گروه بین الملل - رافائل گروسی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در رأس هیأتی بلند پایه از آژانس، ظهر جمعه ۱۲ اسفندماه وارد فرودگاه مهرآباد تهران شد و مورد استقبال رسمی بهروز کمالوندی، سخنگو و معاون امور بین‌الملل، حقوقی و مجلس سازمان انرژی اتمی قرار گرفت. گروسی در سفر ۲ روزه به تهران با جمعی از مقامات عالی‌رتبه جمهوری اسلامی ایران دیدار و گفت‌وگو خواهد داشت.
سفر گروسی از آنجا حائز اهمیت است که وی قرار است بلافاصله پس از ترک تهران در یک کنفرانس مطبوعاتی نتایج سفر خود به ایران را تشریح کند. لذا از آنجا که روز دوشنبه قرار است جلسه شورای حکام برگزار شود، جمع بندی مذاکرات در تهران با گروسی اهمیت ویژه ای در تصمیم شورای حکام خواهد داشت. در واقع اگر موارد اختلافی میان ایران و آژانس در سفر گروسی به تهران رفع شود، می توان امیدوار بود که روزنه های جدیدی برای شروع مذاکرات و رفع موانع توافق صورت بگیرد. اما اگر با توجه به تبلیغات منفی که طی روزهای اخیر در خصوص میزان غنی سازی ایران صورت گرفته، این مذاکرات دستاوردی نداشته باشد به احتمال زیاد در نشست آتی شورای حکام قطعنامه سوم برای ایران صادر شده و این امر می تواند مقدمه ای جهت مکانیسم ماشه و بازگشت تحریم های بین المللی علیه ایران باشد.
در همین رابطه رابرت مالی نماینده ویژه آمریکا در امور ایران عنوان کرده که این کشور پیش از تصمیم‌گیری درباره گام‌های بعدی، منتظر دریافت نتایج سفر مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به ایران خواهد ماند. وی روز جمعه با اشاره به سفر رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به ایران عنوان کرد: بگذارید ببینیم که آژانس اتمی چه چیز (پایبندی یا عدم پایبندی ایران به ان.پی.تی) گزارش می‌دهد و سپس زمان برای اتخاذ گام‌های مناسب بعدی فرا می‌رسد.
گفتنی است، محمد اسلامی رئیس سازمان انرژی اتمی کشورمان روز چهارشنبه گذشته در جمع خبرنگاران در حاشیه نشست هیات دولت گفت: در دو ماه گذشته رفت و آمدها با آژانس در سطح کارشناسی و معاونان انجام شد و در دو هفته گذشته هیات‌هایی از آژانس در تهران حضور یافتند و تبادل نظر شد. در این تبادل نظرها و رایزنی‌ها مواردی از جمله عدم انطباق بیانیه طراحی چیدمان سانتریفیوژها یا مساله یک ذره، به خوبی مرور شد و بحث و کارشناسی و نهایی شده است و مشخص شده که انحراف خاصی وجود ندارد. همچنین درباره موارد پادمانی باید برای روشنگری پاسخ‌هایی که دادیم، مذاکره انجام می‌شد. برخی القا می‌کنند که پاسخ داده نشده است این درست نیست. پاسخ‌ها در چند صد صفحه ارسال شده بود و باید با حوصله آنها را مرور می کردیم و این امر هم تداوم دارد و گفت‌گو شده است و در همین راستا در سفر آقای آپارو معاون پادمانی مدیرکل آژانس و مذاکراتی که انجام شد دعوت رسمی از آقای گروسی کردیم و ان‌شاءالله در یکی دو روز آینده به تهران می‌آیند.
رئیس سازمان انرژی اتمی درباره بخشی از گزارش برجامی آژانس که در آن به موضوع غنی‌سازی بالای ۸۳ درصدی در ایران اشاره کرده است، گفت که بازرسان مشاهده کردند حجم مواد تولید در پایان کار، از ۶۰ درصد تجاوز نکرده است و خط تولید ما همان تولید اورانیوم با غنای ۶۰ درصدی است و ما همان هدف را هم دنبال می‌کنیم بنا‌بر‌این آن موضوع با همین تعریف کنار گذاشته می‌شود.
