گروه جامعه - آمارها نشان می‌دهد ایران با حدود ۱.۶ پرستار به ازای هر هزار نفر جمعیت، تنها نیمی از میانگین جهانی (۳ تا ۴ پرستار به ازای هر هزار نفر) را داراست. این یعنی شکافی عمیق بین نیاز واقعی نظام سلامت و نیروی انسانی موجود.
نظام سلامت ایران در شرایطی قرار گرفته که کمبود پرستار، همچون زخمی عمیق، پیکر درمان کشور را فرسوده کرده است. بیمارستان‌های بزرگ با نیمی از ظرفیت نیروی انسانی فعالیت می‌کنند و پرستارانی که باید ناجیان جان بیماران باشند، خود زیر فشار کاری، بی‌انگیزگی و بی‌توجهی مسئولان در حال فرسودگی‌اند. بر اساس آمارهای رسمی، تعداد پرستاران فعال در ایران تنها نصف استاندارد جهانی است؛ در حالی‌که هر پرستار ایرانی باید بار سه تا چهار همتای خود در کشورهای توسعه‌یافته را به دوش بکشد.
به گزارش تجارت نیوز، در این میان، وزارت بهداشت نه نیروی جدید استخدام می‌کند و نه مطالبات انباشته پرستاران را پاسخ می‌دهد. نتیجه این بی‌عملی، مهاجرت روزافزون نیروهای باتجربه و ترک خدمت پرستاران جوان است؛ روندی که می‌تواند آینده سلامت جامعه را به خطر اندازد. اگر امروز برای احیای شأن و جایگاه پرستاران چاره‌ای اندیشیده نشود، فردا ممکن است دیگر کسی نباشد که در کنار تخت بیماران بایستد.
آمارها نشان می‌دهد ایران با حدود ۱.۶ پرستار به ازای هر هزار نفر جمعیت، تنها نیمی از میانگین جهانی (۳ تا ۴ پرستار به ازای هر هزار نفر) را داراست.
این یعنی شکافی عمیق بین نیاز واقعی نظام سلامت و نیروی انسانی موجود. در حالی که کشورهای توسعه‌یافته با ارتقای جایگاه پرستاران و افزایش جذب نیرو به دنبال بهبود کیفیت خدمات درمانی‌اند، در ایران روند معکوسی در جریان است: پرستاران یا به دلیل فشار کاری و حقوق پایین از شغل خود کناره می‌گیرند یا برای آینده‌ای بهتر راه مهاجرت را در پیش می‌گیرند.
در یکی از بیمارستان‌های بزرگ تهران، پرستاران بخش اورژانس در هر شیفت بیش از ۲۰ تا ۳۰ بیمار را به‌طور هم‌زمان تحت پوشش دارند. این در حالی است که طبق استاندارد جهانی، هر پرستار باید حداکثر مراقبت از ۴ تا ۶ بیمار را بر عهده داشته باشد. فشار کاری بالا، خستگی مزمن، فرسودگی جسمی و روحی و نبود انگیزه، به معضلی جدی تبدیل شده است.
پرستاران در هر شیفت گاهی ۱۸ ساعت کار می‌کنند
سحر احمدی، پرستار بخش مراقبت‌های ویژه با ۱۲ سال سابقه، در این باره به تجارت‌نیوز می‌گوید: ما عملاً از جان خودمان مایه می‌گذاریم. در هر شیفت گاهی ۱۸ ساعت کار می‌کنیم، بدون استراحت واقعی.
اما در پایان ماه حقوقی می‌گیریم که حتی هزینه اجاره خانه را هم به‌سختی پوشش می‌دهد. از طرفی نه استخدام رسمی می‌شویم، نه وعده‌های وزارتخانه عملی می‌شود. بسیاری از همکارانم یا مهاجرت کرده‌اند یا در فکر رفتن‌اند.
خستگی مفرط و فشار روانی در میان پرستاران، عواقبی جدی برای بیماران نیز به دنبال دارد. گزارش‌های میدانی نشان می‌دهد در برخی بیمارستان‌ها، اشتباهات دارویی و تأخیر در رسیدگی به بیماران افزایش یافته است. هرچند وزارت بهداشت کمتر درباره آمار خطاهای درمانی اطلاع‌رسانی می‌کند، اما کارشناسان می‌گویند کمبود نیرو و بی‌انگیزگی در میان پرستاران یکی از عوامل اصلی بروز این خطا است.
استاندارد جهانی کجا و وضعیت ایران کجا؟!
طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت (WHO)، برای تأمین حداقل کیفیت درمان، باید به ازای هر هزار نفر جمعیت حداقل سه پرستار وجود داشته باشد. در کشورهای توسعه‌یافته مانند آلمان و کانادا این رقم به ۸ تا ۱۲ پرستار نیز می‌رسد. اما در ایران، آمارها از وجود حدود ۱۸۰ هزار پرستار فعال برای جمعیت ۸۷ میلیونی حکایت دارد؛ یعنی تقریباً نیمی از نیاز واقعی.
