یک سال پس از سفر سید ابراهیم رئیسی به مسقط، تهران روز گذشته میزبان سلطان عمان بود.
سلطنت عمان و سلطان قابوس، پادشاه فقید این کشور گرچه همیشه همسایگانی قابل اعتماد در منطقه برای جمهوری اسلامی ایران بودند اما این همسایه خوب دستکم از ابتدای دهه ۹۰ شمسی، نقشی فراتر در تعاملات ایران و جهان، به ویژه غرب بر عهده گرفت.
سال ۹۰، در دوران حکمرانی سلطان قابوس و در بحبوبه بن‌بست‌سازی غرب در روند پرونده هسته‌ای ایران، عمان تصمیم‌ گرفت در مسیر شکستن این بن‌بست پیش‌قدم شده و میانجی برخی تبادل‌نظرها میان ایران و آمریکا شود و این میان منابع بسیاری بر یک نام مشخص در عمان تصریح داشتند و آن نام، «سالم بن‌ناصر الاسماعیلی» مشاور ویژه سلطان قابوس بود.
این نقش‌آفرینی به ویژه پس از آغاز روند گفت‌وگوهای ایران و غرب و امضای برجام، ادامه یافت و آل‌سعید هم تصمیم گرفت راه آل قابوس را ادامه دهد و در فصل‌های دیگر همان نقش میانجیگرانه را در مقام سلطان جدید ایفا کند.
پرونده روابط ایران و عربستان، فصل تازه سریال میانجیگری عمان بود و سه دوره گفت‌وگوهای برگزار شده میان مقامات تهران و ریاض در مسقط، بنیان توافقی را نهاد که در پکن نهایی شد و به ۷ سال تنش و سردی در روابط دو کشور مسلمان پایان داد. فصل سوم این سریال هم بر اساس شواهد موجود با موضوع تسکین روابط ایران و مصر خواهد بود تا عمان همچنان همسایه قابل اعتماد و اعتنای ایران در مرزهای جنوبی باشد.
مسقط در کنار تلاش‌های اقتصادی که برای رسیدن به پایتخت‌های همجوار دارد، مشتاق است از رهگذر استراتژی‌های سیاسی هم توسعه اقتصادی را تقویت کند و در چنین شرایطی طبیعی است علاوه بر حسن همجواری با ایران، در جهت تأمین منافع دوجانبه گام بردارد؛ شهره شدن به ریش‌سفیدی و میانجیگری صلح‌طلبانه ظرفیت‌های بالقوه، این سلطان‌نشین خلیج‌فارس را هم به همسایگان و هم به جهان خواهد شناساند و مسقط در پس تلاش‌های دیپلماتیک خود در منطقه نیم‌نگاه امیدوارنه‌ای هم به این مهم دارد.
امیدهای زیادی به سفر سلطان هیثم به تهران داریم
در همین رابطه و در حالی هیثم بن طارق سلطان عمان دیروز با استقبال رسمی رئیس جمهوری کشورمان وارد ایران شد و بلافاصله مذاکرات میان دو طرف آغاز شد، علی اکبر صالحی، وزیر خارجه پیشین ایران در آستانه سفر سلطان هیثم بن طارق، پادشاه عمان به تهران در گفت‌وگو با خبرگزاری رسمی این کشور گفت که روابط تهران و مسقط تاریخی و ریشه دار و مستحکم است و این واقعیتی است که هیچ شک و تردیدی در آن وجود ندارد.
وی گفت: زمانی که در مورد روابط ایران و عمان صحبت می کنم به یاد روزهایی می افتم که وزیر خارجه کشورم بودم، در آن زمان سعادت آن را داشتم که برای چندین بار با سلطان قابوس بن سعید، پادشاه فقید عمان دیدار کنم. من از نزدیک شاهد اهتمام و تلاش‌های خستگی ناپذیر وی در زمان مذاکرات ایران و آمریکا برای رسیدن به توافق با وساطت مسقط بودم.
علی اکبر صالحی ادامه داد: ما اکنون آماده استقبال از سلطان هیثم بن طارق، پادشاه کنونی عمان هستیم و ایشان بهترین جانشین برای آن پادشاه فقید است، ما امیدهای زیادی داریم که نتایج این سفر به سود ملت دو کشور و تمام منطقه خواهد بود.