افزایش مشکلات میان ایران و آژانس
در همین رابطه علی بیگدلی استاد دانشگاه و تحلیلگر مسائل بین الملل در گفت‌وگو با ایلنا، در پاسخ به این سوال که با توجه به سفر آقای گروسی به تهران، مهم‌ترین چالش بین ایران و آژانس چیست و چه راهکاری برای حل این چالش‌ها وجود دارد، گفت: از سپتامبر گذشته که مذاکرات برجام قطع شد یک نوع انقطاع ارتباطی بین ایران و آژانس هم به وجود آمد و با توجه به اینکه هر دو لازم و ملزوم همدیگر هستند، در این زمان غرب بر اساس گزارش‌های پراکنده‌ ادعایی اعلام کرد که ایران محدوده وظایف خود را در قرارداد رعایت نکرده است و مدعی شد از بالا رفتن ظرفیت سانتریفیوژهای IC۶ خیلی پیشرفته است باعث شده تا ایران به ساخت سلاح‌های هسته‌ای نزدیک شود.
وی افزود: جلسه‌ چهارم شورای حکام که در ماه مارس پایان می‌یابد، در سه جلسه گذشته در این شورا به ایران قطعنامه اخطاری دادند تا فعالیت‌های خود را متوقف کند در حال حاضر به جایی رسیدیم که آقای امیرعبداللهیان اعلام کرد با فوادحسین وزیر خارجه عراق صحبت کرده و او پیام آمریکایی‌ها را رسانده از آن طرف مقامات آمریکایی اظهارات آقای امیرعبداللهیان را رد کرده‌اند. اما الان مشکلات ایران و آژانس خیلی زیاد شده است و الان هم که تعداد زیادی از کارشناسان آژانس و معاون آقای گروسی در تهران هستند، آقای گروسی هم به تهران می‌آید تا بتواند گزارش را تهیه کرده امیدواریم ایران دچار قطعنامه چهارم تنبیهی نشود.
بیگدلی تصریح کرد: در جلسه شورای حکام که در اوایل مارس تشکیل می‌شود اگر ایران نتواند برای موارد ادعایی علیه ما دلیل قانونی و علمی بیاورد، ممکن است قطعنامه علیه ما صادر شود و کار را خیلی خطرناک خواهد کرد. به همین دلیل هم ایران پیش‌دستی کرده و اعلام کرده تا کارشناسان و مدیرکل آژانس به تهران بیایند و امیدواریم آقای گروسی قانع شود. همچنین اقدام معاون او که از شنبه گذشته به تهران آمده و مشغول به کار است هم با اطلاعاتی که به گروسی می‌دهد خیلی اهمیت دارد، از طرف دیگر گزارش آقای گروسی می‌تواند بستر مذاکرات برجامی را هم باز می‌کند.
آمریکا مذاکرات را به گروگان گرفته است
این کارشناس مسائل بین‌المللی ادامه داد: به همین دلیل آمریکایی‌ها مذاکرات هسته‌ای را گروگان گرفتند که اگر ما بتوانیم این مشکل را با آقای گروسی برطرف کنیم، احتمالا مذاکرات هسته‌ای ما با مذاکرات برجامی هم شروع خواهد شد. آمریکایی‌ها رفتارشان نسبت به ما در مقایسه با اروپا مقداری غیرخشن بوده شاید به دلیل اینکه بایدن نمی‌خواهد بین ما و آمریکا اختلاف بیشتری به وجود بیاید یا حرکت ما در سطح غنی‌سازی ادامه پیدا کند، فقط می‌توانم این را بگویم که ما و آمریکا به ادامه مذاکرات برجامی کاملا نیازمند هستیم.
وی تصریح کرد: اما الان دو بحث وجود دارد یکی اینکه آمریکایی‌ها همان پلان اول مدنظرشان است اما آقای امیرعبداللهیان بحث دوم را مطرح می‌کند که موضوع غنی‌سازی و شرایط آن است که امیدواریم این مشکل با آمدن آقای گروسی حل شود.
بیگدلی در پاسخ به این سوال که با توجه به گزارش احتمالی آژانس، چه سناریوهایی قابل پیش بینی است، گفت: ما در حال حاضر با این گره مواجه شدیم که ادعای غنی‌سازی ۸۴ درصد بر اساس یک برداشت اشتباه مطرح شده است آمدن آقای گروسی و معاون‌ او وضعیت را خیلی مهم‌تر خواهد کرد و امیدواریم آقای گروسی به نتایج رضایت‌بخشی برسد که با گزارش رضایتمندی به شورای حکام برود و اگر رضایت حاصل نشود ممکن است پرونده ما به شورای امنیت فرستاده شود. اگر آقای گروسی گزارش منفی به شورای حکام بدهد،‌ آن وقت ما موضوع ادامه مذاکرات برجامی را باید از ذهن‌مان بیرون کنیم چرا که این دو ارتباط خیلی نزدیکی با هم دارند و برای غرب مذاکرات آژانس اهمیت بیشتری نسبت به مذاکرات برجامی دارد. 
