امید محسنی در برنا می نویسد: ترامپ دیشب در چند رویداد خبری اعلام کرد که قرار است روز دوشنبه و سه‌شنبه را در خاورمیانه بگذراند. او برنامه سفرش را یک سخنرانی در اسرائیل و همچنین دیدار مهم با رهبران کشور‌های عربی و اروپایی در شرم‌الشیخ عنوان کرد. رئیس‌جمهور ایالات متحده در شرایطی به این سفر خواهد رفت که طرح ۲۰ ماده‌ای او با استقبال تقریبا همه کشور‌ها روبه‌رو شده و معتقد است این اقدام با تضمین‌های آمریکایی می‌تواند یک صلح پایدار در غزه را تامین کند. بازگشت ترامپ با روایتی از «صلح از موضع قدرت» همراه است. او از همان آغاز کارزار انتخاباتی وعده داده بود که “جنگ بی‌پایان خاورمیانه را متوقف می‌کند”، اما نه از مسیر دیپلماسی سنتی، بلکه با فشار، معامله و نمایش قدرت. حضور فرستادگان او در دوحه و قاهره و تماس‌های مستقیم با نتانیاهو، در واقع بخشی از پروژه‌ای بزرگ‌تر برای بازسازی تصویر رهبری آمریکا پس از تنش نظامی بزرگ در اوکراین و دو سال جنگ غزه است.
مسئله آینده غزه و رویکرد آمریکا
سفر آخر هفته او به اسرائیل و مصر در شرایطی صورت می‌گیرد که بسیاری معتقدند بعد از آزادی گروگان‌ها و اسرای فلسطینی دو موضوع مهم در آینده منطقه باید مورد توافق قطعی قرار بگیرد: ابتدا خلع سلاح حماس و روند حضور آنها در غزه و دیگری آینده اداره این منطقه. اخبار منتشر شده در روز‌های اخیر نشان می‌دهد فعلا نقشه‌راه جایگزینی برای طرح ترامپ وجود ندارد، طرحی که با اولویت‌بخشی به خلع سلاح حتمی و روند اداره ائتلاف بین‌المللی بر غزه چالش میان کشور‌های عربی و غربی را بیش از هر مسئله دیگری به رخ می‌کشد. از دیروز مهلت ۷۲ ساعته آزادی گروگان‌ها در قبال عقب‌نشینی ارتش اسرائیل آغاز شده و ناظران مترصد مواضع و رویکردی هستند که میانجی‌ها باید برای ادامه روند صلح ایفا کنند.
مسئله اداره آینده غزه یکی از موضوعات مهمی است که زیر سایه طرح ترامپ آرام آرام مورد بحث در رسانه‌ها قرار می‌گیرد، واکنش‌های محتاطانه‌ای که سعی دارند بدون بهم خوردن آتش‌بس، انعطاف سیاسی درباره اداره غزه را برای ترامپ جا بیندازند. این رویکرد در شرایطی اتخاذ شده که موضوع بازسازی غزه و هزینه‌های آن در کنار اداره آینده مورد نظر همه بازیگران است. اکونومیست در گزارشی نوشت، کشور‌های عربی حوزه خلیج‌فارس، از جمله قطر، امارات و عربستان، در حال بررسی تشکیل صندوقی مشترک برای تامین هزینه‌های بازسازی غزه هستند. منابع آگاه می‌گویند این کشور‌ها علاوه بر کمک مالی، درصدد مشارکت در سازوکار‌های امنیتی و نظارتی نیز هستند تا از بازگشت درگیری‌ها جلوگیری شود. در همین حال، آمریکا تلاش دارد با فشار بر تل‌آویو، روند شهرک‌سازی در کرانه باختری را متوقف کند و رفتار گروه‌های تندرو را کنترل کند. چنین اقداماتی، در صورت استمرار، می‌تواند برای نخستین بار طی سال‌های اخیر نوعی توازن سیاسی جدید در منطقه ایجاد کند؛ توازنی که بر مبنای ملاحظات امنیتی و اقتصادی شکل می‌گیرد نه بر مبنای ائتلاف‌های صرفا سیاسی. با این وجود امکان اداره ائتلافی یا سهم حضور کشور‌های عربی و گروه‌های فلسطینی می‌تواند تاثیرگذارتر از بازسازی اقتصادی این منطقه باشد، چرا که ناظران معتقدند بدون اداره مشارکتی سیاسی – اقتصادی امکان پایداری صلح وجود ندارد.