وزیر خارجه پیشین ایران تاکید کرد: امیدواریم که تماس‌ها و سفرهای متقابل میان مسئولان دو کشور در تمامی سطوح و در تمامی زمینه‌های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی تداوم داشته باشد و آرزوهای دو ملت دوست در طول تاریخ محقق شود.
از ابتکارات عمان در مذاکرات برجام استقبال می‌کنیم
همچنین علی نجفی سفیر ایران در عمان در  آستانه سفر سلطان این کشور به تهران در گفت‌وگو با ایسنا در مورد اهمیت این سفر اظهار کرد: سفر سلطان هیثم بن طارق به ایران از چند جنبه حائز اهمیت است. از منظر روابط دو جانبه این اولین سفر ایشان به تهران در مقام سلطان عمان است. سال گذشته رئیس جمهور ایران به مسقط سفر کرد و اکنون سلطان عمان در پاسخ به دعوت آقای رییسی روز یکشنبه به ایران می‌آید.
این دیپلمات ارشد جمهوری اسلامی ایران با بیان اینکه طیف وسیعی از موضوعات و مسائل در روابط دو جانبه ایران و عمان وجود دارد که در جریان سفر سلطان عمان به تهران در ارتباط با آنها رایزنی و گفت‌وگو خواهد شد، ادامه داد: از دیگر سو با توجه به روند تحولات منطقه و عرصه بین‌الملل طبعا انجام این سفر در مقطع کنونی از اهمیت مضاعفی برخوردار است.
نجفی با بیان اینکه در مدت اخیر تحولات مهمی را در منطقه شاهد بوده‌ایم و این تحولات اقتضا می‌کند که دو کشور ایران و عمان که از روابط دوستانه‌ای برخوردارند در سطوح عالی در مورد این مسئله و تحولات رایزنی و گفت‌وگو کنند، ادامه داد: از دیگر موضوعاتی که معمولا در این گفت‌وگوها مورد توجه قرار می‌گیرد مسائل دو جانبه و آخرین تحولات بین دو کشور در این زمینه است.
این دیپلمات ارشد جمهوری اسلامی ایران با اشاره به سطح روابط سیاسی دو کشور و با بیان اینکه  ایران و عمان  در کنار همکاری‌های سیاسی، همکاری‌های اقتصادی و ارتقاء سطح تعاملات اقتصادی را نیز مد نظر دارند، گفت: ایران و عمان از ظرفیت‌های خوبی برای گسترش همکاری‌هایشان در حوزه‌هایی همچون حمل و نقل، ترانزیت، انرژی و انجام سرمایه گذاری‌های مشترک برخوردار هستند.
نجفی با تاکید بر اینکه روابط ایران و عمان در حال حاضر در بالاترین سطح خود قرار دارد، ادامه داد: امیدواریم که سفر دو روزه سلطان عمان به تهران در هفته جاری باعث تقویت هرچه بیشتر مناسبات دوستانه بین ایران و عمان شود.
این دیپلمات ارشد جمهوری اسلامی ایران همچنین در پاسخ به این سوال که آیا سلطان عمان در جریان سفر به تهران حامل پیامی برای تهران از سوی کشور خاصی است؟ گفت: ما همواره از نقش و اقدامات خیرخواهانه و مثبت سلطنت عمان استقبال کرده‌ایم و به طور طبیعی در جریان رایزنی‌هایی که بین مقامات دو کشور وجود دارد دو طرف در ارتباط با موضوعات مختلف تبادل نظر می‌کنند.
نجفی همچنین در پاسخ به این پرسش که ایران اعلام کرده از ابتکارات و پیشنهادات عمان در ارتباط با احیای برجام و حل برخی از پرونده‌ها بین ایران و عمان استقبال می‌کند و آیا سلطان عمان در جریان این سفر در ارتباط با موضوع برجام و احیای مذاکرات حامل ابتکار خاصی است؟ تصریح کرد: عمان نقش مهمی در شکل گیری توافق هسته ای داشته و بعد از اینکه دولت ترامپ به صورت یکجانبه از برجام خارج شد برای مقامات عمانی مهم بود که بار دیگر مذاکرات احیای برجام برگزار شود و توافقی در این زمینه بین طرفین صورت بگیرد. همانطور که بارها اشاره کرده‌ایم ما همواره از خیرخواهی، ابتکارات و اقدامات مثبت عمان در این ارتباط استقبال کرده‌ایم، چرا که هیچ گاه میز مذاکره را ترک نکرده‌ایم و در مسیر دیپلماسی حرکت کرده‌ایم.