این تحلیلگر مسائل بین‌الملل در پاسخ به این سوال که سفر آقای گروسی به تهران بیش از آنکه حالت گشایش داشته باشد، بعد فنی دارد. با توجه به اینکه در گذشته ترامپ و پمپئو برعکس آمانو روی گروسی سرمایه‌گذاری کردند ایران چه اقداماتی باید انجام دهد تا بیش از این مشکلی در این خصوص ایجاد نشود، گفت: سال ۱۳۹۸ مجلس ایران اعلام کرد، از این زمان به بعد آژانس حق ندارد فعالیت گذشته ایران را بررسی کند و اگر ایراد و اشکالی وجود دارد یک بار برای همیشه کارشناس‌های خود را به ایران بفرستد تا این اشکالات را بررسی کنند. اما آنچه در گذشته اتفاق افتاده دیگر در اختیار آژانس نیست.
وی تصریح کرد: این موضوع از جهت منشور آژانس صحیح نیست و با آن مغایرت دارد. زیرا بر اساس مندرجات منشور، دبیرکل هر زمان که احساس کند و نیاز داشته باشد می‌تواند به همه کشورها و برای رسیدگی به وضعیت پیشرفت‌های غنی‌سازیشان سر بزند. ایران این موضوع را قبول نکرده و باعث ایجاد مشکل شده است. در اواخر دوره آقای روحانی مجلس این قانون را تصویب کرد و یک مقداری کار آژانس را با مشکل مواجه کرد و آژانس را نسبت به کارهای ما مشکوک کرد در صورتی که این کار از نظر منشور آژانس پذیرفتنی نیست و هر زمان آژانس تصمیم بگیرد می‌تواند کارشناس و حتی خود دبیرکل را هم به کشورها بفرستد.
بیگدلی در ادامه گفت: مساله بعدی این است که آمریکایی‌ها گفتند همان محتویات قطعنامه ۲۲۳۱ را در ارتباط با موضوع هسته‌ای اجرا خواهند کرد. ایران آمده درباره پلان B صحبت می‌کند و آن را به این شکل تعریف کرده که ما دیگر آن پیشنهادهایی که در زمان آقای روحانی مطرح شد که بیاییم در قلب رآکتور اراک سیمان و بتن بریزیم، انجام نمی‌دهیم. بنابراین باید یک مذاکرات جدیدی بین ایران و آژانس صورت بگیرد. این هم یک مقدار کار را مشکل کرده در حالی که براساس محتویات قطعنامه ۲۲۳۱ همان کارهایی را که در قطعنامه آمده ایران باید دوباره انجام دهد اما چون ترامپ آمد و قرارداد را لغو کرد، ما هم حق خود دانستیم که از تعهدات‌مان خارج شویم. الان بحث مهم بر سر این است که غنی‌سازی باید حد کمتری برسد یا قلب رآکتور اراک باید دوباره از کار بیافتد که قدری اختلاف‌نظرمان روی این مسئله خیلی زیاد است و دلیل عدم پیشرفت مذاکرات برجامی هم بر سر همین مساله است.
وی در پاسخ به این سوال چه راهکاری وجود دارد که آژانس بیشتر از آنکه ابزاری در دست قدرت‌ها و بیشتر به عنوان یک تسهیل‌گر در سیاست خارجی یک جانبه گرایی قدرت‌ها باشد، به عنوان یک سازمان فنی فعالیت خود را ادامه دهد، گفت: نمی‌توانند و امکان ندارد هیچ کدام از نهادهای وابسته به سازمان ملل و حتی سازمان ملل و شورای امنیت سازمان ملل صاف و پوست کنده عمل کرده و مر قانون را در نظر بگیرند. این امکان ندارد و اصلا به وجود نخواهد آمد. 
