گروه جامعه - مدیر کنترل جانوران شهری سازمان مدیریت پسماند می‌گوید: واقعیت این است که گرفتن سگ‌ها سخت است. اگر با خودروی سازمان، دو تا سه سگ را هم بگیریم همان هم برای ما کفایت می‌کند و به عدد قابل قبولی رسیده‌ایم، باید قبول کرد که این کار دشوار است.
امروزه معضل افزایش جمعیت سگ‌های ولگرد از مسائل مهم در جوامع مختلف است و بر جنبه‌های مختلف رفاه انسان متمرکزتر است تا رفاه حیوانات. با این حال، بسیاری از فعالان حقوق حیوانات درباره نحوه برخورد کشورهای در حال توسعه با سگ‌های وحشی که نزدیک به جمعیت انسانی زندگی می‌کنند، ابراز نگرانی کرده‌اند.
اصطلاح «سگ ولگرد» یا سگ بی‌صاحب به دسته‌ای از سگ‌ها گفته می‌شود که محدود به محیط خانه یا فضای حیاط نیستنند؛ این سگ‌ها شامل سگ‌های خیابانی، سگ‌های روستایی، سگ‌های وحشی و... هستند و ممکن است دارای مالکیت یا بدون مالکیت باشند. تا کنون جمعیت جهانی سگ‌ها ۹۰۰ میلیون تخمین زده شده‌ است، که حدود ۲۰ درصد آنها به‌عنوان حیوانات خانگی در نظر گرفته می‌شوند و تحت کنترل هستند. از آنجایی که این حیوانات می‌توانند هم به انسان حمله کنند و هم بیماری را به انسان منتقل کنند، جوامع موظفند روش‌هایی را برای کنترل سگ‌های ولگرد و رشد جمعیت آنها بیابند تا از شهروندان خود محافظت کنند. هرچند بسیاری از این روش‌ها، مانند کشتار دسته‌جمعی، هم ترویج ظلم نسبت به سگ‌هاست و هم تأثیر چندانی بر کنترل جمعیت آنها ندارد.
بحرانی به نام سگ‌های ولگرد
برخی از شهروندان تهرانی از حضور سگ‌های بلاصاحب درباغ دره‌های شمال تهران و کوهستان‌ها و مناطق حاشیه‌ای تهران مانند منطقه ۲۲ گلایه دارند. اما مدیران شهری می‌گویند با توجه به اجرای عملیات گسترده زنده‌گیری سگ‌های بلاصاحب در سطح شهر طی یک سال گذشته، طبق آماری که در شهریور امسال از سوی سامانه ۱۳۷ اعلام شد، تعداد گزارش‌های مردمی و تماس شهروندان برای جمع‌آوری و ساماندهی سگ‌های رهاشده در سطح پایتخت به طور چشمگیری کاهش یافته است. هرچند که آمارهای ۱۳۷ در سامانه شفافیت از مرداد ماه به روز رسانی نشده و به نظر می آید جزییات این آمارها تنها در اختیار مدیران شهری قرار می گیرند و شهروندان نمی توانند از جزییات این گزارش‌ها آگاه شوند وصحت سنجی این ادعاها دشوار است.
داوود گودرزی، مدیر کنترل جانوران شهری سازمان مدیریت پسماند به خبرآنلاین می‌گوید: تعداد سگ‌های بلاصاحب در شهر نسبت به گذشته کم شده ولی در نقاطی مانند کوهستان‌ها که در حریم واقع شده‌اند، نمی‌توانیم کاری از پیش ببریم.
او ادامه می‌دهد: در محدوده‌های حریم که مسئولیت جمع‌آوری سگ‌های بلاصاحب با شهرداری تهران نیست، کار دشوار می‌شود زیرا ما در این حوزه‌ها مسئولیتی نداریم و اگر اتفاقی مانند تصادف و... رخ دهد نمی‌توانیم جوابگو باشیم. نقاطی مانند جاده تلو، جاده لشگرک جزو شهر تهران نیستند، فعالیت چندانی نمی‌توانیم انجام دهیم.