نگاه مسئولان به پرستار هنوز ابزاری است
فاطمه اسدی، فعال صنفی، نیز در این باره به تجارت‌نیوز می‌گوید: متأسفانه نگاه مسئولان به پرستار هنوز ابزاری است. تا وقتی کرونا بود، از پرستاران به عنوان قهرمان یاد می‌کردند، اما بعد از فروکش بحران، همه چیز فراموش شد. کمبود نیرو به حدی رسیده که گاهی یک پرستار وظایف سه نفر را انجام می‌دهد. با این شرایط چطور می‌توان انتظار داشت کیفیت خدمات درمانی حفظ شود؟
بیش از ۵۰ درصد پرستاران کشور دچار علائم فرسودگی شغلی‌اند / حدود ۲۵ درصد از پرستاران تمایل به مهاجرت دارند
او می‌افزاید: بر اساس گزارش سازمان نظام پرستاری، بیش از ۵۰ درصد پرستاران کشور دچار علائم فرسودگی شغلی‌اند و حدود ۲۵ درصد از آن‌ها تمایل به مهاجرت دارند. مقصد اصلی این نیروها کشورهای حاشیه خلیج فارس، آلمان، کانادا و استرالیاست؛ کشورهایی که برای جذب پرستار ایرانی نه‌تنها محدودیتی ندارند بلکه با ارائه مزایای چشمگیر، راه مهاجرت را تسهیل کرده‌اند.
پرستاران ایرانی در کشورهای دیگر تا ۵ برابر بیشتر از درآمد داخلی خود حقوق دریافت می‌کنند
این فعال صنفی ادامه می‌دهد: پرستاران ایرانی در این کشورها تا ۵ برابر بیشتر از درآمد داخلی خود حقوق دریافت می‌کنند و در محیطی با استاندارد کاری بالا و احترام به شأن انسانی فعالیت دارند. در مقابل، در ایران، فشار کاری، نبود حمایت روانی، بی‌توجهی به مطالبات صنفی، و تبعیض در پرداخت‌ها، انگیزه ماندن را از بین برده است.
وزارت بهداشت همچنان در برابر خواست پرستاران سکوت کرده است
فاطمه اسدی در مورد اقدامات وزارت بهداشت و پرداخت مطالبات پرستاران می‌گوید: با وجود هشدارهای مکرر کارشناسان و تشکل‌های صنفی، وزارت بهداشت تاکنون اقدام مؤثری برای جذب نیرو یا بهبود وضعیت پرستاران انجام نداده است. نه استخدام‌های وعده داده‌شده اجرایی شده و نه بودجه کافی برای افزایش حقوق پرستاران در نظر گرفته شده است. در حالی‌که بسیاری از بیمارستان‌ها حتی به پرستاران شرکتی بدهی دارند، مسئولان همچنان به بیان آمار و وعده‌های تکراری بسنده می‌کنند.
مشکل اصلی کمبود پرستار فقط کمبود نیرو نیست، بلکه بحران مدیریتی است
او می‌افزاید: مشکل اصلی کمبود پرستار فقط کمبود نیرو نیست، بلکه بحران مدیریتی است. وقتی سیاست‌گذاری در حوزه سلامت کوتاه‌مدت و واکنشی باشد، طبیعی است که هیچ‌کدام از مشکلات ساختاری حل نشود. ما در حالی از توسعه زیرساخت درمانی حرف می‌زنیم که مهم‌ترین رکن آن، یعنی نیروی انسانی، در حال فرار است.»
تبعات کمبود پرستار به‌طور مستقیم متوجه سلامت عمومی جامعه است
این فعال صنفی در بخش دیگری از سخنان خود به تبعات اجتماعی و انسانی کمبود پرستار در بیمارستان‌ها اشاره کرده و می‌گوید: کمبود پرستار تنها یک چالش درون‌سازمانی نیست، بلکه تبعات آن به‌طور مستقیم متوجه سلامت عمومی جامعه است. با کاهش کیفیت خدمات پرستاری، طول مدت بستری بیماران افزایش می‌یابد، خطاهای درمانی بیشتر می‌شود، و رضایت بیماران از خدمات کاهش می‌یابد.
بسیاری از مراکز درمانی در شهرهای کوچک عملاً با کمترین تعداد پرستار اداره می‌شوند
او اظهار می‌دارد: در شهرستان‌ها و مناطق محروم، وضعیت بحرانی‌تر است. بسیاری از مراکز درمانی در شهرهای کوچک عملاً با کمترین تعداد پرستار اداره می‌شوند. گاه یک پرستار در بخش شبانه بیمارستان باید از ده‌ها بیمار مراقبت کند، بدون کمک‌پرستار و تجهیزات کافی. در چنین شرایطی، حتی یک اشتباه کوچک می‌تواند به بهای جان بیمار تمام شود.
اسدی تاکید می‌کند: از سوی دیگر، فشار مضاعف کاری، باعث افزایش بیماری‌های جسمی و روانی در میان پرستاران شده است. مطالعات داخلی نشان می‌دهد میزان افسردگی، اضطراب و اختلالات خواب در میان پرستاران ایرانی بیش از دو برابر میانگین سایر مشاغل است.