در شرایطی که «شوردریا» حال خوبی ندارد، با افتتاح تونل انتقال آب از سد کانی‌سیب به دریاچه ارومیه امید به احیای این اکوسیستم بیشتر شد اما آیا «شوردریا» تنها با این اقدام نجات پیدا می‌کند؟
به گزارش ایسنا، دریاچه ارومیه که به «شوردریا» نیز معروف است، در شمال غرب ایران قرار دارد و میان دو استان آذربایجان غربی و آذربایجان شرقی قرار گرفته است.
این دریاچه یکی از بزرگترین دریاچه‌های دائمی زیاده‌شور جهان - دارای آب شورتر از آب دریا - است. بزرگترین دریاچه خاورمیانه و ششمین دریاچه بزرگ نمکی روی زمین با مساحت تقریباً ۵۲۰۰ کیلومترمربع، طول ۱۴۰ کیلومتر، عرض ۵۵ کیلومتر و عمق ۱۶ متری بود که روزگاری در ردیف بیست و پنجمین دریاچه بزرگ دنیا از نظر مساحت قرار داشت.
بررسی تصاویر ماهواره‌ای نشان می‌دهد که در سال ۲۰۱۵ این دریاچه ۲۵ تا ۵۰ درصد مساحت خود را از دست داد. دلایل بسیاری برای خشک شدن دریاچه ذکر شده‌ است که از جمله می‌توان به خشکسالی، احداث بزرگراه روی دریاچه، استفاده بی‌رویه از منابع آب حوضه آبریز دریاچه، بارش کم برف و باران در سال‌های اخیر و احداث سد روی رودخانه‌های حوضه‌های آبریز این دریاچه اشاره کرد.
بررسی تصاویر ماهواره‌ای نشان می‌دهد که در سال ۲۰۱۵ این دریاچه ۲۵ تا ۵۰ درصد مساحت خود را از دست داد. دلایل بسیاری برای خشک شدن دریاچه ذکر شده‌ است که از جمله می‌توان به خشکسالی، احداث بزرگراه روی دریاچه، استفاده بی‌رویه از منابع آب حوضه آبریز دریاچه، بارش کم برف و باران در سال‌های اخیر و احداث سد روی رودخانه‌های حوضه‌های آبریز این دریاچه اشاره کرد.
نگرانی نسبت به وضعیت دریاچه ارومیه به سال ۷۹ بازمی‌گردد. به گفته معصومه ابتکار - رییس اسبق سازمان حفاظت محیط زیست - از سال ۷۹ سازمان محیط زیست در مورد این مساله هشدار داد اما گمان نمی‌رفت که روند خشکی دریاچه ارومیه سریع باشد. با وجود این پیش‌بینی‌ها در حال حاضر دریاچه ارومیه با خشکی بی‌سابقه‌ای دست و پنجه نرم می‌کند. تیر ماه سال جاری اعلام شد که ۹۵ درصد از آن خشک شده است. ۱۳ شهریورماه نیز سازمان حفاظت محیط زیست از کاهش تراز سطح آب دریاچه ارومیه به ۱۲۷۰.۱۹ متر خبر داد.
برای احیای دریاچه چه کردند؟
موضوع احیای دریاچه ارومیه نیز از زمان ابتکار آغاز شد. دولت‌های مختلف کم و بیش اقداماتی در این زمینه انجام دادند تا اینکه در زمان ریاست جمهوری حسن روحانی احیای دریاچه ارومیه به عنوان یک امر مهم در دستورکار قرار گرفت. این روند ادامه پیدا کرد به طوری‌که حتی اولین سفر رئیس جمهوری وقت نیز به ارومیه بود.
دولت یازدهم به منظور انجام وعده‌های خود برای حل این بحران ملی محیط زیستی، در اولین جلسه هیئت وزیران در مردادماه سال ۹۲ تشکیل «کارگروه نجات دریاچه ارومیه» را تصویب کرد. در ادامه طی شش ماه برنامه ۱۰ ساله احیای دریاچه ارومیه نوشته شد. ستاد احیای دریاچه ارومیه در دو سال ابتدایی تمرکز فعالیت خود را بر تثبیت وضعیت دریاچه ارومیه قرار داد و در شهریور ماه ۹۵ خبر از تثبیت دریاچه ارومیه و توقف روند کاهش تراز آب و در نتیجه آغاز فاز احیایی را داد. مسعود باقرزاده کریمی - معاون سابق امور تالاب‌ها در دفتر زیستگاه‌ها و امور مناطق سازمان حفاظت محیط زیست - در این مقطع با اشاره به آغاز فاز دوم احیای دریاچه از مهر ماه ۹۵ از افزایش ۴۴ سانتی تراز دریاچه ارومیه در مهر ماه این سال نسبت به مهرماه سال ۹۴ خبر داد.
در آبان ۹۸ ستاد احیای دریاچه ارومیه از هزینه‌کرد ۹۰۰۰ میلیارد تومان از سوی دولت برای اجرای پروژه‌های احیای دریاچه ارومیه خبر داد و کلانتری - رئیس سابق سازمان حفاظت محیط زیست - نیز در آن دوره گفت مردم آذربایجان غربی تا سال ۱۴۰۶ شاهد احیای اکولوژیک دریاچه ارومیه خواهند بود.