به گفته گودرزی رهاسازی سگ‌های بلاصاحب درمنطقه ۲۲ و در منطقه یک که کوهستان زیاد است از سوی شهرهای همجوار رخ می دهد و این مانع می شود ما به عدد استاندارد دراین حوزه برسیم هرچند درمحدوده حریم هم جمع آوری را انجام می دهیم به ویژه زمانی که شکایت‌ها زیاد می‌شود، این ریسک را می پذیریم باز هم رهاسازی از سوی شهرهای همسایه انجام می‌شود دلیل آن هم این است که معمولا این شهرها مراکز نگهداری ندارند و به همین دلیل در محدوده‌ها حریم سگ‌های بلاصاحب را رها سازی می‌کنند.
این مقام مسئول شهرداری تاکید دارد که مسئولیت جمع آوری سگ های بلا صاحب در محدوده‌های کوهستانی تا آنجایی با شهرداری تهران است که در محدوده شهری قرار دارد و در این محدوده‌ها هم عملیات جمع آوری انجام می‌شود اما در ارتفاعات بالاتر دیگر شهرداری مسئولیتی ندارد و امکان ورود به این مکان‌ها را هم ندارد و نهادهای محیط زیستی دولتی در این حوزه باید ورود کنند.
او درخصوص این که عدد استانداری که به آن اشاره کرده چه تعداد سگ بلاصاحب در چه مساحتی است هم توضیح می‌دهد‌: استاندارد تعریف شده ای نیست، در بحث میدانی عدد استاندارد باید عددی باشد که بر اساس آن ما شکایت نداشته‌ باشیم و مردم ناراضی نباشند، البته این تعریف و استاندارد را من به عنوان کسی که فعالیت اجرایی دارم، برای خودم تعریف کرده‌ام.
گودرزی به دشواری‌های جمع آوری سگ‌های بلاصاحب در محدوده‌های کوهستانی اشاره می‌کند و می‌گوید: واقعیت این است که گرفتن سگ‌ها سخت است. اگر با خودروی سازمان، دو تا سه سگ را هم بگیریم همان هم برای ما کفایت می‌کند و به عدد قابل قبولی رسیده‌ایم ، باید قبول کرد که این کار دشوار است.
او درخصوص کاهش شکایت های مردمی هم توضیح می دهد: براساس آمارهای سامانه ۱۳۷ شکایت‌ها ماه به ماه کمتر شده است اما باز نمی شود آن را معیار قرار داد . شاید یک ماهی مردم دغدغه های دیگری داشته و کمتر به این سامانه زنگ بزنند، از سوی دیگر ممکن است با دیدن یک سگ در یک منطقه چند نفر به سامانه ۱۳۷ زنگ بزنند. ما نمی‌توانیم بر اساس شکایات مردمی حرکت کنیم. آن چه که به چشم می‌بینیم، برایمان اولویت دارد، ممکن است اگر یک سگ از یک طرف خیابان به آن سو رد شود، ۵۰۰ بار تلفن سامانه شهرداری زنگ بخورد! من خط کشم بر روی آمار این تماس‌ها نمی گذارم، بلکه خط کشم را روی بازدیدهای میدانی قرار می‌دهم.
حضور سگ‌های بلاصاحب در سطح شهر نسبت به تیر سال گذشته بسیار کم شده است ، آن زمان ما در مرکز شهر هم سگ بلاصاحب داشتیم و به ویژه در مناطق یازده و شش شهرداری، سگ زیاد می‌دیدیم اما الان دو ماه یک بار شاید پیامی از این دو منطقه دریافت کنیم.
سگ‌های بلاصاحب کجا برده می‌شوند؟
سگ‌های بلاصاحب به مرکز آراد کوه منتقل می شوند که قرار است دو مرکز دیگر هم به آن اضافه شود .