وی افزود: در طرف دیگر ماجرا، بعد از ۶ ماه گذشته که حوادثی در کشور ما اتفاق افتاد، با واکنش تند مقامات غربی چهره ما در فضای بین‌المللی قدری مکدر شد و اقدامات ما در منطقه و سطح انتظارات بین‌المللی از ما بالا رفته است بنابراین آژانس هم تحت تاثیر این فشارها از سوی قدرت‌های خارجی قرار می‌گیرد و چاره‌ای نیست جز آنکه رفتار دولت در داخل و منطقه و فضای بین المللی بستری به وجود آورد تا آژانس تحت تاثیر کشورهای قدرتمند قرار نگیرد. 
بیگدلی در پاسخ به این سوال که برخی تحلیل‌گران این موضوع را مطرح می‌کنند که امکان دارد برجام به شکل سابق احیا نشود و به صورت مقطعی توافقاتی مانند آزادی زندانیان، آزادی پول‌های بلوکه شده و معافیت از تحریم‌ها انجام شود.
این فرضیه را چقدر به واقعیت نزدیک می‌دانید، گفت: یکی از اختلافات اساسی بر سر اجرای پلن A و پلن B که ما پیشنهاد کردیم است. من هم با شما موافق هستم که اگر مذاکرات برجامی آغاز شود، به احتمال زیاد به آن نقطه توافق سال ۲۰۱۵ نخواهیم رسید. آمریکایی‌ها شاید این را بدانند. به همین دلیل شاید اروپایی‌ها بیشتر از آمریکایی‌ها به دنبال آغاز مذاکرات هستند. 
وی تصریح کرد: بنابراین ما معتقدیم خیلی از تحریم‌هایی که در ذیل قرارداد برجام نیست باید برداشته شود که آمریکا موافق نیست. از طرف دیگر سطح غنی‌سازی قید شده در توافق ۳/۷۶ درصد است که ما دیگر نمی‌توانیم بدون انجام تعهدات طرف مقابل آن نقطه برگردیم. به همین دلیل اختلافات  بسیار زیاد است. از طرف دیگر راه دیگری غیر از این وجود ندارد آمریکایی‌ها دیگر نمی‌خواهند این حمله صورت بگیرد و در کانون سوم بحران بعد از مسئله چین و تایوان، روسیه و اوکراین به وجود بیاید. 
بیگدلی تصریح کرد: بنابراین منطقه ما منطقه حساسی است و روزانه ۴۰درصد انرژی دنیا از این منطقه صادر می‌شود. بنابراین فشاری که برخی شیخ‌نشینان به آمریکا و غرب وارد می‌کنند هم مزید بر علت شده است.
مانوری آمریکا و کشورهای عربی هم پیام‌های خود را داشت. ما هیچ راهی نداریم جز اینکه مذاکرات را به هر شکل و صورتی تأمین کنیم. انتظارات‌مان را می‌توانیم بعدها مطرح کنیم؛ یعنی فضای ملتهب داخلی، بین‌المللی و خارجی را کاهش دهیم که این مسئله می‌تواند روی قیمت دلار هم تأثیر بگذارد. اما اگر بخواهیم حجم انتظارات امروزمان را ببینیم، اینکه بتوانیم همه انتظارات‌مان را تحقق بخشیم غیرممکن است.
وی در پاسخ به این سوال که امیرعبداللهیان بعد از دیدار با فواد حسین اعلام کرد که از طرف مقامات عراقی پیامی از سوی واشنگتن دریافت کرد که حاضرند مذاکرات برجام از سر گرفته شود اما دولت آمریکا این موضوع را تکذیب کرد، این تناقض رفتاری را چه طور تحلیل می‌کنید، گفت: مقامات آمریکایی و اروپایی تلاش می‌کنند به اشکال مختلف ایران را تحت فشار قرار دهند. به طور مثال دید و بازدیدهایی که معاندان با مقامات پارلمانی و دولتی در اروپا انجام می‌دهند برای آن است که ایران را تحت فشار قرار داده تا امتیازات بیشتری بگیرند. 
وی افزود: به همین دلیل این که یک نوع بازی سیاسی در جریان است اما در طرف دیگر ماجرا ما هم مقصر هستیم. اما بیشتر تقصیرات گردن مقامات غربی است. از طرفی جایی برای مانور وجود ندارد و با مشکلات اقتصادی شدیدی که در داخل وجود دارد باید کاری برای حل این مشکلات انجام داد و این مشکلات هم بدون برجام و مسائل هسته‌ای حل نخواهد شد.