براساس محاسبه حقابه ایران سالانه به ۸۲۰ میلیون مترمکعب می‌رسد. در ماده پنجم این معاهده، نوشته شده است که افغانستان با حفظ حقابه ایران، حق هرگونه استفاده از دریای(رود) هلمند را دارد. هم‌چنان پیش‌بینی شده که ایران حق استفاده اضافه از آن‌چه که مشخص شده، ولو که دریای هلمند پرآب هم باشد را ندارد.
در همین حال اما رئیس سازمان حفاظت محیط زیست پیگیری حق‌آبه ایران از هیرمند را جزو برنامه‌های اصلی این سازمان در سال جاری دانسته است. معاهده مربوط به آب رود هیرمند بین دولت وقت ایران و دولت افغانستان شامل ۱۲ماده و دو پروتکل‌ ضمیمه است که در تاریخ ۲۲اسفندماه ۱۳۵۱ (۱۳مارس ۱۹۷۳) در کابل به امضا رسیده است. ‌طبق ماده ششم این معاهده «افغانستان نباید دست به اقداماتی بزند که حق‌آبه ایران برای زراعت به‌طور کلی نامناسب شود یا به مواد شیمیایی حاصله از فاضلاب صنایع به‌حدی آلوده شود که با آخرین روش‌های فنی و معمول قابل تصفیه نبوده و استعمال آب برای ضروریات معدنی ناممکن و مضر شود.»
در ماده هفتم این معاهده آمده است «هر نوع ابنیه فنی مشترک که احداث (‌اعمار) آن برای استحکام بستر رود در مواضعی که خط سرحد در بستر رود هیرمند (‌هلمند) واقع‌ شده است، لازم دیده شود بعد از موافقت طرفین بر شرایط و مشخصات آن می‌تواند احداث شود.» با این حال، معلوم نیست که حکومت طالبان به این معاهده پایبند است یا نه؟ دولت قبلی افغانستان ادعای تامین حق‌آبه ایران را داشت؛ اما با احداث سد «کمال‌خان» در استان نیمروز افغانستان بر رودخانه هیرمند که خلاف معاهده ۱۳۵۱ بود، خسارت‌های فراوانی را به زندگی انسانی، جانوری و گیاهی حوزه پیرامونی رودخانه هیرمند در خاک ایران به‌خصوص استان سیستان و بلوچستان وارد کرد.
«انصاف‌نیوز» در گزارشی نوشته است: «سیدابراهیم رئیسی ۱۹بهمن۱۴۰۱، در جلسه هیات دولت بر ضرورت پیگیری دستگاه‌های مسوول برای تامین حق‌آبه ایران از کشورهای همسایه تاکید کرد و گفت: لازم است دستگاه‌های مسوول و مربوطه به‌ویژه درباره تعلل طرف افغانستانی در تامین حق‌آبه هیرمند پیگیری لازم را صورت دهند.» البته به نظر می‌رسد درباره مسائلی چون آب فقط با صدور دستور و تاکید بر حق‌آبه نمی‌توان مشکل خشکسالی و بی‌آبی در تالاب‌های بین‌المللی هامون را برطرف کرد. تاکید بر جاری شدن حقابه رودخانه هیرمند پیش از این و به‌ویژه وقتی دولت رسمی افغانستان بر این کشور حاکم بود و از نظر دیپلماسی شناخته شده بود نیز در دستور کار وزارت امور خارجه بود و درحالی‌که موقعیت دیپلماتیک ایران به مراتب از موقعیت کنونی بهتر بود؛ اما طرف افغانستانی تن به جاری کردن حق‌آبه ایران ندادند.»
«تسنیم نیوز» نیز سخنان یک عضو هیات علمی دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران را منتشر کرده که در بخشی از آن آمده است: «عملکرد طالبان درخصوص عدم پرداخت حق‌آبه ایران ثابت کرد که نه فقط کشور افغانستان بلکه دولت‌های خارجی دیگر و جریان‌های سیاسی مختلفی در این سیاستگذاری دخیل هستند. دکتر مهدی اسماعیلی بیدهندی درباره اقدام طالبان در فرستادن حق‌آبه ایران از رود هیرمند به شوره‌زارهای افغانستان اظهار کرد: اقدامی که طالبان انجام داد، این یقین را به وجود آورد که عدم پرداخت حق‌آبه ایران از رود هیرمند ارتباطی با نوع نگرش دولت‌های مختلف افغانستان ندارد، بلکه یک سیاست کلی است که در این کشور جا افتاده و دولت‌های مختلف افغانستان بر این تصمیم مصمم هستند.»
در همین حال رئیس کمیسیون توسعه پایدار، محیط زیست و آب اتاق بازرگانی ایران گفت: افغانستان ادعا داشته که به لحاظ فنی این امکان وجود ندارد که آب را به سمت ایران منحرف کنند و سدها و آبراه‌های این کشور برای دادن حقابه ایران طراحی نشده اما ایران در بازدید و عملیات فنی این موضوع را رد کرده است. فرشید شکرخدایی در گفت‌وگو با ایلنا، در ارزیابی رهاسازی حقابه ایران از هیرمند از سوی افغانستان اظهار داشت: در طول ۲۰ سال گذشته نه دولت قبلی افغانستان و نه طالبان، حقابه ایران را از هیرمند پرداخت نکرده‌اند، بنابراین به نظر می‌رسد که نیاز باشد شدت عمل و اقتدار بیشتر اعمال شود، هرچند مذاکرات زیادی انجام شده اما هنوز اتفاقی نیفتاده است.