گودرزی درخصوص این که چرا سایر مراکز نگهداری این سگ‌ها در داخل شهر تعطیل شده‌اند هم می‌گوید: چند نقطه دیگر هم در شهر برای نگهداری سگ‌ها بود اما چون از نظر بهداشتی به شهر آسیب می‌رساندند، آنها را جمع‌آوری کردیم. به عنوان مثال مردم از مرکز واقع در سوهانک شاکی بودند و شکایت‌شان به خاطر فضولات بود... یا مراکز غیرمجازی که نه به نظافت روزانه توجه می‌کردند و نه به موارد دیگر. در مرکز آراد کوه سگ‌های بلاصاحب به محض ورود تحت معاینات پزشکی قرار می‌گیرند و سپس عقیم‌سازی می‌شوند و پس از انجام واکسیناسیون، از آنها نگهداری می‌شود.
رتبه سوم ایران در مرگ و میر ناشی از هاری
با وجود کاهش تعداد سگ های بلاصاحب در سطح شهر تهران همچنان شاهد حوادث گازگرفتگی هستیم . بر اساس آمارهای اعلام شده از سوی سازمان پزشکی قانونی از ابتدای فروردین تا پایان شهریورماه امسال ۷۸۴ مصدوم ناشی از گازگرفتگی سگ برای معاینه و تعیین خسارت به مراکز پزشکی قانونی مراجعه کردند که از این تعداد ۵۹۳ نفر مرد و ۱۹۱ نفر زن بودند، بیشترین مراجعه مصدومان با ۱۰۲ نفر مربوط به استان خراسان رضوی و پس از آن با ۹۸ نفر مربوط به استان تهران و ۸۳ نفر مربوط به استان اصفهان بوده است که متاسفانه در این مدت ۵ نفر نیز به دلیل گازگرفتگی سگ جان خود را از دست دادند که ۴ نفر آنان مرد و ۱ نفر زن بودند.
شهریور امسال هم مرکز پژوهش‌های مجلس مطالعاتی با عنوان «مروری بر چالش‌های مدیریت سگ‌های پرسه‌زن آزاد در کشور» منتشر کرد که در آن آماری از میزان حیوان گزیدگی در کشور ارائه شده بود . براساس این گزارش در ایران تنها در سال ۱۴۰۱، ۳۲۰ هزار و ۱۱ مورد حیوان‌گزیدگی ثبت شده است که نزدیک به ۸۱ درصد این موارد مربوط به سگ‌ها بوده است. این گزارش به هزینهٔ بالغ بر ۹ میلیون یورو جهت واردات یک میلیون و ۴۰۰ هزار دوز واکسن ضدهاری در دو سال گذشته اشاره شده و آمده است: با وجود این، طی همین مدت ۳۰ نفر جان خود را به‌دلیل ابتلا به بیماری هاری از دست داده‌اند.
یکی از آمارهای قابل توجه این پژوهش جایگاه ایران در حوزه سگ گزیدگی است . محققان این پژوهش اعلام کرده اند که ایران از نظر تعداد مرگ‌ومیر هاری ناشی از سگ‌گزیدگی بین سال‌های ۲۰۰۲ تا ۲۰۲۰ با ۳۷ مورد مرگ در رتبهٔ سوم جهان قرار دارد. تنها دربارهٔ شهری مانند تهران، داده‌های مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت در سال ۱۳۹۷ که این گزارش به آن اشاره کرده‌ است، حکایت از آن دارد که روزانه به‌طور متوسط ۱۳.۶ مورد سگ‌گزیدگی در تهران اتفاق می‌افتد و در محدودهٔ استان تهران تنها در چهارماههٔ نخست سال ۱۴۰۱، سه مرد و یک دختر یک‌ساله به‌دلیل حملهٔ سگ‌ها کشته شده‌اند.