تشریح تاثیر مکانیسم ماشه در بازار ارز و طلا
دکتر معینی با اشاره به ماهیت پیچیده بازارهای ارز و طلا در ایران، مکانیسم ماشه را «پدیده‌ای واکنشی» توصیف می‌کند که در آن شوک‌های کوچک (مانند تغییرات سیاسی، گمانه‌زنی‌های رسانه‌ای یا نوسانات نرخ بهره) به‌سرعت به آشفتگی‌های سیستماتیک تبدیل می‌شوند. در ایران، این مکانیسم به‌دلیل ضعف نهادهای نظارتی، وابستگی به درآمدهای نفتی و عدم شفافیت اطلاعات تشدید می‌شود. به‌عنوان مثال، انتشار اخبار غیررسمی درباره مذاکرات برجام یا تصمیمات بانک مرکزی، ظرف چند ساعت باعث جهش قیمت دلار و طلا می‌شود؛ زیرا بازیگران بازار با پیش‌بینی ریسک‌ها، به‌طور همزمان به خرید تهاجمی روی می‌آورند و این رفتار جمعی، چرخه معیوب، تقاضای کاذب و افزایش قیمت را به‌راه می‌اندازد. طلا در ایران نقش دوگانه‌ای ایفا می‌کند: هم پناهگاه امن در برابر تورم و هم عامل تشدیدکننده نوسانات، دکتر معینی تأکید می‌کند: «در شرایطی که ارزش پول ملی سقوط می‌کند، طلا به‌عنوان دارایی جایگزین، جذابیت خود را از دست نمی‌دهد، اما وابستگی قیمت آن به دلار، بازار را به‌شدت آسیب‌پذیر می‌کند.» به‌گفته ایشان، همبستگی مثبت بین قیمت سکه و دلار در ایران، باعث می‌شود هر نوسان در بازار ارز، مستقیماً به طلا سرریز شود. این پدیده با فعالیت سفته‌بازان در بازارهای موازی (مانند بورس کالا یا صرافی‌های غیررسمی) تشدید می‌شود.
راهکارهای نهادی برای مقابله با مکانیسم ماشه
دکتر معینی راهکارها را در دو سطح کوتاه‌مدت و بلندمدت دسته‌بندی می‌کند:
• کوتاه‌مدت:
• بهبود شفافیت اطلاعاتی: بانک مرکزی باید به‌جای سکوت، اطلاعات لحظه‌ای درباره ذخایر ارزی، حجم معاملات و سیاست‌های پیش‌رو را منتشر کند تا گمانه‌زنی‌ها کاهش یابد.
• مدیریت نقدینگی: با استفاده از ابزارهای اوراق اختیار فروش ارز، نوسانات را کنترل کرد.
• بلندمدت:
• توسعه بازار ابزارهای مشتقه: ایجاد قراردادهای آتی سکه و ارز در بورس کالا برای انتقال ریسک به سرمایه‌گذاران حرفه‌ای.
• کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی: جایگزینی آن با صادرات غیرنفتی (مانند پتروشیمی و فولاد) تا ثبات درآمدهای ارزی افزایش یابد.
دکتر معینی در پایان بر هماهنگی بین‌سازمانی تأکید می‌کند: «بانک مرکزی، وزارت اقتصاد و سازمان بورس باید یک ستاد مشترک مدیریت بحران تشکیل دهند که در زمان وقوع شوک‌ها، با مداخلات هماهنگ از جهش شدید قیمت‌ها جلوگیری کنند.» او همچنین به نقش رسانه‌ها اشاره می‌کند: «رسانه‌ها باید از انتشار اخبار غیرواقعی، نادرست یا خلاف واقع خودداری کنند و تحلیل‌های مبتنی بر داده‌های رسمی ارائه دهند.» برای فعالان بازار، پیشنهاد می‌دهد: تنوع‌بندی سبد دارایی‌ها (ترکیب ارز، طلا، سهام و سپرده‌های بانکی) و پرهیز از تصمیمات احساسی در زمان نوسانات. در نهایت، اجرای سیستم‌های هوشمند نظارتی (مانند پایش الگوریتمی معاملات مشکوک) می‌تواند از فعالیت سفته‌بازان مخل بازار جلوگیری کند.