وی همچنین در پاسخ به پرسش دیگری در ارتباط با تلاش‌های اخیر از سوی عمان برای گسترش روابط بین ایران و مصر نیز گفت: گسترش روابط با کشورهای همسایه و مسلمان یک اولویت جدی در سیاست خارجی دولت سیزدهم است. در همین راستا گسترش تعاملات بین ایران و مصر به عنوان دو کشور مهم و تاثیرگذار در جهان اسلام مورد توجه تهران و قاهره است و اخیرا سلطان عمان نیز سفر مهمی به مصر داشتند و با مقامات عالی رتبه این کشور دیدار و رایزنی کردند.
سفیر ایران در عمان با بیان اینکه ما از این تلاش‌ها استقبال می‌کنیم، ادامه داد: همانطور که بارها مقامات دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران تاکید کرده‌اند گسترش روابط با کشورهای جهان اسلام و مسلمان مورد توجه جدی ماست و ما از تلاش‌ها برای تسهیل این روابط و گسترش آن استقبال می‌کنیم.
دود سفید مذاکرات ایران و آمریکا از مسقط؟
علاوه بر این مرتضی مکی کارشناس مسائل بین‌الملل طی گفت و گویی در پاسخ به این سوال که تحلیل شما درباره اهداف سفر پادشاه عمان به تهران چیست؟ گفت:  تنها کشور عضو حوزه جنوبی خلیج‌فارس که طی ۴ دهه گذشته روابط نسبتا خوب و مستقیمی با جمهوری اسلامی داشت، عمان بود و این کشور هم در نشست‌ کشورهای حوزه خلیج‌فارس سعی کرد مواضع و دیدگاه‌های متعادل‌تری از کشورهای شیخ‌نشین خلیج‌فارس نسبت به ایران داشته باشد.
وی افزود: عمان در سال‌های اخیر، در روند مذاکرات هسته‌ای ایران، گروه ۵+۱، مذاکرات مخفیانه و علنی جمهوری اسلامی ایران با آمریکا نیز تلاش کرد نقش میانجی‌ را ایفا کند که در این زمینه تمام سعی خود را می‌کند تا از اعتماد و روابط خوبی که با ایران، آمریکا و دیگر کشورهای عضو گروه ۵+۱ دارد، حداکثر استفاده سیاسی را انجام دهد. به همین دلیل سفر سلطان عمان به جمهوری اسلامی ایران هم از جهت مناسبات دوجانبه سیاسی، اقتصادی و هم از جهت جایگاه و موقعیتی که این کشور در کشورهای حوزه خلیج‌فارس و هم از جهت روند مذاکرات هسته‌ای ایران و گروه ۵+۱ دارد، قابل توجه است.
این کارشناس مسائل بین‌الملل تصریح کرد:‌ در مورد مناسبات سیاسی- اقتصادی، دو طرف تلاش می‌کنند سطح مناسبات اقتصادی را در همان سطح مناسبات سیاسی بالا ببرند. موضوعی که طی چند سال گذشته از جهات مناسبات اقتصادی کمتر مورد توجه بوده است. به هرحال در روابط ایران از میان شیخ‌نشین‌های خلیج‌فارس با توجه به توافقاتی که میان ایران و عربستان انجام شد، عمان نقش بیشتری برای نزدیکی ایران با کشورهای حاشیه جنوبی خلیج‌فارس ایفا می‌کند و از این جهت نقش این کشور می‌تواند با توجه به توافق ایران و عربستان پررنگ‌تر، بیشتر و بهتر شود. اما از بعد روند مذاکرات هسته‌ای شاید بیشترین توجه به این موضوع در سطح محافل سیاسی است. به گزارش ایلنا، مکی در ادامه گفت: مذاکرات هسته‌ای طی ۹ ماه گذشته به تعلیق افتاده و موضوعات جدیدی در روند مذاکرات احیای هسته‌ای مطرح شده است. حالا آیا عمان می‌تواند از این جهت نقش مثبتی در احیای مذاکرات هسته‌ای ایفا کند یا خیر؟ این گمانه‌زنی‌ها، بدبینی‌ها و خوش‌بینی‌های متفاوت در سطح محافل سیاسی مطرح شده، از این جهت که به هرحال ایران فرصت‌های زیادی که می‌توانست منجر به احیای توافقنامه‌های هسته‌ای ایران و گروه ۵+۱ شود و از سوی دیگر این فرصت برای ایران به دست بیاید که تحریم‌های اقتصادی از این توافقنامه لغو شود را عملا از دست داد و به نظر نمی‌رسد از بعد مذاکرات احیای برجام سلطان عمان بتواند اقدام جدی را انجام دهد. از این جهت که مواضع اروپایی‌ها بسیار سخت‌تر از مواضع آمریکایی‌ها نسبت به ایران شده و آمریکایی‌ها تأکید دارند که موضوع برجام دیگر اولویت آنها نیست و با وجود تأکیدی که برای دستیابی به راه‌حل دیپلماتیک برای حل موضوع هسته‌ای انجام می‌دهند، عملا راه‌های آشکاری را برای احیای برجام و هرگونه توافق دیگری که بتواند هم دغدغه‌ها و نگرانی‌های هسته‌ای طرف‌های غربی را رفع کند و هم بتواند تحریم‌های اقتصادی ایران را رفع کند، مطرح نمی‌کنند.
