فرضیه و گزاره اصلی این نوشتار این است که : « با امتداد و پیوستگی تفکر و عقلانیت، زندگی و حیات انسانی ادامه و استمرار می یابد؛ و با عدم کشیدگی و پیوستگی عقلانیت و خردورزی، زندگی انسان مفقود و معیوب می شود».
اینک به توضیح و تبیین این قضیه و گزاره می پردازم. امتداد حداقل در سه معنی بکار می رود: مُدّت و درازی و طول زمانی. مثل، سال‌ها در نسبت و مقایسه با فصل ها و ماه ها. وسعت و فراخی و پهنا و اندازه قلمرو؛ مثل، قلمرو و دامنه فکری و فرهنگی و اقلیمی. و عمق و تعمیق و ژرفی یک فکر و تفکر. مثل، شناخت و آگاهی از مبانی و مبادی معرفتی یک نظریه و ایده، در مقایسه با تقلید از یک نظریه و دیدگاه خاص.
امتداد در مقایسه با انسداد بهتر و صریح تر و شفاف تر شناخته می‌شود؛ امتداد عقلانیت، یعنی، گستردگی و کشیدگی بُعد، جنبه و جانب و جهت نیرو و استعداد عقلانی و اندیشگی آدمی را می گوئیم. با این توضیح ، اگر استعداد و توانایی و ظرفیت عقلانی و علمی یک انسان و جامعه وسعت و فراخی و پهنا و درازی و تعمیق پیدا کند، زندگی آن انسان و جامعه تضمین می شود، و اگر نیروی خِرد و اندیشه ورزی او تعلیق یابد، اندک اندک زندگی او نیز به ویرانی و تباهی می رود. بنابراین، تعمیق زندگی در مقابل تعلیق زندگی است، و آن نیز با امتداد و کشیدگی و گسست و پارگی ربط دارد. به تعبیر دیگر، انسان موجود چند بُعدی و چند ساحتی است؛ اگر بُعد و ساحت عقلانی و خردمندی او کشیده شود و فربه و چالاک گردد و اثرگذار و فایده مند باشد، زندگی انسان به حالت « مَدّ » در خواهد آمد. و در به حالت « جزر » زندگی آدمی فرود و نشیب پیدا می کند. بنابراین، وضعیت و حالت زندگی با مَدّ و جزر و فراز و نشیب تعقل و تفکر نسبت دارد. برآمدن و بالیدن زندگی انسان، همان، فراز آمدن و بالا کشیدن عقلانیت است؛ پایین رفتن و افول نمودن زندگی او نیز، با افول و زوال عقل و خردورزی او ربط وجودی و اثری دارد. هزار هزار ابله و احمق و نادان جمع شوند، نمی توانند یک ساختمان ویران را آباد کنند؛ بلکه، بر ویرانی و افول می افزایند.
ما آدمیان آنیم که آنرا نیرو و توان را امتداد می دهیم. یعنی، هست و شدگی ما با امتداد دهندگی ما پیوند دارد. اگر نیروی عقل و اندیشه را برکشیم و فراز آوریم، شخصیت و فردیت و زندگی صورت و سیرت انسانی می یابد و اگر مثلاً، شهوت و غضب و خشم و کینه و حسد را برکشیم و بالا آوریم، حاصل و اثر قطعی اش فرومایگی و پَستی زندگی خواهد بود. بدین سان، امتداد با شکوفایی و رشد استعدادها ربط پیدا می کند. شکوفایی و خلاقیت سه مرتبه و مرحله دارد: تدوام، توسعه و تعمیق. چرا قرون وسطی را قرون تاریک و سیاه می گویند؟ چون، در آن قرون و سال ها، عقل و علم، نه دوام داشت، نه وسعت داشت، و نه عمق داشت. یادمان باشد، نیروی خِرد و عقلانیت، نیروی روشنی بخش و آگاهی دهنده است. معنی، قرون وسطی، جز امتداد بی خردی، و حاکمیت توهمات بجای تفکر و تعقل، امتداد خرافات بجای ادله علمی و مستندات برهانی، چیز دیگری نیست. پرسش بنیادی این است که، آیا زندگی انسان و انسانیت امتداد چیست؟ امتداد توهم یا تفکر؟ امتداد خرافه یا خِرد؟ امتداد بی تدبیری یا تدبیر؟ مدیریت متفکرانه اثربخش، یا مدیریت بی خردی و سطحی نگری و جهالت؟
باری، جهان و جامعه آینده، بالضروره، همانند گذشته، با خردمندی و نسل خردمند و مؤثر شناخته و ساخته می‌شود. نسلی که قدرت تولید محتوا و درون مایه زندگی داشته باشد. یک ظرف خالی از عسل را، با ظرف پر و محتوا دار مقایسه کنید. یک گردوی بی مغز را با گرودی مغز دار مقایسه کنید. زندگی انسان، امتداد مغز‌ها است. ادامه‌ی زندگی آباد و آزاد حاصل عقل ها است. بی عقلی، به برهوت و بیابان راه می برد.