وی ادامه داد: در سال‌های قبل از ۲۰ سال گذشته نیز دولت متمرکزی در افغاستان وجود نداشته، ما حتی نمی‌دانستیم که باید با چه کسانی وارد مذاکره شویم. بعد از شکل گرفتن دولت متمرکز هم که مذاکره جدی نداشتیم، بنابراین در عمل حقابه‌ای را دریافت نکردیم. حتی زمانی دولت کرزای اعلام کرده بود ما ترجیح می‌دهیم آب سرریز را روانه بیابان و شوره‌زار کنیم اما به ایران ندهیم.
رئیس کمیسیون توسعه پایدار، محیط زیست و آب اتاق بازرگانی ایران تاکید کرد: ما در مورد افغانستان بیش از حد مماشات کرده‌ایم و اکنون نیاز به شدت عمل داریم، به نظر می‌رسد که باید در این زمینه تصمیم استراتژیک اتخاذ شود زیرا بعید است که طالبان هم از مسیر مذاکره و  دیپلماتیک تن به رهاسازی آب هیرمند به سوی ایران بدهد، در نتیجه باید از عوامل دیگری برای تحت فشار قرار دادن افغانستان استفاده کنیم. وی با تاکید بر اینکه بعید است اگر به اندازه کافی شدت عمل به خرج ندهیم و از همه ابزارهایمان استفاده نکنیم موفق به گرفتن حقابه شویم، گفت: اکنون افغان‌ها هم اظهاراتی مشابه ترک‌ها دارند و بارها اعلام کرده‌اند که ایران نفت و آنها آب دارند و باید معاوضه شود، اما واقعیت امر اینکه به لحاظ قانونی افغانستان باید این حقابه را بپردازد.
شکرخدایی خاطرنشان کرد: آنچه تاکنون در زمینه اوضاع آب و رهاسازی حق آبِ ایران از هیرمند شاهدیم متناسب با فقر و خشکسالی در سیستان و بلوچستان نیست، باید وزارت خارجه در این زمینه احساس مسئولیت بیشتری داشته باشند.
وی بیان داشت: تاکنون افغانستان ادعا داشته که به لحاظ فنی این امکان وجود ندارد که آب را به سمت ایران منحرف کنند و سدها و آبراه‌های این کشور برای دادن حقابه ایران طراحی نشده اما ایران در بازدید و عملیات فنی این موضوع را رد کرده و بارها درخواست کرده که پیمانکاران ایرانی با هزینه خودمان برای اصلاحات و رفع مشکل ورود کنند ولی تاکنون افغان‌ها زیر بار نرفته و این اتفاق نیفتاده است که به نظر می‌رسد بیشتر بهانه‌گیری است تا اینکه مشکل فنی در میان باشد.
رئیس کمیسیون توسعه پایدار، محیط زیست و آب اتاق بازرگانی ایران با تاکید بر اینکه از لحاظ قانونی حق با ایران است و معاهده ۱۳۵۱ هیرمند هم بسیار محکم است، گفت:  از لحاظ سنتی هیرمند در طول هزاران سال سیستان و بلوچستان را مشروب کرده و بنظر می‌رسد دادن حقابه مشکل آب خراسان جنوبی و سیستان و بلوچستان را حل کند. امسال هم بارش خوبی در افغانستان رخ داده و سد پر از آب است و این کشور مشکل کم‌آبی ندارد، اما آنگونه که از شواهد امر پیداست امسال هم آب را به سمت شوره‌زار رها کنند و به ایران پرداخت نکنند. البته وزارت امور خارجه اعلام کرده مذاکرات انجام شده و امسال حقابه دریافت خواهد شد.
وی خاطرنشان کرد: با توجه به اینکه اکنون سیستان و بلوچستان هیچ منبع آبی دیگری در اختیار ندارد و هیرمند مهمترین گزینه تامین آبی استان است، اگر رهاسازی صورت نگیرد احتمالا فقیر شدن بیشتر مردم را شاهد خواهیم بود، اکنون راه حل جایگزینی وجود ندارد و باید از همه قدرت برای گرفتن حقابه استفاده کنیم، به لحاظ سیاسی باید فشار وارد کنیم چراکه جای اغماض و کوتاهی نیست.
شکرخدایی درباره شیرین‌سازی و انتقال آب از دریای عمان برای حل مشکل آب استان یادآور شد: انتقال آب از عمان فقط می‌تواند مشکل تامین آب شرب استان را تا حدی حل کند، این آب بسیار محدود و گران است و صرفه ندارد که از آن برای کشاورزی استفاده شود، نباید آب رایگان را که حقابه طبیعی کشور است فراموش کنیم و به سمت روش گران‌قیمت انتقال اب از دریای عمان و یا برداشت از آب‌های زیرزمینی که بین‌نسلی هستند، راه اصلی حل مشکل کم‌آبی در سیستان و بلوچستان  آزادسازی حقابه هیرمند است، برای شرب و بهداشت عمومی مردم شاید بتوان جایگزین پیدا کرد اما برای کشاورزی آب گران‌قیمت کمکی نمی‌کند.
به گزارش ایلنا، علی‌اکبر محرابیان درباره مذاکرات جدید با افغانستان درباره حقابه هیرمند به ایلنا گفته است: ما به هیچ‌وجه از حق مسلم خودمان از حقابه هیرمند که بر اساس معاهده ۱۳۵۱ بین دو کشور امضا شده، کوتاه نمی‌آییم، حقابه هیرمند حق قانونی ما است و پیگیر هستیم. وزیر نیرو خاطرنشان کرده است: جلسات متعددی را با مقامات افغانستان داشتیم، افغان‌ها در گفتار اعلام کردند که حقوق ما را به رسمیت می‌شناسند، ما می‌خواهیم که در عمل هم اثبات کنند.