باروی کار آمدن دولت سیزدهم، تداوم احیای دریای دریاچه ارومیه در دستور کار قرار گرفت و جلسه کارگروه نجات دریاچه ارومیه شنبه (۲۵ مهرماه ۱۴۰۰) به ریاست محمد مخبر - معاون اول رئیس جمهوری - برگزار شد. او در این جلسه تاکید کرد: احیای دریاچه ارومیه علاوه بر موضوع محیط زیست به سلامت و معیشت مردم و اعتبار و حیثیت نظام جمهوری اسلامی ایران مرتبط است.  در سفر رئیس جمهوری در ۳۰ اردیبهشت ۱۴۰۱ و در دیدار با نخبگان، اقشار مردم و خانواده شهدای آذربایجان غربی موضوع احیای دریاچه ارومیه بار دیگر مطرح شد.
اما و اگرهای تونل زاب
یکی از اقداماتی که در جهت احیای دریاچه ارومیه مطرح بود انتقال آب از طریق تونل زاب و تامین آن از سد کانی‌سیب بود. اوایل شهریورماه بود که علی سلاجقه - رئیس سازمان حفاظت محیط زیست - با اشاره به اینکه در حال حاضر فصل بهره‌دهی اقدامات سخت افزاری است، درباره تونل زاب گفت: تونل زاب باید ۶۰۰ میلیون مترمکعب آب را وارد دریاچه ارومیه می‌کرده اما تونل از لحاظ سازه‌ای با مشکل مواجه است و شکاف عمیقی در سقف تونل وجود دارد که موجب نشت و آبدهی از این قسمت شده است. به همین دلیل وضعیت مناسبی برای بهره‌ برداری ندارد اما باید به‌سرعت اصلاح شود.
 ۲۸ بهمن‌ماه محمدصادق معتمدیان - دبیر کارگروه ملی نجات دریاچه ارومیه و استاندار آذربایجان غربی - از اتمام عملیات اجرایی تونل ۳۶ کیلومتری انتقال آب به دریاچه ارومیه از سد کانی سیب با تلاش همه جانبه و رفع مشکل مرمت بخشی از آن خبر داد و در نهایت ۵ اسفندماه بود که افتتاح فاز نخست پروژه انتقال آب کانی سیب به دریاچه ارومیه انجام شد. با افتتاح این پروژه در فاز نخست انتقال آب به دریاچه، برنامه ریزی شده که ۳۰۰ میلیون مترمکعب آب به دریاچه ارومیه منتقل شود.
همچنین علی اکبر محرابیان - وزیر نیرو - در حاشیه این افتتاحیه در خصوص طرح انتقال پساب تصفیه شده به دریاچه ارومیه گفت: درباره این موضوع برنامه ریزی شده تا خرداد ماه سال آینده به اهداف کامل خود برسد و بخش قابل توجهی از پساب بهداشتی برای احیای دریاچه ارومیه منتقل شود.
فاز دوم و سوم احیای ارومیه چیست؟
معتمدیان درباره فاز دوم و سوم احیای دریاچه می‌گوید: در فاز دوم پروژه احیای دریاچه ارومیه ۱۸۰ میلیون متر مکعب از طریق دهستان بادین آباد اجرا خواهد شد. ترمیم ۸۰۰ متر از تونل به‌صورت سه شیفته توسط قرارگاه خاتم الانبیاء اجرا شد. پروژه آبرسانی به دریاچه از بزرگترین پروژه زیست محیطی غرب آسیا است. در سال آینده هر سه ماه یکبار یکی از پروژه‌های ستاد احیاء افتتاح می‌شود. 
تامین ۲۰۷ میلیون متر مکعب پساب آذربایجان غربی و آذربایجان شرقی در دستور کار برای افتتاح است. پروژه سیلوه به چپرآباد در گذشته افتتاح شد اما امکان آبگیری نداشت و ماه های آینده بهره برداری می‌شود که با افتتاح این طرح ۶۰۰ میلیون مترمکعب آب به سدهای استان رهاسازی خواهد شد. 
آخرین وضعیت مراحل احیای دریاچه ارومیه
حالا علی سلاجقه در گفت‌و‌گو با ایسنا درباره آخرین وضعیت مراحل احیای دریاچه ارومیه اظهارمی‌کند: فاز اول سخت‌افزاری دریاچه ارومیه تقریبا درحال تکمیل است. با انجام اقدامات لازم برای تصفیه‌خانه‌های تبریز و ارومیه و رسیدن به بهره‌برداری، فاز سخت‌افزاری تمام می‌شود.وی می‌افزاید: بعد از آن وارد مباحث نرم‌افزاری می‌شویم که از موضوعات مربوط به وزارت جهاد کشاورزی است و اصلاح الگوی کشت، توجه به معیشت‌های جایگزین و ... در دستور کار قرار می‌گیرد.
سلاجقه درباره تامین حق‌آبه از سوی وزارت نیرو تاکید کرد: قرار است حق‌آبه محیط زیستی دریاچه ارومیه در سر خود دریاچه و سردهنه‌های ۳۴ گانه‌ای که در منطقه وجود دارد، تحویل داده شود. مطمئن باشید که فاز دوم به نحو مطلوب و با یک مدیریت جامع اتفاق می‌افتد.
به گزارش ایسنا، در شرایطی که دریاچه ارومیه بیش از پیش به مرگ نزدیک و امیدها برای احیای آن کمتر شده بود، افتتاح تونل انتقال آب از سد کانی‌سیب موجب امیدواری شده است  اما ترکیبی از خشکسالی و افزایش انحراف آب برای مصرف آبیاری کشاورزی در حوزه آبخیز این دریاچه باعث کاهش مساحت این دریاچه طی سالیان اخیر شده است، در نتیجه تنها با این انتقال آب نجات پیدا نمی‌کند و به نظر می‌رسد در کنار انتقال آب موضوعات دیگری مانند کشت جایگزین و ... لازم است که در دستور کار قرار گیرد تا حال دریاچه ارومیه بیش از پیش بهتر شود.