آن منطقه بیشتر باشد. البته گفته می‌شود که اگر میزان برداشت از زیر زمین تا 40 درصد مقدار ورودی سالانه منابع آب تجدیدپذیر باشد، بازهم مشکلات شدیدی ایجاد نمی‌شود و تا این حد برداشت از سفره‌های زیرزمینی نیز بعضا مجاز شمرده شده است، ولی برداشت بیشتر از این مقدار از سفره‌های زیرزمینی، باعث تخریب آب‌های سرزمینی می‌شود و نتیجه آن، همین بلایی است که در حال حاضر بر سر منابع آب تجدیدپذیر و آبخوان‌های کشورمان آمده است.
وی در ادامه توضیح داد: متاسفانه در حال حاضر ما هر سال به اندازه بیش از 80 درصد ورودی سالانه منابع آب تجدیدپذیر از سفره‌های زیرزمینی آب برمی‌داریم و همین مساله، عامل اصلی تشدید روند تخریب آبخوان‌های ما در طول سنوات گذشته بوده است. اما برای این که آبخوان‌های کشور احیا شود، ما باید به گونه‌ای برای مصرف آب در کشاورزی، صنعت و شرب برنامه‌ریزی کنیم که حجم برداشت ما از زیرزمین در هیچ سالی از 40 درصد ورودی سالانه آب‌های تجدیدپذیر کشور بیشتر نباشد؛ رسیدن به این هدف نیز به ارتقای سطح تکنولوژی در صنعت و کشاورزی، رفع فرسودگی شبکه آبرسانی کشور، اصلاح الگوی کشت سراسری و اجرای برنامه‌های آمایش سرزمین به صورت جدی نیاز دارد.
وضعیت خوب بارندگی‌های امسال در جنوب غرب و جنوب کشور
وظیفه در بخش دیگری از صحبت‌هایش به تحلیل وضعیت بارندگی‌های کشور در سال جاری پرداخت و گفت: خوشبختانه امسال میزان بارندگی‌ها در جنوب غرب و جنوب کشور در سطح مطلوبی قرار داشته است، به نحوی که از ابتدای سال آبی جاری تا امروز متوسط بارندگی‌ها در استان بوشهر 60.3 درصد از میانگین بلندمدت بیشتر بوده و مقدار بارندگی در این استان نسبت به زمان مشابه سال آبی گذشته نیز 80.8 بیشتر بوده است. از این لحاظ، بوشهر در بین تمام استان‌های کشور رکوردار افزایش بارندگی‌ها در سال آبی جاری است. همچنین در استان فارس نیز شاهد آن هستیم که میزان بارندگی از ابتدای سال آبی جاری تا کنون 24.4 درصد از شرایط نرمال بیشتر بوده است.
این مقام مسئول در سازمان هواشناسی کشور ادامه داد: در سال آبی جاری در مناطقی نظیر غرب اصفهان، چهارمحال و بختیاری و کهگیلویه و بویراحمد نیز وضعیت بارندگی‌ها تقریبا در سطح نرمال بوده است، بخصوص که در این مناطق به دلیل ثبت دماهای پایین و بارش برف محسوس، بخش زیادی از بارندگی‌ها به صورت برف در ارتفاعات باقی مانده است و این نوید را می‌دهد که در فصل گرم سال آینده، در رودخانه‌های بزرگ جنوب غرب کشور و حتی رودخانه زاینده‌رود جریان نسبتا خوبی را شاهد باشیم.