وی تصریح کرد:‌ گمانه‌زنی‌هایی هم وجود دارد که ایران و آمریکا در حال مذاکرات مخفیانه هستند و سیگنال‌هایی که از سوی مقامات دستگاه سیاست خارجی ایران مطرح می‌شود از این جهت است که ما نمی‌خواهیم در جامعه التهاب ایجاد کنیم و میز مذاکرات را در این زمینه مطرح کنیم. اگر مذاکرات مستقیم و دوجانبه میان ایران و آمریکا یا با میانجی‌گری عمان در جریان باشد، شاید از این جهت بتوان امیدوار بود که از مسقط دود سفیدی بلند شود و بتواند نشانه‌هایی از یک توافق میان ایران و آمریکا برای رفع تحریم‌های اقتصادی و اجرای کاهش محدودیت‌های هسته‌ای ایران باشد.
مکی در پاسخ به این سوال که در روزهای گذشته شاهد تبادل زندانیان بودیم این موضوع تا چه اندازه به سفر پادشاه عمان و احیای توافقنامه برجام ارتباط دارد، گفت: موضوع تبادل زندانیان، همواره به عنوان یک سیگنال مثبت در جهت بهبود مذاکرات ایران و غرب طی چند دهه گذشته مطرح شده است. اما با متغیرهای جدیدی که در موضوع هسته‌ای بین ایران و آمریکا و اروپا ایجاد شده به نظر نمی‌رسد سیگنال تبادل زندانیان آن قدر قوی باشد که بتوانیم از روند مذاکرات برجام به عنوان یک نشانه مثبت برداشت کنیم.
این کارشناس مسائل بین‌الملل در پاسخ به این سوال که عمان همواره به عنوان میانجیگر بین ایران و آمریکا نقش خود را ایفا کرده است، بعد از دیدار هیثم بن طارق احتمال توافق میان ایران و آمریکا و غرب وجود دارد، گفت: باتوجه به اینکه روند مذاکرات احیای برجام طی ۹ ماه گذشته به تعلیق درآمده و هرچند مرگ برجام اعلام نمی‌شود، عملا از سوی آمریکا و اروپا نشانه‌ای از زنده بودن برجام نیست. به نظر نمی‌رسد آمدن سلطان عمان بتواند وضعیت احیای برجام را تغییر دهد. اگر نشانه‌ای از مذاکرات ایران و آمریکا وجود داشته باشد، شاید سلطان عمان از این جهت بتواند نقش کلیدی و مستقیم‌تری ایفا کند. به هرحال با تمام میانجی‌گری‌هایی که طی چند سال گذشته در خصوص احیای برجام انجام شد، به نظر نمی‌رسد در حال حاضر از طرف عمان یا قطر بتوان ایفای نقشی برای احیای برجام متصور شد. چراکه برجام به سرنوشت و شرایط دشواری دچار شده که تنها و تنها شاید مذاکرات مستقیم بین ایران و آمریکا بتواند نشانه‌ای از احیای آن را ایجاد کند، در غیر این صورت نمی‌توان زیاد به آینده برجام امیدوار بود.