اداره غزه «مسئله‌ای داخلی» است
در بیانیه‌ای مشترک میان حماس، جهاد اسلامی و جبهه مردمی برای آزادی فلسطین، اعلام شد که تصمیم‌گیری درباره آینده اداره غزه، «موضوعی کاملا داخلی و فلسطینی» است.
این گروه‌ها با تقدیر از پایداری مردم غزه و نقش میانجی‌ها در دستیابی به آتش‌بس گفتند: «در همکاری با تلاش‌های سخاوتمندانه مصر، در حال تدارک برگزاری نشست ملی جامع هستیم تا درباره مرحله بعد از آتش‌بس تصمیم‌گیری شود. این نشست مواضع فلسطینیان را متحد، راهبرد ملی را تدوین و نهاد‌های ما را بر پایه شراکت، صداقت و شفافیت بازسازی خواهد کرد.»
در همین حال، طرح ۲۰ ماده‌ای ترامپ برای غزه شامل ایجاد نهادی بین‌المللی به نام «شورای صلح» است که وظیفه‌اش نظارت بر دولت انتقالی موقت تکنوکرات‌ها در غزه خواهد بود. طبق پیشنهاد منتشرشده، خود ترامپ ریاست این شورا را برعهده دارد و تونی بلر، نخست‌وزیر پیشین بریتانیا و برخی کشور‌های عربی نیز از اعضای آن خواهد بود.
تلاش قطر و مصر برای انعطاف در طرح ترامپ
با توجه به اینکه ترامپ در برخورد با جنگ اوکراین و نقش اروپا در مواجهه با این درگیری نشان داد قصد او کاهش هزینه‌های آمریکا در جنگ است بسیاری تحلیلگران را به این نتیجه رسانده که واشنگتن احتمالا روی کشور‌های ثروتمند عربی با پشتیبانی‌های بین‌المللی برای آینده غزه برنامه ریزی خواهد کرد. اعلام دیدار با رهبران کشور‌های درگیر موضوع غزه احتمالا در همین راستا برنامه‌ریزی شده است، موضوعی که می‌تواند بیش از جنبه‌های نمادین امضای توافق و عکس‌های یادگاری و تاریخی، یادآور رویکرد ایجاد مسئولیت اقتصادی در زمینه بازسازی و شراکت در اداره غزه هم باشد. او در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل نیز در هفته‌های گذشته دیدار‌های مهمی با سران کشور‌های عربی برگزار کرد و تمایل و همکاری آنها را نسبت به طرح ۲۰ ماده‌ای و بازسازی غزه جلب کرده بود. در این میان نقش بازیگران عربی اهمیت بیشتری می‌یابد، چراکه برخی معتقدند هنوز ممکن است در طرح ترامپ انعطاف‌های سیاسی ایجاد شود و حضور گروه‌های مهم فلسطینی در آینده سیاسی غزه امکان‌پذیر باشد. مروان بشاره، تحلیلگر ارشد سیاسی الجزیره، می‌گوید: «نقش قطر و مصر در طرح دونالد ترامپ برای غزه تعیین‌کننده است، زیرا هنوز هیچ چیز در این طرح قطعی نیست.»
آتش‌بس غزه هرچند نقطه‌عطفی در تاریخ خونین این سرزمین است، اما تنها آغاز مرحله‌ای پیچیده‌تر به شمار می‌رود؛ مرحله‌ای که در آن آینده سیاسی، امنیتی و انسانی غزه در گرو تعادل ظریفی میان اراده فلسطینی‌ها، منافع بازیگران منطقه‌ای و رویکرد‌های اسرائیلی ترامپ رقم خواهد خورد. اگرچه گروگان‌ها تا دوشنبه آزاد می‌شوند و توپ جنگ برای مدتی خاموش می‌ماند، اما پرسش اصلی همچنان پابرجاست: چه کسی غزه را اداره خواهد کرد؟