علیرضا پوربخش، کارشناس آموزش، گفت: خانواده‌ها با مشکلات مالی، اداری و روانی دست و پنجه نرم می‌کنند و بسیاری از مدارس نیز بی‌توجه به بخشنامه‌های وزارت آموزش و پرورش عمل می‌کنند. اگر این روند اصلاح نشود، عدالت آموزشی که ستون فقرات نظام تعلیم و تربیت است بیش از پیش به حاشیه رانده خواهد شد.
به گزارش تجارت نیوز، ثبت‌نام دانش‌آموزان در مدارس، به‌ویژه در آغاز هر سال تحصیلی، به یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های خانواده‌ها تبدیل می‌شود. در حالی‌که طبق قوانین و بخشنامه‌های رسمی وزارت آموزش و پرورش، فرآیند ثبت‌نام باید شفاف، رایگان و عادلانه باشد، واقعیت میدان نشان می‌دهد که بسیاری از خانواده‌ها درگیر مشکلات متعدد و فرساینده هستند. این مشکلات گاهی به حدی گسترده می‌شود که آینده تحصیلی دانش‌آموزان و آرامش روانی خانواده‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
ازدحام و صف‌های طولانی در مدارس
یکی از نخستین مشکلات، شلوغی و ازدحام در مدارس دولتی پرمتقاضی است. والدین برای ثبت‌نام فرزندان خود مجبورند ساعت‌ها و گاه روزها در صف بمانند. این وضعیت به‌ویژه در مناطق پرجمعیت شهری و مدارس با کیفیت نسبی بالاتر تشدید می‌شود. در چنین شرایطی، خانواده‌ها نگران هستند که مبادا ظرفیت تکمیل شود و فرزندشان مجبور به ثبت‌نام در مدرسه‌ای با کیفیت آموزشی پایین‌تر گردد.
دریافت وجه اجباری به بهانه‌های مختلف
طبق بخشنامه‌های وزارت آموزش و پرورش، ثبت‌نام در مدارس دولتی باید رایگان باشد و هرگونه دریافت وجه اجباری ممنوع است. اما گزارش‌های میدانی نشان می‌دهد بسیاری از مدارس، با عنوان‌هایی مانند «کمک به مدرسه»، «هزینه کلاس فوق‌برنامه»، «تعمیرات»، یا حتی «هدیه فرهنگی»، از خانواده‌ها پول طلب می‌کنند. خانواده‌های کم‌درآمد، که توان پرداخت این مبالغ را ندارند، اغلب با تحقیر و فشار مواجه می‌شوند.
بی‌توجهی مدارس به بخشنامه‌های آموزش و پرورش
وزارت آموزش و پرورش هرساله بخشنامه‌های متعددی درباره شرایط ثبت‌نام منتشر می‌کند؛ از جمله ممنوعیت دریافت وجه، لزوم ثبت‌نام بدون تبعیض، رعایت محدوده جغرافیایی محل سکونت، و توجه به شرایط خاص دانش‌آموزان. با این حال، بسیاری از مدارس دولتی و غیردولتی این قوانین را نادیده می‌گیرند. والدین بارها گزارش داده‌اند که مدیران مدارس، صراحتاً اعلام می‌کنند «بدون پرداخت هزینه» یا «بدون داشتن آشنای خاص» امکان ثبت‌نام وجود ندارد.
این بی‌توجهی به بخشنامه‌ها، نشانگر ضعف نظارت دستگاه‌های بالادستی است. حتی زمانی‌که خانواده‌ها شکایت خود را به آموزش و پرورش منطقه می‌برند، رسیدگی‌ها کند، غیرموثر یا مقطعی است.
علیرضا پوربخش، کارشناس آموزش، اما یکی دیگر از دلایل سرگردانی والدین برای ثبت نام دانش‌آموزان را کمبود مدارس استاندارد در برخی مناطق شهری و روستایی دانسته و در این‌باره به تجارت‌نیوز می‌گوید: والدین برای ثبت‌نام مجبور به جابه‌جایی‌های مکرر بین مدارس هستند. برخی مدارس تنها به بهانه «تکمیل ظرفیت» از پذیرش دانش‌آموزان سر باز می‌زنند، در حالی‌که طبق قانون باید همه کودکان در سن تحصیل تحت پوشش آموزش قرار بگیرند.
برخورد مدیران و کارکنان در برخی مدارس با خانواده‌ها به‌طور آشکار تبعیض‌آمیز است
او می‌افزاید: از سوی دیگر در برخی مدارس، برخورد مدیران و کارکنان با خانواده‌ها به‌طور آشکار تبعیض‌آمیز است. خانواده‌هایی که توان مالی یا روابط اجتماعی قوی‌تری دارند، بدون مشکل ثبت‌نام می‌کنند؛ اما خانواده‌های ضعیف‌تر یا مهاجران با بهانه‌های مختلف از ثبت‌نام محروم می‌شوند. این تبعیض، احساس بی‌عدالتی اجتماعی را در جامعه تقویت می‌کند.
بسیاری از والدین از این‌که فرزندشان در مدرسه دلخواه یا حتی در مدرسه‌ای نزدیک به منزل پذیرفته نمی‌شود، دچار اضطراب می‌شوند
این کارشناس آموزش ادامه می‌دهد: اما مشکلات ثبت‌نام تنها به بُعد مالی و اداری ختم نمی‌شود. بسیاری از والدین از این‌که فرزندشان در مدرسه دلخواه یا حتی در مدرسه‌ای نزدیک به منزل پذیرفته نمی‌شود، دچار اضطراب می‌شوند. گاه کودکان ناچارند مسافت‌های طولانی طی کنند یا به مدارسی بروند که از نظر کیفیت آموزشی و امنیت محیطی وضعیت مطلوبی ندارند.
نظارت مستمر و قوی برای اجرای کامل بخشنامه‌ها و دستورات وزارتخانه در مدارس وجود ندارد
پوربخش در پاسخ به این سوال که چطور می‌توان این دغدغه‌های خانواده‌ها را کمتر کرد، می‌گوید: متاسفانه نظارت مستمر و قوی برای اجرای کامل بخشنامه‌ها و دستورات وزارتخانه در مدارس وجود ندارد. مساله بعدی این است که نظارت دقیقی بر مبحث مالی و دریافتی‌های مدارس از اولیا دانش‌آموزان نیست. اگر این مسایل به طور درست و شفاف مورد بررسی و نظارت قرار بگیرد قطعا بسیاری از مشکلات برطرف خواهد شد. او می‌افزاید: البته کشور نیازمند ساخت مدارس و کلاس‌های درس جدید است تا مساله ظرفیت هم حل و فصل شود. به هر حال آنچه باید مورد توجه قرار گیرد زیرساخت‌های آموزشی در کشور است. پوربخش در پایان می‌گوید: ثبت‌نام دانش‌آموزان در مدارس ایران، به‌جای آن‌که فرآیندی ساده، شفاف و عادلانه باشد، به بحرانی اجتماعی تبدیل شده است. خانواده‌ها با مشکلات مالی، اداری و روانی دست و پنجه نرم می‌کنند و بسیاری از مدارس نیز بی‌توجه به بخشنامه‌های وزارت آموزش و پرورش عمل می‌کنند. اگر این روند اصلاح نشود، عدالت آموزشی که ستون فقرات نظام تعلیم و تربیت است بیش از پیش به حاشیه رانده خواهد شد.